Verlichting en Ancien Regime

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

De Verlichting en het Ancien Regime

Paragraaf 4.2 t/m 4.4

Lesdoelen

Aan het eind van deze les kun je uitleggen:

1. de begrippen absolutisme, ancien regime en droit divin.
2. Welke drie groepen in de Franse maatschappij waren én wat hun taken waren. 

Koning Lodewijk XIV van Frankrijk

Paleis Versailles

Oude bestuur van Frankrijk

(Ancien regime)

• De koning heeft alle macht. Dit noem je absolutisme. 

• Deze macht is door god gegeven: droit divin (goddelijk recht)

• De rest van Frankrijk zit in de standenmaatschappij (geestelijkheid, adel, boeren/burgers)
• Elke groep (standen) heeft een taak in de maatschappij (samenleving).

Absolutisme =

1. Door god gezonden
2. Koning heeft alle macht
3. Oude bestuur
4. Groepen in de Franse maatschappij

Droit Divin =

1. Door god gezonden
2. Koning heeft alle macht
3. Oude bestuur
4. Groepen in de Franse maatschappij

Ancien Regime =

1. Door god gezonden
2. Koning heeft alle macht
3. Oude bestuur
4. Groepen in de Franse maatschappij

Standenmaatschappij =

1. Door god gezonden
2. Koning heeft alle macht
3. Oude bestuur
4. Groepen in de Franse maatschappij

Eerste stand: Geestelijkheid

Tweede stand: Adel

Derde stand: Boeren & Burgers

* Bidden tot God

* Geestelijken werken in de Kerk

* Bestuur voor de koning

* Adel zijn rijke families

* Als enige belasting betalen

* Burgers zijn inwoners van een stad

1%

3%

96%

1ste stand

2e stand 

3e stand

Adel

Boeren en burgers

Geestelijkheid

Herken je de standen op de afbeelding?

1ste stand

2e stand 

3e stand

Adel

Boeren en burgers

Geestelijkheid

Deze groep betaalt alle belastingen

Deze groep moet het land besturen voor de koning

Geestelijkheid

Adel

Boeren en burgers

Deze groep bid tot God

De 1e stand

• De geestelijkheid: de mensen van de kerk. Zij zorgden dat de mensen in de hemel zouden komen. De hoge geestelijken woonden in grote paleizen en hadden vooral rechten (en maar weinig plichten).
  

• Iedereen geloofde in God, dus de geestelijken waren enorm belangrijk!

De 2e stand

• De edelen: de mensen van adel. Zij zorgen voor het bestuur en de verdediging van het land. 

• Zij hadden vooral rechten (en maar weinig plichten).

• Geen belasting betalen.

De 3e stand

• De boeren en de burgers. Eigenlijk iedereen die niet bij de 1e of 2e stand hoorde. Daarom waren er in de 3e stand ook grote verschillen. Zo had je de rijke burgerij, de bourgeoisie.

• De 3e stand had alle plichten: zij moesten bijvoorbeeld wél belasting betalen.

Werken aan PO

1. Jullie beoordelen bronnen 1 t/m 10 of zij behoren tot de Gouden Eeuw of de Grauwe Eeuw.
   
2. Jullie schrijven de introductietekst voor het museum, waarbij je de titel van de tentoonstelling noemt (‘Den Haag in de Gouden Eeuw’ of ‘Den Haag in de Grauwe Eeuw’). Ook leggen jullie uit waarom jullie voor deze titel gekozen hebben en wat de bezoekers van de tentoonstelling kunnen verwachten.
   
3. Jullie stellen de collectie van de tentoonstelling samen, door ten minste 5 kunstwerken (objecten of schilderijen) uit te kiezen. Jullie maken ook een onderschrift voor de kunstwerken, waarin je uitlegt wat de bezoeker ziet.
   
4. Bonusopdracht: namaken kunstwerk Mauritshuis in 2025-stijl.
   

Inleveren volgende week donderdag aan het einde van de les!

Tot volgende week!

In de 3e stand (boeren en burgers) komt een nieuwe manier van denken...

4.3 Kritiek en idealen

Lesdoelen

Aan het eind van deze les kun je uitleggen:

1. Wat we bedoelen met de Verlichting.
2. Hoe de Trias Politica werkt.

De Verlichting

Verlichting = door gezond verstand (ratio) te gebruiken, de samenleving proberen te verbeteren

Hier eerst een stelling...

Is het logisch als één mens alles bepaald voor de rest?

Ja

Nee

De Verlichting

vanaf ±1700

• Een periode waarin mensen de samenleving willen verbeteren, door steeds meer uit te gaan van het verstand (rationalisme)

• Hierdoor krijgen mensen meer kritiek op de koning, de Kerk en de standen.
  
• Vrijheid en gelijkheid werden belangrijke doelen voor de Verlichte denkers.

Cogito ergo Sum

René Descartes legde met de uitspraak 'Ik denk, dus ik ben'  de basis voor de Verlichting.

Denk nu zelf als Verlicht denker:

Wat is onlogisch en zou je willen veranderen in onze maatschappij?

Waarom zouden Verlichte denkers kritiek hebben op het absolutisme?

Denken over macht

Is het wel logisch dat één iemand (de koning) alle macht heeft?

Montesquieu zegt:

Een alleenheerser zal altijd misbruik maken van zijn macht; je kunt niet én wetten bedenken én zorgen dat ze goed worden uitgevoerd zonder soms een kleine uitzondering te maken (voor familie, vrienden etc).

Daarom bedenkt Montesquieu de Trias Politica (de scheiding der machten)

Trias Politica

Er zijn drie verschillende machten die gescheiden zouden moeten zijn:

• Wetgevende macht... die de wetten bedenkt
• Uitvoerende macht... die de wetten uitvoert
• Rechtsprekende macht... die controleert of het volk en de overheid zich aan de wetten houden

Trias Politica in Nederland

De trias politica wordt tegenwoordig als heel belangrijk beschouwd. Het bestuur in Nederland is dan ook volgens dit principe georganiseerd:

• Wetgevende macht:  De Eerste en Tweede Kamer
• Uitvoerende macht: de regering en de ministers
• Rechtsprekende macht: de onafhankelijke rechters

Wat is voor een verlicht denker niet belangrijk?

1. Absolute macht
2. Vrijheid
3. Gelijkheid
4. Rationalisme

Waarom is de Trias Politica belangrijk?

1. Het voorkomt machtsmisbruik.
2. Meer mensen besturen het land.
3. De koning krijgt ondersteuning
4. Het zorgt voor gelijkheid.

Welke zinnen horen bij het ancien régime?
1. Elke staat moet een grondwet hebben, waarin staat hoe het land wordt geregeerd.
2. Vorsten hebben hun macht gekregen van God.
3. Koning en ministers hebben hun macht van het volk gekregen.
4. De wil van de koning is wet.

1. Zin 1 en 3
2. Zin 1 en 4
3. Zin 2 en 3
4. Zin 2 en 4

Welke zinnen horen bij de trias politica?
1. Het is geen probleem als een machthebber zowel wetten bedenkt als uitvoert.
2. De macht moet gescheiden worden.
3. Het is niet goed als één iemand alle macht heeft.
4. De trias politica gebruiken we tegenwoordig niet meer.

1. Zin 1 en 2
2. Zin 1 en 3
3. Zin 2 en 3
4. Zin 2 en 4

1e Stand

2e Stand

3e Stand

geestelijken

adel

boeren en burgers

Betaalt belasting 

Contact met God

Besturen en beschermen 

Verlichting

Oude bestuur 

(Ancien Regime)

Absolutisme

Iedereen is gelijk geboren

Standenmaatschappij

Trias Politica

De 3e stand is het meest blij met...

De 1ste en 2de stand zijn het meest blij met...

Voor de Franse Revolutie

Na de Franse Revolutie

3de stand (boeren en burgers)

1ste stand (geestelijkheid, te herkennen aan de bijbel aan de hand)

2de stand (adel)

1ste en 2de stand

3de stand

Tot volgende week!