Dit is het recept voor... jou!

• Wereldoriëntatie
• Taal
• +3
• Basisschool
• Groep 7,8

Introduction

Heb jij bruine, groene of blauwe ogen? Krult je haar, of is het stijl? En hoe lang ben je eigenlijk? Die dingen zijn erfelijk bepaald. Ze staan beschreven in jouw unieke DNA-code. Hoe zit dat?

Erfelijkheid

... ..

.

Bedenk samen met je schoudermaatje minimaal drie verschillen en drie overeenkomsten tussen jullie (uiterlijk en innerlijk). 

Omdat het in de winter niet makkelijk te vinden is.

Vragenmuur & Weetmuur

Wat wil jij graag weten over erfelijkheid? Schrijf jouw vragen op en plak ze op de vragenmuur!

Wereldoriëntatie

Na deze les:

• weet ik welke rol DNA en genen spelen bij het erven van bepaalde eigenschappen of kenmerken.
• weet ik dat sommige genen sterker zijn dan andere genen.
  
• weet ik wat het verschil is tussen chromosomen, DNA, genen en eiwitten.
  
• weet ik  dat zowel genen als omgeving invloed hebben op wie je bent en hoe je eruitziet.
  

Dit ga je leren

Woordenschat

• Na deze les begrijp ik de belangrijke woorden die met erfelijkheid te maken hebben.

Taal

• Na deze les kan ik door middel van paspoorten van mij en mijn ouders omschrijven welke eigenschappen en kenmerken ik van hen heb geërfd en wat ik uit mijn omgeving heb overgenomen.  

Lesdoelen

Bespreek de lesdoelen met uw leerlingen.

_{Verdiepende tekst}

Lees de tekst en arceer de woorden die je nog niet goed begrijpt geel. 

Arceer in ieder geval:

• het gen
• het DNA
• de chromosoom
• de cel
• erfelijk
• de mutatie

_Woordenschat

eigenschappen overnemen van je ouders

erfelijk

Eigenschappen of kenmerken die je via je ouders meekrijgt.

De kleur van je ogen en je haar is erfelijk.

de mutatie

Een verandering in de genen en dus in de erfelijke eigenschappen.
Door een mutatie kan een erfelijke ziekte ontstaan.

Woordenschat

Bespreek de moeilijke woorden met uw leerlingen.

_Woordenschat

het gen

Stukje van een chromosoom met één specifieke erfelijke eigenschap.

Je genen krijg je deels van je vader en deels van je moeder. 

het DNA

Onderdeel van de chromosoom dat het erfelijk materiaal met zich meedraagt.   

De informatie in je DNA bepaalt wie je bent en hoe je eruitziet.

de chromosoom

Een stukje uit de celkern dat erfelijke informatie bevat.

In elke menselijke cel zitten 46 chromosomen.

het eiwit

Stukje uit de cel die ervoor zorgt dat de cel doet wat het moet doen.

De eiwitten in de darmen zorgen ervoor dat het eten verteerd wordt.

de cel

Een onderdeel van mensen, dieren en planten dat zo klein is dat je het alleen onder een microscoop kunt zien. 

De cel bestaat uit chromosomen en eiwitten.

Woordenschat

Bespreek de moeilijke woorden met uw leerlingen.

_Woordenschat

Hulpkaart

eten

het ontbijt

de lunch

het diner

Staan er nog andere woorden in de tekst waarvan je de betekenis nog niet kent? Schrijf deze woorden met de betekenis op in je logboek. Horen er woorden bij elkaar? Maak dan een woordparaplu, -kast of -trap.

groot

klein

muis

olifant

Woordenschat

Bespreek de moeilijke woorden met uw leerlingen.

Sleep het antwoord naar de juiste plek.

Heb jij het goed begrepen? Test je kennis!

cellen

chromosomen

Sleep het antwoord naar de juiste plek.

Heb jij het goed begrepen? Test je kennis!

genen

DNA

Sleep het antwoord naar de juiste plek.

Heb jij het goed begrepen? Test je kennis!

ouders

genen

kans

sterker

....
.

Stel je voor: de mensen op de foto's  hiernaast zijn jouw ouders. Hoe groot is dan de kans dat jij bruine ogen hebt?

Tip: je mag even spieken in de tekst!

Heb jij het goed begrepen? Test je kennis!

1. 50%
2. 75%
3. 90%
4. 100%

..
.

Heb jij het goed begrepen? Test je kennis!

Is deze zin WAAR of NIET WAAR?

Je DNA bepaalt voor een groot deel wie je bent en hoe je eruitziet.

1. WAAR
2. NIET WAAR

Vraag door: waarom is de zin niet waar?

..
.

Heb jij het goed begrepen? Test je kennis!

Is deze zin WAAR of NIET WAAR?

Je DNA wordt bepaald door de genen van je ouders.

1. WAAR
2. NIET WAAR

Vraag door: waarom is de zin niet waar?

..
.

Heb jij het goed begrepen? Test je kennis!

Is deze zin WAAR of NIET WAAR?

Als je een jongen bent erf je alle genen van je vader.

1. WAAR
2. NIET WAAR

Vraag door: waarom is de zin niet waar?

... ..

.

Wie je bent en hoe je eruitziet wordt dus voor een deel bepaald door erfelijke eigenschappen: je neemt ze van je ouders over. Wat heb jij van je ouders geërfd / waarin lijk jij op je ouders?

Omdat het in de winter niet makkelijk te vinden is.

..
.

WAAR of NIET WAAR? Als je hetzelfde DNA hebt (omdat je een eeneiige tweeling bent), ben je altijd precies hetzelfde.

Heb jij het goed begrepen? Test je kennis!

1. WAAR: er zijn dan geen verschillen.
2. NIET WAAR: sommige verschillen worden ook door je omgeving bepaald.

Voorbeelden van fossiele brandstoffen zijn: gas, olie en kolen.

..
.

Wat is WAAR over de eiwitten in je lichaam? 

Let op: meerdere antwoorden zijn goed.

Heb jij het goed begrepen? Test je kennis!

1. In elke cel in je lichaam zitten eiwitten.
2. Wanneer je eiwitten in je lichaam hebt, ben je ziek.
3. De eiwitten zorgen ervoor dat de cellen in je lichaam doen wat ze moeten doen.
4. De eiwitten in de spieren in je hart zorgen ervoor dat die spieren samentrekken.

Vraag eventueel door: Wat voor ecosystemen dan? Kun je een voorbeeld noemen?

                        Waar zie je wat? Klik op het vraagteken voor extra                          uitleg.  

Je ziet hier een cel. Hiervan heb je er miljarden in je lichaam. 

In een cel zitten lossen eiwitten (deze zie je op de afbeelding onderin de cel) en een celkern met daarin chromosomen (deze zie je op de afbeelding bovenin de cel.

Je ziet hier de celkern uitvergroot. In deze celkern zitten 46 chromosomen.

Je ziet hier een chromosoom uitvergroot. In de chromosoom zitten slierten DNA.

Je ziet hier een sliert DNA uitvergroot. De horizontale zwarte streepjes zijn je genen. Je genen dragen informatie over wie je bent en hoe je eruitziet met zich mee.

Heb jij het goed begrepen? Test je kennis!

De combinatie van de genen van allebei je biologische ouders en de dingen die je hebt meegekregen uit je omgeving zorgen voor een nieuw, uniek persoon: jij! 

Vandaag maak je paspoorten van jezelf en van je ouders. In deze paspoorten schrijf je kenmerken/eigenschappen op (uiterlijk en innerlijk). Welke eigenschappen heb jij van je ouders geërfd?

Verwerkingsopdracht

De opdracht

Maak drie paspoorten: één van je vader, één van je moeder en één van jezelf. Beschrijf hierin zowel uiterlijke als innerlijke kenmerken. Kijk hiernaast om te zien waar je bijvoorbeeld aan kunt denken.

Ken je maar één van je biologische ouders?

Maak dan twee paspoorten: één van je biologische ouder en één van jezelf. Bedenk op basis daarvan zelf welke eigenschappen en kenmerken je mogelijk van je andere biologische ouder hebt geërfd.

Ken je géén van je biologische ouders?

Maak dan een paspoortje van jezelf en bedenk welke karaktereigenschappen jij hebt meegekregen van jouw  (niet biologische) ouders/verzorgers door de opvoeding. 

Verwerkingsopdracht

Tim (mijn vader)

Rosalie (mijn moeder)

Lengte: 1.78m

Kleur ogen: bruin

Kleur haar: bruin

Type haar: krullen

Karakter: 

Vrolijk, enthousiast, grappig, sportief. Soms wat ongeduldig. Kan niet goed tegen zijn verlies. Spreekt gemakkelijk in/voor grote groepen mensen.

Lengte: 

Kleur ogen: 

Kleur haar: 

Type haar: 

Karakter: 

Verwerkingsopdracht

De paspoorten zijn nu af. De meester of juf draait aan het rad en leest de vraag voor. Volg nu de stappen:

1. Bedenk voor jezelf een antwoord op de vraag. 

2. Bespreek de vraag met je schoudermaatje. 

3. Bespreek de vraag klassikaal na. 

Dit weet ik nu ... & dit kan ik nu ...

Wereldoriëntatie

• Ik weet welke rol DNA en genen spelen bij het erven van bepaalde eigenschappen of kenmerken.
• Ik weet dat sommige genen sterker zijn dan andere genen.
• Ik weet wat het verschil is tussen chromosomen, DNA, genen en eiwitten.
  
• Ik weet dat zowel genen als omgeving invloed hebben op wie je bent en hoe je eruitziet.
  

Woordenschat

• Ik  begrijp de belangrijke woorden die met erfelijkheid te maken hebben.

Taal

• Ik kan door middel van paspoorten van mij en mijn ouders omschrijven welke eigenschappen en kenmerken in van hen heb geërfd en wat ik uit mijn omgeving heb overgenomen. 

Schrijf je in je projectschrift wat jij hebt geleerd? Plak ook (een foto van) jouw paspoort(en) in je projectschrift.

Terugkoppeling lesdoelen

Bespreek de lesdoelen met uw leerlingen. Hebben zij de lesdoelen behaald?

Vragenmuur & weetmuur

• Op welke vragen hebben jullie deze les antwoord gekregen? Plak ze op de weetmuur.
• Welke vragen zijn nog onbeantwoord? 
• Hoe kun je ervoor zorgen dat je toch achter het antwoord op deze vragen komt?
  

              Tot de volgende keer!