Catastrofe-cartoons in je les

• Mentorles
• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

Introduction

Cartoons zijn een mooi middel om rampen in kaart te brengen. In deze les vergelijken we een aantal spotprenten en voorzien deze van context. Zo kun je de actualiteit en de historie naast elkaar leggen en bespreken.

Instructions

Loop zelf alle slides door en gebruik de cartoons en fragmenten die je relevant vindt. Je hoeft niet alles te gebruiken, je kun gemakkelijk een kleine selectie maken.

Zeker met het oog op veiligheid - bedenk goed wat je in welke klas wilt laten zien. Neem vooral geen risico.

Spotprenten

Catastrofe Cartoons

Deze cartoon komt uit 2017 - de eerste termijn van Trump. Wat valt je op? Hoe recent vind je de afbeelding?

RAMPEN: waar kijk je naar?

Dit is de ramp in Enschede in 2000. Een ramp zoals wij deze helemaal niet kennen. Vermoedelijk zullen je leerlingen eerst naar rampen in het buitenland refereren. Maar als je bijvoorbeeld naar het stoepje kijkt, ziet het er toch Nederlands uit. Details vertellen vaak veel over een foto.

Mediafragmenten...

Enschede

NOS-jeugdjournaal 2020

in de klas ...

Wat kun je hier in de klas mee doen?

Beeld: Foto laten analyseren 

Waar is dit? 

Waar zie je dat aan?

Fragment: Kennis activeren over de vuurwerkramp

Wat gebeurt hier? Wat wist je al?

Diepere verwerking: meer achtergrondinformatie zoeken, wat waren de gevolgen, vergelijken met andere rampen - wanneer is iets een nationale ramp?

Mediafragmenten...

Een andere ramp

(NOS-journaal 2013

Ook dit ziet er heftig uit - en nu in Bangladesh. Een kledingfabriek stort in en meer dan 1100 doden. En dat was niet nodig geweest, maar de allerarmsten lijden wederom.

Stel vragen aan je leerlingen over waar hun verantwoordelijkheid begint. Er zijn drie video's toegevoegd - deze kun je alle drie laten zien en aan de laatste een opdracht koppelen:

Zoek uit wat goede en slechte merken zijn. Is er een keurmerk? Welke kleding koop je zelf, hoe deugdelijk zijn die?

Rampen in de geschiedenis.

Je hebt al een video gezien over Bangladesh. Kun je zelf een verband leggen met de cartoon?

Video 2 -  NOS journaal 2023 (evt)

Video 3 -  RAMBAM 2014

opdracht voor in de klas

Catastofe Cartoons

Tom Jansen, 2023

Bespreek de Cartoon.

Misschien kunnen ze er zelf ook een maken?

Catastofe Cartoons - klimaat

Jos Collignon, 2019

Bekijk goed alle elementen van de cartoon - Details als de dode Nemo, en de verschillende soorten plastic. De cartoon ins 6 jaar oud maar nog steeds actueel. Laat ze op zoek gaan naar een milieuramp van dit afgelopen jaar en deze tekening aanpassen met details op die ramp.

Catastofe Cartoons - milieu

Frits Müller, 1988

Rudolf de Korte was VVD-minister van economische zaken - ook hij zat aan de leiband van het bedrijfleven en liet het milieu stikken. Laat je leerlingen meer over hem vinden - bijvoorbeeld een lijkende foto. 

Catastofe Cartoons - milieuramp

Peter van Straaten, 1986

Waar gaat dit over - laat je leerlingen opzoeken

(Tsjernobyl-ramp - het eten van spinazie uit eigen tuin mocht weer)

Catastofe Cartoons - Golven van ellende

Tom Jansen, 2020

Asto, 1972

Zoek meer cartoons met golven

Catastofe Cartoons - Golven van ellende

Hokusai, 1831

De grote inspirator

Natuurrampen als de Tsunami in
Zuid-Oost Azië

Catastofe Cartoons - Golven van ellende

Tom Janssen, 2004

De eerste beelden na de ramp 1953

Nog een rampgolf.

Catastofe Cartoons - De koude oorlog

Fritz Behrendt, 1970 

Vergelijk deze prent met de volgende ... history repeating - het is bijna eng zo treffend gelijk als het is.

Catastofe Cartoons - De koude oorlog

Tom Janssen, 2018

Wanneer is deze cartoon gemaakt?

Wat zegt dat over de blik van een cartoonist?

Catastofe Cartoons - Koude Oorlog?

Tom Janssen

Cartoon komt uit 2004. Wederom erg actueel!!

Catastofe Cartoons - Beladen symboliek

Willem, 2006

Ies Spreekmester, 1943?

Denk na of je deze wilt laten zien - het kan in deze tijd gevoelig liggen.

Hoe bespreek je in de klas iets zoiets afschuwelijks dat je er geen beelden bij wilt laten zien?

Denk aan de geweldheden van afgelopen week in Syrië.

 

Catastofe Cartoons - Genocide

Jos Collignon, begin jaren negentig

Geen echte lijken maar getekend - werkt dit?

We laten niet in detail de echte gruwelijke beelden zien. Wat zal meer impact hebben - een cartoon of een foto of bewegend beeld? - Wat zien je leerlingen sowieso al via sociale media?

 

Catastofe Cartoons - Genocide

Tom Janssen, 2004, winnaar Inktspotprijs

Cartastofale Cartoons - Charlie Hebdo

Joep Bertrams, 2015, winnaar Inktspotprijs

Cartastofale Cartoons - Charlie Hebdo

Tom Janssen, 2015

Provoceren

Tom Jansen, 2023

Toch hoort provoceren er ook bij. Bekijk dit fragment (bron: Zie Zoo, 5-10-1991) waarin tekenaar Tom Jansen uitlegt over provoceren in tekeningen.

Vrijheids van meningsuiting en persvrijheid betekenen dat je in Nederland alles kunt zeggen, afdrukken of plaatsen. Dat betekent niet direct dat je alles mág zeggen. Als je mensen of groepen discrimineert, denk bijvoorbeeld aan racisme, dan is dat verboden. Ook zijn sommige beledigingen of verdachtmakingen (smaad, laster) verboden. De politie kan je daarvoor oppakken, en een rechter kan je beboeten. Diverse tekenaars in Nederland zijn weleens aangeklaagd: Jos Collignon, Theo Gootjes, Gregorius Nekschot, Ruben L. Oppenheimer, Martin Simek en nog meer. Vrijwel iedereen is uiteindelijk vrijgeproken.

Je hebt stereotypen en karakteristieken nodig om iets duidelijk te maken - maar je kunt daardoor wel op iemands tenen tenen staan.

Wie worden hier uitgebeeld?

Voel jij je aangesproken door een van de twee figuren?

Waarom wel waarom niet?

Stereotypen

Tom Jansen, 2004

Bekijk deze spotprent - Wat is stereotype en waarom zou je hiermee iemand kunnen beledigen?

Cartastofale Cartoons - Vrijheid van meningsuiting

Waar gaat deze cartoon over?

Ann Telnaes - op t matje door Jeff Bezos, de Amazon-topman die tevens eigenaar is van de Washington Post

Recent ...

Welk verhaal wordt hier verteld?

Tom Jansen, 2025

Vrijheids van meningsuiting en persvrijheid betekenen dat je in Nederland alles kunt zeggen, afdrukken of plaatsen. Dat betekent niet direct dat je alles mág zeggen. Als je mensen of groepen discrimineert, denk bijvoorbeeld aan racisme, dan is dat verboden. Ook zijn sommige beledigingen of verdachtmakingen (smaad, laster) verboden. De politie kan je daarvoor oppakken, en een rechter kan je beboeten. Diverse tekenaars in Nederland zijn weleens aangeklaagd: Jos Collignon, Theo Gootjes, Gregorius Nekschot, Ruben L. Oppenheimer, Martin Simek en nog meer. Vrijwel iedereen is uiteindelijk vrijgeproken.

Spotprenten - de les

Deze les is meer een inleiding om leerlingen te helpen spotprenten te lezen en er uiteindelijk zelf een te maken.