D1Bth8 Gedrag lr Ethogram/Protocol 2019

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 1

D1BTh8

Gedrag - Dierentuin

Excursie naar de dierentuin in Münster 

1. Je leert van alles over 'gedrag'.

2. In de dierentuin neem je deel aan: "Escape the Zoo"

dierengeluiden

Dierengeluiden

Welke dieren wil je graag
zien in de dierentuin?

Waarom willen mensen meer
weten over het gedrag van dieren?

Wat doe je als je het gedrag van dieren wilt bestuderen?

Je leert

Wat ethologie is

Hoe je een ethogram maakt

Hoe je een protocol maakt

Welke conclusies je kunt trekken vanuit het ethogram en protocol

Bekijk het filmpje (10 min)

Beantwoord straks de volgende vragen:

Wat is ethologie?

Wat is een ethogram?

Wat is een protocol?

Waarom wordt gedrag bestudeerd? 

Gedragonderzoekers bestuderen gedrag om iets te weten te komen over een dier.

Ethologie = Het bestuderen van gedrag

Wat onderzoekers waarnemen zetten ze in een ethogram.

In de dierentuin:

Dierenverzorgers maken ethogrammen om dieren goed te leren kennen.

Je gaat 'goed' naar dieren kijken. Ze zijn niet altijd even actief en doen niet altijd hetzelfde. Je kunt je wel voorbereiden. Door te lezen of op internet te zoeken naar informatie over jouw dier. Je weet dan welk gedrag je misschien zult waarnemen. Maar of je alles zult zien, staat niet vast en bovendien kan een dier ook onverwacht ander gedrag laten zien. Als je naar een natuurfilm kijkt, zie je in korte tijd veel verschillende gedragingen. Voor een film heeft men lang opnames gemaakt en daarvan de meest interessante en/of leuke stukjes achter elkaar gemonteerd. 

Die tijd heb jij niet in de dierentuin.

Wat is ethologie?

1. Het bestuderen van gedrag
2. Het beïnvloeden van gedrag
3. Het gedrag van dieren veranderen
4. Het gedrag van mensen veranderen

Wat weet je van een ethogram?

Wat is ...............waar?

NIET

1. Je schrijft op wat een dier doet
2. Een gedragshandeling wordt omschreven
3. Je schrijft bijv. op dat een hond agressief is
4. Het is een lijst met beschrijvingen van gedrag

Ethogram

Het is een lijst met beschrijvingen van gedrag.

Het dier wordt hiervoor bestudeerd:

Schrijf op wat het dier doet.

Omschrijf de gedragshandeling.

 

  Afkorting  Handeling      Omschr. gedragshandeling

  xx                 xxxxxx              xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

  xx                 xxxxxx              xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

  xx                 xxxxxx              xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

  xx                xxxxxx              xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

                                    Ethogram

Jullie gaan het gedrag van een dier bestuderen. Jullie maken een lijst van ongeveer 15 gedragsomschrijvingen. Tijdens de les werk je hier al aan. Eerst gaan jullie nog oefenen in het maken van een ethogram. Bekijk het filmpje van de giraf.

Gedragsonderzoek:

Het ethogram

Gedrag bestaat uit een reeks handelingen.

Bijvoorbeeld: 

1. Een giraf loopt naar het water.

2. Zijn kop komt dichtbij het water 

    (hiervoor doet hij iets ....)

3. Hij drinkt het water.

Deze handelingen kun je beschrijven. 

De lijst met beschrijvingen heet een ethogram

Giraf - het ethogram

Afkorting   Handeling     Omschr. gedragshandeling

           

Samen met de docent

maak je het ethogram

van de handelingen 

van de giraf in je schrift.

                                   

Geef een voorbeeld van
een gedragselement = gedragshandeling
die jij wel eens uitvoert

     Herhaling: Hoe maak je een Ethogram? 

1.  Bestudeer het gedrag van het dier.

     Bekijk het dier en/of zijn soortgenoten. 

2. Noteer een groot aantal gedrags- 

     handelingen. Noteer deze op de juiste wijze

Je kunt op internet ook kijken welke gedragshandeling het dier uitvoert. 

Zoek naar filmpjes waarbij het dier natuurlijk gedrag vertoont.

Je oefent nog een keer  het maken van een ethogram. De docent helpt.

1. Je maakt een ethogram op school

2. Misschien maak je een ethogram thuis of 

     ergens in de buurt (dierenparkje ....)

Je maakt nu een ethogram over de hond!

ETHOGRAM van de hond

Een onderzoeker wil nog meer weten!

Hij wil bijvoorbeeld weten welke gedragshandelingen bij 1 dier voorkomen.

Dat zet de onderzoeker in een protocol.

                                                                  Een protocol

             is een lijst waarop je kunt zien welke gedragshandelingen voorkomen

                                                                   bij één dier

Wat is een protocol?

1. Je schrijft op wat je van het gedrag vindt
2. Een lijst waarop je kunt zien welke gedragshandelingen voorkomen bij één dier
3. Je schrijft op wat het dier doet
4. Een lijst waarop je kunt zien hoe vaak een gedragshandeling voorkomt bij alle dieren van één soort

Oefening: Maak nu het protocol over het gedrag van de hond.

De docent houdt de tijd bij.

Om de 20 sec. noteer je wat de hond doet (je kijkt steeds naar dezelfde hond!)

Protocol gegevens bekijken en conclusies trekken

De volgende conclusies zijn bijvoorbeeld mogelijk:

Je ontdekt welke gedragshandelingen het vaakst voorkomen.

Je kunt soms één of meer gedragsketens herkennen.

Als je het protocol hebt gemaakt, kun je deze gegevens invullen. Bekijk het protocol van de hond en trek conclusies.

Protocol van de hond van Kaya

Beng in het parkje tegenover de school.

Maar eerst bekijk je of Beng gedrag laat zien wat je nog niet in het ethogram hebt staan (1.30 min)

Protocol van de hond van Kaya

Beng in het parkje tegenover de school.

Je neemt 10 minuten waar wat Beng doet.

Maak het protocol, noteer de afkortingen

Bekijk welke 3 gedragingen Beng het meest uitvoert.

Noteer bij deze top 3 hoevaak dat gedrag vertoond werd. 

Aap

Oefening: Bestudeer het gedrag van de apen.

Je mag naar alle apen kijken. 

Noteer 10 gedragselementen. 

Noteer ook de afkorting en de handeling.

Ethogram

Het is een lijst met beschrijvingen van gedrag.

Het dier wordt hiervoor bestudeerd:

Schrijf op wat het dier doet.

Omschrijf de gedragshandeling.

 

Handeling  Afkorting   Gedragsomschrijving

vlooien              vl            beweegt met 'vingers' over de

                                          huid een ander, neemt wat

                                          weg.

bijten                bij           Opent mond en sluit deze. 

                                          Tussen de tanden zit iets.

eten                   et           Stopt iets in de mond en slikt 

                                          dat door.

lopen                ....            .........

..........                 dr            ........

Oefening: Maak nu het protocol over het gedrag van het kleine aapje.

Omdat je maar 1 minuut kijkt, ga je om de 5 sec. noteren wat het aapje doet.

Je noteert 12 x een afkorting van een handeling die de aap laat zien. 

Wat heb je geleerd?