2- havo media en nepnieuws en kritisch denken

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

media en nepnieuws

kritisch denken

voor we beginnen

-inloggen esseneronline via magister

-zet jezelf in de lessonupklas: 

h4a:aqbzs

h4b:iqnvl

h4c:ehhum

Waar gaan we het deze les over hebben?

De informatie samenleving

Kritisch beoordelen van informatie

Feiten en meningen

Communicatiemodel

De informatiesamenleving

Door nieuwe media en toenemende digitalisering is het medialandschap veranderd.

De hoeveelheid informatie die wordt verspreid is toegenomen: we zijn een informatiemaatschappij geworden.

Door de opkomst van sociale media kan iedereen informatie versturen.

Traditionele media zoals kranten en televisie spelen een minder belangrijke rol. Daarmee is minder nieuws dat tot ons komt afkomstig van journalisten.

kritisch kijken

Om te beoordelen of informatie die je ontvangt betrouwbaar is, moet je naar de achtergrond van de informatie kijken. Stel jezelf de volgende vragen.

Wie is de zender van het bericht?

Met welk doel wordt het bericht verzonden?

Is de informatie actueel?

Welke bronnen worden in het bericht gebruikt?

Wordt er hoor en wederhoor gepleegd?

Komt de informatie overeen met andere bronnen?

Feiten

Het is objectief, dus de informatie is gebaseerd op (controleerbare)  

feiten.

Mening

De informatie is subjectief, dus de informatie isgebaseerd op iemands
mening. 

Objectief  / Subjectief

Objectief: beschrijving van gebeurtenissen die klopt met de werkelijkheid en niet gekleurd is.

Subjectief: eigen mening (van een journalist)

“Vrouw vermoordt onschuldige man.”

1. objectief
2. subjectief

“Vrouw doodt zeven terroristen.”

1. objectief
2. subjectief

“Vrouw doodt twee burgers.”

1. objectief
2. subjectief

Zo objectief mogelijk?

1. Mening en feiten scheiden

2. Keuze van woorden en beelden.

3. Hoor en wederhoor

(verschillende meningen aan het woord laten)

4. Meerdere bronnen gebruiken. 

communicatiemodel

Indoctrinatie

Langdurig, systematisch en heel dwingend eenzijdige

opvattingen en meningen opdringen met de

bedoeling dat het publiek deze opvattingen

kritiekloos accepteert.

Communicatieruis

De overdracht van informatie verloopt niet goed:

De zender zendt de informatie verkeerd uit.

De ontvanger ontvangt de informatie verkeerd.

Communicatieruis ontstaat soms bewust, soms onbewust.

referentiekader

Alles wat je bezit aan kennis, ervaringen, normen, waarden en gewoonten.

manipulatie

Opzettelijk feiten verdraaien of weglaten zonder dat

de ontvanger dat weet.

Propaganda

Bewust eenzijdige informatie geven met als doel de

mening van mensen te beïnvloeden.

Indoctrinatie

Langdurig, systematisch en heel dwingend eenzijdige

opvattingen en meningen opdringen met de

bedoeling dat het publiek deze opvattingen

kritiekloos accepteert.

stereotype

Je hebt een vaststaand beeld van een groep mensen aan wie je allemaal dezelfde kenmerken toeschrijft.

Bijvoorbeeld: “Vrouwen kunnen niet goed autorijden.”

vooroordeel

Oordeel dat je over iemand of iets hebt, op basis van een stereotypering.

Bijvoorbeeld: “Ze zal wel niet zo slim zijn, want ze is blond.”

selectieve waarneming

 Selectieve waarneming is dat alleen datgene wordt waargenomen wat het eigen standpunt of oordeel bevestigt.

Indoctrinatie

Langdurig, systematisch en heel dwingend eenzijdige

opvattingen en meningen opdringen met de

bedoeling dat het publiek deze opvattingen

kritiekloos accepteert.

Verbale en non-verbale communicatie

Met non-verbale communicatie, ook wel analoge communicatie genoemd, bedoelt men elke vorm van uitwisseling van boodschappen tussen mensen of levende wezens via niet-talige signalen of tekens: 'zonder woorden'.

filterbubbel

Door de checklist te gebruiken (zie boek) én professionele nieuwsmedia te volgen kun je nepnieuws beter herkennen.

Maar: je krijgt dan nog niet altijd objectieve informatie. Dat komt door de filterbubbel: websites stemmen hun resultaten af op jouw zoekgedrag: 

ze doen dat door algoritmes en big data. 

Sociale media als Facebook en Instagram maken hier gebruik van.

Je krijgt dus ‘gekleurde’ informatie.

kritisch denken

Gaat om vaardigheden én de bereidheid je in een onderwerp te verdiepen en het vanuit meerdere invalshoeken te bekijken:

Leren argumenteren

Logisch redeneren over oorzaak en gevolg

Een onderwerp van meerdere kanten bekijken

Van standpunt willen veranderen

klik hier voor betekenis

Het proces om op basis van goed afgewogen informatie tot een beargumenteerde en onderbouwde mening te komen.

en nu even oefenen!

Wat is ruis?

Volgens het communicatiemodel begint communicatie bij:

1. de boodschap
2. de zender
3. de ontvanger
4. het medium

Wat is verbale communicatie?

1. Communicatie met woorden
2. Communicatie met handgebaren
3. Communicatie met oogcontact
4. Communicatie met lichaamstaal

"Alle Russen drinken wodka" is een

1. Stereotype beeld
2. Vooroordeel
3. Vorm van indoctrinatie
4. Vorm van manipulatie

Gegevens bewust verdraaien noem je

1. Indoctrinatie
2. Manipulatie
3. Dilemma
4. Selectieve perceptie

Als feiten met opzet worden weggelaten of veranderd, noemen we dat ...

1. Beeldvorming
2. Persvrijheid
3. Manipulatie
4. Privacy

Noord-Koreanen horen steeds maar weer over 'hun geweldige leider' en dat de VS de vijand is. Welk begrip past hier het best bij?

1. Manipulatie
2. Selectieve waarneming
3. Beeldvorming
4. Indoctrinatie

Het is vandaag koud

1. objectief
2. subjectief

Rutte is een goede minister president

1. objectief
2. subjectief

Kun je meningen gebruiken in een objectief artikel?

1. Ja
2. Nee

journalisten kunnen nooit helemaal objectief zijn maar proberen zo neutraal mogelijk te zijn

1. waar
2. niet waar

De gebarentolk Irma communiceert via...

1. Non-verbale, eenzijdige en persoonlijke communicatie
2. Verbale, tweezijdige massamedia
3. Non-verbale, tweezijdige massamedia
4. Non-verbale, eenzijdige massamedia

We hebben het deze les gehad over:

De informatie samenleving

Kritisch beoordelen van informatie

Feiten en meningen

Communicatiemodel