3.4

H3.4 - De stedelijke cultuur van Nederland

3.4 Stedelijke cultuur

Leerdoelen

Je kunt uitleggen hoe de welvaart in Nederland leidde tot een bloeiende cultuur 

Je kunt omschrijven welke religieuze vrijheid er was in Nederland 

Je weet welke migranten zich in Nederland vestigden en vooral ook waarom 

Welvaart en cultuur

Nederland in de Gouden Eeuw: 

1. Soberheid (eenvoud) door het Calvinisme

2. Rijke burgers met veel geld (welvaart)

De kunst bloeide in de Nederlandse steden doordat rijke burgers veel schilderijen lieten maken en ook veel schilderijen kochten.

Schilderkunst, literatuur en bouwkunst = zegt iets over de cultuur

Vrouw met Bijbel (Gerrit Dou, 1635)

Leerling van Rembrandt van Rijn.

Dou schilderde een oude lezende vrouw. Zo precies geschilderd dat je kunt zien wat ze leest. Een tekst uit de bijbel waarin staat dat wie goed wil doen, zo veel mogelijk van zijn bezit aan de armen moet schenken. De dure kleding lijkt daarmee in tegenspraak.

Typerend voor de republiek. Het calvinisme was voor soberheid, maar het was ook het land van burgers met veel geld.

Vrouw met Bijbel (Gerrit Dou, 1635)

Leerling van Rembrandt van Rijn.

Dou schilderde een oude lezende vrouw. Zo precies geschilderd dat je kunt zien wat ze leest. Een tekst uit de bijbel waarin staat dat wie goed wil doen, zo veel mogelijk van zijn bezit aan de armen moet schenken. De dure kleding lijkt daarmee in tegenspraak.

Typerend voor de republiek. Het calvinisme was voor soberheid, maar het was ook het land van burgers met veel geld.

Leg uit waaraan je kunt zien dat de vrouw calvinistisch is.

Welvaart en cultuur

De schilderkunst werd hierdoor het beroemdste/belangrijkste kenmerk van de stedelijke cultuur in Nederland. Ondanks het feit dat de Republiek geen koning had om opdrachten te geven en ook het Calvinisme gaf weinig opdrachten.

Literatuur en bouwkunst bloeide ook in de Gouden Eeuw. 

Schilderkunst, literatuur en bouwkunst = zegt iets over de cultuur

Schilders uit de Gouden eeuw

Johannes Vermeer

Het melkmeisje.

Johannes Vermeer schilderde met lichtinvalven was gericht op details. 

( Gebroken glas in de ruit en de Delftsblauwe tegeltjes.

Frans Hals

Nar met een luit.

Frans Hals schilderde met snelle streken meestal vrolijke portretten.

Jan Steen

Sinterklaasavond.

Het meisje heeft een pop in haar handen en een emmer vol zoetigheid. Een van haar broers heeft minder geluk. Hij vond een roe in zijn schoen. Oma wenkt hem; heeft zij iets voor hem? Bij de schoorsteen zingen andere kinderen uit volle borst om de goedheiligman te danken.

Jan Steen schilderde huiselijke taferelen. Uitdrukking; 'een huishouden van Jan Steen'.

Rembrandt van Rijn

Rembrandt schilderde dit groepsportret van zeven chirurgijns en de medicus Nicolaes Tulp in 1632.

Rembrandt laat de mensen 'bewegen', speelt met licht, schadus en details.

0

Start bij minuut 1:40 tot 6:39

Wat is er opvallend aan de stijl van Rembrandt bij schilderijen zoals die voor Professor Tulp?

Hoe oefent Rembrandt het maken van gezicht en lichaam uitdrukkingen?

1. Door te oefenen op zichzelf door in de spiegel te kijken.
2. Door mensen voor zijn neus te laten bewegen.
3. Beiden zijn goed.
4. Beiden zijn fout.

WAAR OF NIET WAAR

WAAR

NIET WAAR

Het calvinisme stond voor soberheid en vrijgevig zijn voor de medemens.

Het was voor katholieken verboden kerken te bouwen.

Naast de schilderkunst, bloeide ook de literatuur en de bouwkunst op.

De vele hoge edelen in de Republiek, gaven de kunstenaars opdrachten.

In de Republiek werd veel kunst gemaakt voor de kerk en de koning.

Johannes Vermeer schilderde de nachtwacht.

Wat was de staatsgodsdienst
van de Republiek?

1. Katholicisme
2. Calvinisme

Wie waren de opdrachtgevers voor de kunst in Nederland?

1. De kerk
2. De koning
3. De adel
4. De burgerij

Gewetensvrijheid en godsdienstvrijheid

Godsdienstvrijheid: je mag in het openbaar je geloof uitoefenen

• Kerken, synagogen en moskeeën bouwen

Gewetensvrijheid: je mag niet vervolgd worden om wat je
gelooft. (Was in Nederland) 

• Vrijheid in je hoofd
• Mag vervolgd worden om uitoefenen geloof
• Geloof in privésfeer (zoldertjes...)

Mate van vrijheid verschilde per stad
- In Amsterdam: ook een mate van geloofsvrijheid voor Joden: Portugese synagoge
- Vaak gedoogbeleid t.a.v. katholieken (zoldertjes)

0

Katholieke diensten vaak in het geheim zoals in deze schuilkerk: 'Lieve Heer op Solder'

Op religieus vlak hadden de Nederlanden een unieke positie in Europa. Leg dit uit.

Wat is gewetensvrijheid?

1. Je mag je geloven wat je wil en dit laten zien
2. Recht om te geloven wat je wil
3. Dat je gewetenloos over straat mag lopen

• Invloed Calvinisme

•  Voor gereformeerden was de bijbel (Gods woord) zeer belangrijk
• Oude bijbelteksten werden bestudeerd (uit het Grieks en Hebreeuws)
• 1673: de Statenbijbel (nieuwe vertaling) was na 20 jaar af

Invloed Calvinisme

• Goddeloos vermaak verbieden in steden zoals: toneel, dans, orgelmuziek, kermissen, gokken, katholieke feesten (Sinterklaas)
  
• De regenten stonden echter allerlei volksvermaak vaker gewoon toe

0

Migranten

• in de 17e eeuw emigreerden veel mensen naar de Republiek.

• Pushfactoren (redenen om weg te gaan): armoede, oorlogsgeweld, geloofsvervolging.

1) Calvinisme wordt verboden in Frankrijk.

2) Joden moet katholiek worden in Spanje/Portugal .

• Pullfactoren (redenen om ergens te vestigen): gewetensvrijheid, veiligheid, welvaart, werkgelegenheid

• De republiek wilde graag graag migranten (vooral gespecialiseerde arbeiders)
  

Waarom verhuizen immigranten naar de Republiek?

PUSHFACTOR

PULLFACTOR

OORLOGSGEWELD

GELOOFS-

VERVOLGING

VEILIGHEID

ARMOEDE

WELVAART

EN WERK-

GELEGENHEID

GEWETENS-

VRIJHEID

Spinoza

• God is geen persoon (op de achtergrond), maar 
• God is in alles in de natuur

• Maar: zelfs in de Republiek mochten zijn ideeën niet gepubliceerd worden.
• Ongodisme

01:34

Wat zorgt volgens Spinoza voor geluk?

1. Goddeloosheid
2. Nadenken
3. Vrijheid van meningsuiting
4. Luisteren

02:16

Leg uit waarom de mensen Spinoza als goddeloos zien?

Kijk de opdrachten 3.3  na