B1 genotye en fenotype

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k, g, t, mavo
• Leerjaar 2

B1 genotye en fenotype

leerdoel

* Je kunt benoemen dat alle cellen van je lichaam dezelfde erfelijke informatie bevatten.

* Je kunt omschrijven wat genotype en het fenotype is. 

- Wat zijn chromosomen?

- Wat is DNA?

- Ontstaan van nieuwe cellen.

Herhaling: In leerjaar 1 heb je bij het thema ordening het gehad over de rijken. Welke rijken zijn dit?

1. Schimmels, bacteriën, mensen, dieren
2. Mensen, dieren
3. celplasma, dieren en bacteriën
4. Dieren, planten, bacteriën en schimmels

herhaling: Welke cel kenmerken hebben dierlijke cellen?

1. wel celkern, wel celwand, wel bladgroenkorrels
2. wel celkern, geen celwand, geen bladgroenkorrels
3. wel celkern, wel celwand, geen bladgroenkorrels
4. geen celkern, wel celwand, geen bladgroenkorrels

Herhaling: Alle mensen en dieren hebben een celkern. De celkern regels alles wat er in een cel gebeurt.
Hoe noemen we de lange dunne draden die in de celkern liggen?

erfelijke informatie

Je lichaam is opgebouwd uit cellen, In deze lichaamscellen liggen de celkernen. In deze celkern zitten 46 chromosomen. Dit zijn lange dunne dragen. Ze bestaan uit DNA. In het DNA zit erfelijke informatie 

bevruchting

Al je lichaamscellen zijn ontstaan uit 1 enkele bevrucht eicel. Door celdeling ontstaan nieuwe cellen uit de bevruchte eicel. Bij celdeling worden de chromosomen gekopieerd. Elke dochtercel krijgt een complete set chromosomen. 

Van bevruchte eicel tot miljarden cellen

Het menselijk lichaam bestaat uit een groot aantal organen. Deze organen zijn opgebouwd uit verschillende weefsels, die weer bestaan uit miljarden cellen. Die cellen zorgen ervoor dat alles goed werkt.

De eerste cellen in een nog ongeboren kind groeien uit tot 

allerlei verschillende celsoorten. Tijdens deze ontwikkeling 

krijgen de cellen hun specifieke functie. Het worden 

bijvoorbeeld hersencellen, huidcellen of spiercellen.

In iedere cel zit een kopie van het erfelijkheidsmateriaal van de ouders, 

in de vorm van chromosomen. Op de chromosomen zitten de genen. 

Chromosomen en genen

Je lichaam bestaat uit cellen. Iedere cel heeft een kern. 

Chromosomen:

In die kern zwerven 46 draadjes, de chromosomen. 

Er zijn steeds twee chromosomen die op elkaar lijken. 

De chromosomen zijn gemaakt van DNA. In die stof DNA ligt alle informatie van de erfelijke eigenschappen. In elke kern van elke lichaamscel is die informatie aanwezig. Het DNA ziet eruit als een soort wenteltrap. De treden van zo’n wenteltrap zijn gemaakt van stoffen die voor het gemak vier kleuren hebben. De volgorde waarin de stoffen voorkomen bepaalt onze erfelijke eigenschappen. 

Genen: Een stukje wenteltrap dat één eigenschap veroorzaakt, noemen we een gen. 

Elk mens bezit een eigen uniek DNA.

Het DNA van geen enkel mens is gelijk

In elke cel van je lichaam zitten

1. 46 genen
2. 46 chromosomen
3. 46 genen en 46 chromosomen
4. 46 DNA ketens

Welke stof bevat de informatie voor al je erfelijke eigenschappen.

1. chromosomen
2. DTA
3. fenotype
4. DNA

               Genen

Genen zijn opgebouwd uit DNA. 

Genen liggen achter elkaar op de chromosomen. 

Genen bepalen al onze eigenschappen.

Chromosomen

Chromosomen bestaan uit lange DNA strengen die in elkaar gedraaid zijn.

Het DNA bevat alle erfelijke eigenschappen.

De code van alle erfelijke eigenschappen zit in 

het DNA. 

Celkern 

Bij de mens met 46 chromosomen.

1

Chromosomen. 

Bij de mens:

Chromosomen horen als een duo, als paar, als tweetal bij elkaar.

Er zijn 23 paren chromosomen in elke cel.

2

Dit is DNA.

DNA is een stof.

Chromosomen bestaan uit de stof DNA.

3

Gen

Een gen is een stukje van het DNA.

Een gen bevat de informatie van 1 erfelijke eigenschap.

4

Leren

Genotype

Ieder mens heeft eigenschappen van de ouders geërfd. In elke cel van het lichaam bevat de celkern de informatie van al die erfelijke eigenschappen. 

De informatie in het DNA is het genotype.

Het genotype van een organisme is de informatie voor de erfelijke eigenschappen van dat organisme. Het bepaalt voor een groot deel de uiterlijke kenmerken van iemand.

zus en broer

Een fotograaf heeft van families portretfoto's vergeleken en gekoppeld. Hier zie je een voorbeeld: broer en zus: veel overeenkomsten in het genotype.

1

Genotype

Voorbeelden van de erfelijke eigenschappen (genotype) die je ziet:

Haar: blond, zonder krullen

Oor  : vast aan het hoofd, geen los oorlelletje

Kin  :  geen kuiltje

Ogen : kleur

2

Moeder en zoon

3

Fenotype

Je uiterlijk wordt niet alleen door het genotype bepaald. Het fenotype speelt ook een grote rol.

Het fenotype kan veranderen zonder dat het genotype verandert.            

De oorzaken van de veranderingen noemen we 'invloeden uit het milieu'.  

Het fenotype = genotype + invloed uit milieu

Blank persoon: In de winter is de huid vaak blanker dan in de zomer.

Het genotype blijft gelijk maar het fenotype verandert (bruin in de zomer).

1

Met het milieu wordt bedoeld: Je leefomgeving

2

Wat is waar?

1. Het genotype = fenotype + invloed uit milieu
2. Het fenotype van een organisme is de informatie voor de erfelijke eigenschappen van dat organisme.
3. Het fenotype = genotype + invloed uit milieu
4. De oorzaken van de veranderingen van het genotype noemen we 'invloeden uit het milieu'.

Het fenotype is wel / niet altijd gelijk aan het genotype.

1. wel
2. niet

Is krullend haar vanaf de geboorte

1. erfelijk
2. niet erfelijk

Wat is het genotype?

1. alle chromosomen van een organisme
2. de zichtbare uitdrukking van de erfelijke informatie van een organisme
3. de genetische code van een organisme
4. de erfelijke genetische code voor eigenschappen van organismen

Wat is het fenotype?

1. de zichtbare uitdrukking van de erfelijke informatie van organismen
2. de zichtbare uitdrukking van alle informatie van de genen
3. de zichtbare uitdrukking van de dominante erfelijke informatie van organismen
4. de zichtbare combinatie van erfelijke informatie en omgevingsfactoren

Kijk naar de afbeelding. Hoe zijn de chromsomen aantallen verdeeld over de eicel, spermacel en de bevruchtte eicel?

1. eicel: 23, spermacel: 23, bevruchtte eicel: 23
2. eicel: 23, spermacel: 23, bevruchtte eicel: 46
3. eicel: 46, spermacel: 46, bevruchtte eicel: 46
4. eicel: 46, spermacel: 46, bevruchtte eicel: 92

exit ticket: Wat zijn chromosomen?

exit ticket: Wat is een gen?

Hier zie je vier stadia van een lieveheersbeestje.
Vraag 1: in elke stadia is het fenotype hetzelfde / verschillend.
vraag 2: in elke stadia is het genotype hetzelfde / verschillend.

Gen

Celkern

DNA

Chromosomen

Voorkennis thema 1 waarin de concepten  cellen en chromosomen behandeld werden.

DNA

celkern

Cel

Chromosoom

Gen

klaar!

Aan de slag met de opdrachten: 1 tm 9