5.3 De machtige kerk

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 1

Par. 5.3

De machtige kerk

Wat gaan we doen?

• Uitleg bij par. 5.3
• Filmpjes 
• Lees zelf de paragraaf, bekijk afbeeldingen en extra filmpjes bij Geschiedeniswerkplaats
• Huiswerk voor volgende week maandag: maken par. 5.3
• Vergeet niet de evaluatievragen aan het einde van deze LessonUp te maken. 

Feedback huiswerk

LessonUp

• Alle dia's lezen, luisteren, kijken, maken
• Vergeet niet de twee evaluatievragen -> serieus antwoorden.

     Het gaat niet alleen over wat je geleerd hebt in de LessonUp, maar ook van het 

     huiswerk/ huiswerk bespreken.

• Evaluatievragen:  Uitleg hotspotvraag

Huiswerk bespreken

• Huiswerk controle
• Opdrachten klassikaal bespreken

     Opdracht 2, 3, 5 en 6
    

Leerdoel

In deze paragraaf leer je: 

• waardoor de kerk veel macht had in de samenleving
• hoe christenen optraden tegen mensen die zich niet gedroegen zoals de kerk wilde
• hoe de kruistochten ontstonden en welke gevolgen deze hadden

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

Kenmerkend aspect bij deze paragraaf: 

de strijd tussen kerk en staat

schooltv.nl

Een dodelijke ziekte...

• De pestbacterie bestond al eeuwen in meren in China
• De bacterie leeft in het bloed van de zwarte rat
• Vlooien leven van het bloed van de rat en worden besmet met de pest
• De pest zorgt ervoor dat vlooien niets binnenkrijgen, waardoor ze honger houden en op zoek naar nieuw voedsel gaan: het bloed van mensen.
• Een besmette vlo brengt zo de pest over op mensen.

De pestbacterie, Yersinia pestis, 2000x vergroot.

De pest in Europa

• In 1347 komt de pest aan in Europa: via de Krim naar Italië
• Via de handel verspreidt de ziekte zich razendsnel door Europa
• De viezigheid en het ongedierte in de middeleeuwse steden helpen ook mee in het ontstaan van de grote pestepidemie van 1347 tot 1351
• Uiteindelijk sterft 1/3 van de Europese bevolking, ongeveer 20 miljoen mensen.

De pest door de ogen van schilder Pieter Brueghel de Oude (1562). Voor veel mensen moet de pest zo zijn ervaren: overal dode mensen en complete steden die zijn verlaten.

Straf van God!

• De oorzaken van de pest zijn pas in de 19e eeuw bekend geworden
• Voor de mensen in de Middeleeuwen was de ziekte een straf van God
• De mensen dachten dat God hen ging straffen, omdat ze niet goed en zondig hadden geleefd.

Flagellanten sloegen zichzelf om zo aan God te laten zien dat zij spijt hadden van hun zonden. De naam Flagellant komt van het Latijnse woord voor zweep: flagellum. Aan het eind van de leren riempjes zitten spijkers.

De middeleeuwen waren  onzekere tijden. Het christelijke geloof bood houvast.

Een belangrijke christelijke waarde was het leven na de dood. Het motto was:

Gedenk dat gij zult sterven!

Mensen waren zich te allen tijde bewust van het feit dat zij zouden sterven. 

Het was belangrijk dat je dan in de hemel kwam.

De kerk leerde dat mensen na de dood naar de hemel, de hel of het vagevuur ging.

Met een aflaat kon je je tijd in het vagevuur inkorten.  Wanneer je aan liefdadigheid deed of een bedevaart maakte kreeg je zo'n aflaat. Als je veel geld had, kon je ook een aflaat kopen.

De angst om eeuwig in de hel te branden, zorgde ervoor dat de kerk super veel macht had over de mensen.

De kerk bepaalde daardoor heel veel in het dagelijks leven van de middeleeuwse mens.

Hoger, beter, mooier

• Door de handel in aflaten werd de kerk steeds rijker
• Mensen wilden ook laten zien dat ze goede christenen waren.
• Om hun God te eren bouwden christenen hoge kerken.
• Hoe hoger de kerk, hoe dichter bij God in de hemel
• Ook konden ze zo laten zien hoe rijk de stad was.
• Het geld voor de bouw kwam van de gilden, of van de handel in aflaten.

Hoger, beter, mooier

De bouw van de dom (latijn: domus, huis) in Keulen is begonnen in 1248, maar de kerk was pas in 1880(!) klaar. De bouw lag vaak jaren stil omdat het geld op was, of omdat delen van de kerk tijdens de bouw instorten. De beide torens van de kerk zijn ongeveer 160 meter hoog.

Wanneer je een bepaalde waarde  heel belangrijk vindt in het leven, hoort daar ook bepaald gedrag bij, de norm.

De kerk trad hard op tegen mensen die in gedrag of ideeën afweken van de christelijke norm. Zij werden ketters of heksen genoemd.

Bijgeloof

• Er gebeurden veel dingen om hen heen die zie niet begrepen: natuurrampen, hongersnoden, ziektes en overlijden.
• De mensen vroegen hulp aan de kerk, maar die kon hen niet altijd helpen
• Daarom waren de mensen erg bijgelovig: ze probeerden met witte magie ervoor te zorgen dat dingen toch goed gingen.

Heksen

• Dingen die misgingen waren vaak de schuld van mensen die zich bezighielden met zwarte magie.
• Er werd gezocht naar een zondebok, iemand die je de schuld kunt geven.
• Deze zondebokken werden vaak gevonden in mensen die andere gewoonten hebben.
• Zo werden sommige vrouwen (én mannen) van hekserij beschuldigd.

Vervolging van heksen

• Om heksen te 'ontmaskeren' werden de meest vreselijke ondervragingen en proeven gebruikt.
• Zo werden heksen gewogen of in het water gegooid om te kijken of ze te licht waren (en dus bleven drijven).
• Heksen werden verbrand om er zeker van te zijn dat de duivel werd uitgedreven.

Vermoedelijk zijn er in Europa ongeveer tussen 1450 en 1650 ongeveer 60.000 mannen en vrouwen als 'heks' terechtgesteld. Opvallend is dat de heksenvervolging eigenlijk pas aan het einde van de Middeleeuwen plaatsvond.

Joden

• In de Middeleeuwen vonden de mensen de Joden 'vreemd' en 'onbetrouwbaar'.
  
• Zo zouden zij het drinkwater hebben vergiftigd met de pest.
• Joden moesten vaak in andere delen van de stad wonen (getto's), mochten geen eigen grond bezitten en ze mochten geen lid zijn van een gilde.
• Daarom hadden ze vaak beroepen als: handelaar, bankier of juwelier.
• Soms waren Joden verplicht een herkenningsteken te dragen.
• Het antisemitisme leidde ook tot pogroms.

Als er in een middeleeuwse stad de pest uitbrak of er was een misdrijf gepleegd, dan werden de Joden vaak als schuldigen aangewezen. Het gevolg was een pogrom: een uitbarsting van Jodenhaat. De huizen van de Joden werden geplunderd en vernield. De Joden zelf werden mishandeld.

De rol van de kerk

• De kerk deed erg weinig aan de vervolgingen van Joden en heksen
• Het christelijke geloof was het enige ware geloof: alle andere geloven waren ketters en moest worden vernietigd.
• Voor veel christenen waren het Joden geweest die Jezus hadden gekruisigd: dit konden ze niet vergeten.

In  1095 riep de paus christenen uit heel Europa op om Jeruzalem te bevrijden van moslims. 

Iedere deelnemer zou naar de hemel gaan.  

Bij deze eerste kruistocht werd Jeruzalem in 1099 veroverd op de moslims. In 1187 namen de moslims Jeruzalem weer in.

Er zouden meerdere kruistochten worden georganiseerd gedurende twee eeuwen. 

Naast veel geweld kwam er ook steeds meer handel tussen de Europeanen en Arabieren.

0

Huiswerk

• Maak voor volgende week de opdrachten van par. 5.3
• Kijk ook naar de tip onder de vraag.
• Verbeter de opdrachten als je bij controle ziet dat je antwoord niet goed is. 
• Maak evt. extra opdrachten die je krijgt om de stof beter te begrijpen.
• Het is voor jezelf fijn als je de tekst van par. 5.4 alvast een keer gelezen hebt voor de les van volgende week.

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je nog niet zo goed hebt begrepen