Verhaalanalyse

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Tentamen verhaalanalyse

Begrippen

Tijd

Chronologisch vertellen - op volgorde van tijd, normaal tijdsverloop

A-chronologisch vertellen - gebeurtenissen worden in een andere volgorde verteld d.m.v. Flashbacks - stuk tekst over iets wat in het verleden heeft plaatsgevonden middenin het verhaal

Terugverwijzing - verwijzing naar iets wat eerder in het verhaal gebeurd is

Vooruitwijzing - aanwijzing over wat verderop in het verhaal gaat gebeuren (vaak om het verhaal spannend te maken)

Tijd

Verteltijd - De tijd die nodig is om het verhaal te vertellen

Vertelde tijd - Het tijdsbestek waarin het verhaal afspeelt

Tijdlaag - Bepaalde periode binnen het verhaal (aangegeven met witregels)

Tijdsprong - Er wordt een tijdsperiode overgeslagen

Tijdverdichting - Een lange periode wordt in slecht een paar regels beschreven. De verteltijd is korter dan de vertelde tijd.

Tijdvertraging  - Een korte periode wordt met veel tekst omschreven. De verteltijd is langer dan de vertelde tijd.

Tijd

Continue vertelwijze - Het verhaal wordt aaneengesloten verteld; er zijn geen grote tijdssprongen in het verhaal.

Discontinue vertelwijze - Er worden stukken overgeslagen in het verhaal; er zijn tijdssprongen (kan wel nog steeds chronologisch zijn).

Wat is het verschil tussen een tijdsprong en tijdverdichting?

Wat is het verschil tussen chronologisch en continue vertellen?

Wat is het verschil tussen de verteltijd en de vertelde tijd?

Wat is het verschil tussen een flashback en een terugverwijzing?

1. Een terugverwijzing is korter dan een flashback
2. Een flashback is korter dan een terugverwijzing

Personages

Symptomen

Uiterlijke kenmerken

Flat character

Er is geen ontwikkeling van het personage. De persoon is in één zin te karakteriseren.

Round character

Er is sprake van karakterontwikkeling. 

Thematiek

Thema - het onderwerp van het verhaal in één abstracte zin. Werkwijze: wie is de hoofdpersoon, wat gebeurt er met hem/haar, hoe loopt dat af?

Idee - wat is de boodschap/visie van de schrijver?

Thematiek

Verhaalmotief - een situatie, voorwerp of handeling die als rode draad door het verhaal loopt. Meestal zij het concrete zaken die telkens herhaald worden in het verhaal.

Leidmotief - wat is de belangrijkste herhaling in het verhaal? (vergelijk het met muziek; wel riedeltje komt telkens terug?)

Literair-historisch motief (abstract) - herhaling van een thema dat vaak terugkomt in de literatuur; vaak abstract. Bijvoorbeeld: een kwaadaardige stiefmoeder, een eenling tegen een vijandige omgeving, een zoektocht (queeste).

Structuur

Fabel - een samenvatting van het verhaal in chronologische volgorde; dit kan dus afwijken van de volgorde van het oorspronkelijke verhaal als dat a-chronologisch verteld is.

Geleding - de indeling van het verhaal in scènes. Een verandering van ruimte, tijd of personages zorgt voor een nieuwe scène.

Structuur

Opening:

Opening-in-de-handeling/in media res - je zit direct middenin het verhaal

Informatieve opening/ab ovo - je maakt eerst kennis met de personages en situatie

Post-rem-opening - de belangrijkste gebeurtenissen zijn al voorbij (detective) 

Einde:

Gesloten einde - er zijn geen onbeantwoorde vragen over het verhaal

Open einde - er zijn onbeantwoorde vragen over de afloop van het verhaal

Hoe bepaal je of een verhaal een open of gesloten einde heeft?

Ruimte

Ruimte

Exemplarisch

De ruimte is in overeenstemming met de hoofdpersoon/sfeer in het verhaal; leuke dingen, mooie omgeving.

Contrast

De gebeurtenissen zijn in contrast met de hoofdpersoon/sfeer in het verhaal; mooie omgeving, dramatische gebeurtenissen

'Een afschuwelijk verhaal dat zich afspeelt op een fijne zonnig dag.'

1. Exemplarisch
2. Contrast

Vertelperspectief

Ik-perspectief - het is vanuit de ik-persoon verteld, die is tevens personage in het verhaal. De belevende ik maakt de gebeurtenissen tegelijk met de lezer mee; hij weet net zo veel/weinig als de lezer. De vertellende ik vertelt een verhaal achteraf en weet dus meer dan de lezer en weet hoe het verhaal afloopt.

Personaal perspectief - hij-/zij-figuur is zowel de verteller als personage in het verhaal, van andere personages kent de lezer niet de gedachten en gevoelens.

Alwetende verteller - de verteller is alleen de verteller en geen personage. Hij overziet de gebeurtenissen en kent van alle personages de gevoelens en gedachten.

Meervoudig perspectief - wanneer er vanuit wisselende personages een verhaal verteld wordt. 

Wat is het verschil tussen hij/zij-perspectief en de alwetende verteller?

Spanning

Open plek - er wordt iets (voorlopig) verborgen gehouden; de lezer leest verder om hierachter te komen

Verzwijgen van informatie - de schrijver verzwijgt iets voor de lezer

Cliffhanger - Het verhaal wordt op een spannend moment afgebroken

Uitstel van ontknoping - De ontknoping wordt uitgesteld (door een flashback of tijdvertraging)

Informatievoorsprong - De lezer weet iets wat de personages uit het verhaal nog niet weten (vaak bij alwetende verteller)

Spanningsboog - Een verhaal bestaat uit verschillende spanningsbogen. Een spanningsboog begint bijvoorbeeld wanneer iemand wordt aangevallen en eindigt wanneer hij de tegenstander verslaat.