Examen domein E

• Economie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Examen domein E

Intertemporele ruil

Ruil over tijd. !!Je verschuift consumptie!!

Sparen: je spaart nu om later meer te kunnen consumeren

Studie: nu investeren, later meer verdienen

Lenen: nu kopen, later terugbetalen. 

Prijs van tijd

Algemene prijs van tijd: rente bij de bank

Individuele prijs van tijd: rente die jij wilt hebben of betalen

Ga je lenen: individuele prijs van tijd is groter dan algemene

Ga je sparen: je vindt de algemene prijs van tijd genoeg, dus is jouw individuele prijs van tijd lager

Argumentatie lenen sparen

Hoge tijdsvoorkeur: je consumeert het liefste direct. Je gaat dus lenen. Je waardeert huidige consumptie meer dan in toekomst.

Risico aversie: als je risicoavers bent, dan leen je minder snel en spaar je sneller om klappen op te vangen. 

Hoogte rente afhankelijk van:

Lange looptijd: meer risico op inflatie, dus hogere rente op lenen

Risico lener is hoog: daardoor hogere rente. 

Stel, je koopt een huis van 400.000 met een lening van €450.000, dat is risicovol voor de bank, dus hogere rente. 

Rente hoogtes:

Staatsobligatie: staat gaat niet failliet. Nederland is gezond, dus weinig risico. Rente is laag. Bij een bedrijfslening is het risico al wat hoger, dus hogere rente.

Consumentenkrediet of rood staan: hoge rente. Risicovol voor de banken, dus meer vergoeding

Reële en nominale grootheden

Nominaal: rente bij de  bank. 

Wanneer je nominaal corrigeert voor de inflatie, weet je met hoeveel procent je reële spaargeld groeit. 

Cijfervoorbeeld

De rente op sparen is 3 jaar lang 3%.

De inflatie is in die 3 jaar: 2%, 1% en 1,5%.

Bereken de reële waardeverandering van het spaargeld.

Ric = nic / pic x 100

Inflatie

Sparen: spaargeld wordt minder waard door inflatie. De reële waarde daalt dus.

Lenen: je leent geld. Dat bedrag wordt steeds minder. Als er inflatie is, wordt een lening steeds minder waard relatief gezien. Inflatie is dus goed positief voor mensen die lenen. 

Financiële sector

Banken en verzekeraars. Zij bemiddelen tussen vragers en aanbieders van kapitaal (leners en spaarders)

Banken: wanbetaling en info-ass

Mensen moeten een enorme vragenlijst invullen voordat ze een lening krijgen: dit om het risico op wanbetaling te voorkomen.

Je hoeft je studieschuld niet aan te geven. Banken hebben beperkt zicht op hun klant: informatieasymmetrie. Daardoor soms hogere rente bij lenen. 

Publiek kapitaal

Regelt de overheid, bijvoorbeeld infrastructuur

Super belangrijk voor de economische groei van een land. Dit is goed voor de internationale concurrentiepositie. 

Ruilen over tijd: nu investeren in je land, zorgt later voor meer groei

Privaat kapitaal

Investeringen van bedrijven dragen bij aan de groei van een land. Denk aan ASML --> Chipfabrikant.

Draagt ontzettend veel bij aan de groei van de economie van een land. 

Ruilen over tijd: nu investeren, later meer rendement. 

Beleid overheid

Schuld van de overheid per jaar : Jarenlang meer uitgaven dan inkomsten. = Begrotingstekort

Opgebouwde schuld: staatsschuld

Dit kost uiteraard rente, waardoor de schuld nog meer kan stijgen.

Verschil voorraad en stroomgrootheid

Stroomgrootheden --> worden gemeten over een bepaalde periode. (Loon, belasting, rente)

Voorraadgrootheden: Worden gemeten op een bepaald moment (Vermogen, spaargeld, tekorten)

Uitgestelde belasting

Schuld moet worden terugbetaald

Overheid heeft geld nodig om dat te kunnen betalen. Wie gaat zorgen voor die inkomsten? Juist, de burgers. 

In de toekomst dus meer belasting= uitgestelde belasting. 

Inkomsten overheid

Overheidsontvangsten

Directe belastingen --> Betaal je direct, over je loon

Indirecte belastingen --> BTW, gaat eerst naar de winkel, daarna overheid

Sociale premies --> Werkenden betalen premies aan overheid voor bijv. AOW en WW

Overig --> Inkomsten staatsloterij, boetes, ...

Uitgaven overheid

Subsidies --> Cultuur, projecten, zonnepanelen..

Overheidsconsumptie --> Betalen van ambtenarensalarissen, kosten gebouwen overheid, printpapier, blabla 

Overheidsinvesteringen --> Investeren wegen en dijken, defensie, onderwijs

Overdrachtsuitgaven --> Uitkeringen aan mensen die werkloos zijn

Uitgaven overheid

Belastingspreiding overheid

Als de overheid een accijns wil voeren van €1,-

2 periodes lang €0,50 heffen levert de overheid meer op dan één periode €1,-

Hierdoor wordt welvaartsverlies gespreid in de tijd.

Leren: 2x de helft is beter dan één keer heel

Ruilen over tijd: Pensioen

Wanneer mensen 67 worden, hebben ze recht op:

AOW (Algemene ouderdomswet) --> Geldt voor elke Nederlander

Aanvullend pensioen --> Spaar je zelf voor bij een pensioenfonds

Omslagstelsel

AOW! = intergenerationeel

Werkende generatie betaalt premies

Mensen die 67+ zijn ontvangen dit geld.

Geld dat OMGESLAGEN wordt tussen generaties = omslagstelsel

Kapitaaldekkingsstelsel

Je legt premie in bij een pensioenfonds. 

Fonds belegt dat geld

Bij 67+ krijg je elke maand pensioen (+AOW dus).

Als het slecht gaat met aandelen, is dat slecht voor de pensioenpot. 

Pensioenen en AOW

Waardevast: pensioenen worden geïndexeerd (aangepast aan de inflatie)

Welvaarstvast: pensioenen stijgen net zo hard als de gemiddelde inkomens in een land

Problemen

Poar neem'n

Groep 67+ wordt steeds groter tov aantal werkenden

Oplossingen:

- Langer werken

- Premie omhoog

- Uitkering omlaag