Thema 7: Duurzaam Leven. Herhaling

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Thema 7: Duurzaam Leven

Afhankelijkheid van het milieu

1. Zuurstof
2. Water
3. Voedsel
4. Energie
5. Grondstoffen
6. Recreatie

Th7 B1 opdr. 1 laten maken + nabespreken (max 5 min).

Overbevolking 

Manier van leven

De twee belangrijkste oorzaken van milieuproblemen

overbevolking

manier van leven

leefstijl

Invloed op het milieu

Milieuproblemen

Vervuiling - toevoegen van schadelijke stoffen

Uitputting - weghalen van nuttige stoffen

Aantasting - verdwijnen van natuurlijk ecosysteem

Invloeden op het milieu

smog

vervuiling

ontbossing

aantasting

grondstoffen delven

uitputting

Th7 B1 - opdr. 2 laten maken + nabesprkeen (max. 5 min).

B2 - voedselproductie

      Akkerbouw                  Tuinbouw                  Veeteelt

Akkerbouw

Begrip + voordeel en nadeel

- monocultuur

- gebruik van pesticiden

- bemesting

- bodembewerking

- veredeling & 

  genetische modificatie

Akkerbouw - monocultuur

monocultuur = 1 soort gewas (bijvoorbeeld alleen boerenkool).

voordeel = makkelijker om de bodem te bewerken en te oogsten. Dus minder kosten. 

nadeel = 1) grotere kans op een plaag (snellere verspreiding) + 2) de bodem is sneller uitgeput.

Akkerbouw - pesticiden

pesticiden= bestrijdingsmiddelen (tegen onkruid of insecten)

voordeel = zorgen dat de gewassen niet ziek of opgegeten worden.  Kunnen gewassen goed en snel bestrijden.

nadeel = 1) zijn niet selectief ,vaak nuttige soorten gaan dood 2) veel pesticiden zijn niet biologisch afbreekbaar, waardoor ze in de voedselketens worden doorgegeven (=bioaccumulatie).  3) ziekteverwekkers kunnen resistent tegen het bestrijdingsmiddel worden ( ongevoelig voor het middel )

Akkerbouw - bioaccumulatie

Akkerbouw - bemesting

bemesting = toevoegen van stikstof (nitraat) en fosfaat zodat de gewassen beter groeien.

voordeel = hogere opbrengst.

nadeel = veel extra mineralen komen via de grond in de sloten en zorgen voor enorme toename van hoeveelheid algen. Hierdoor kunnen andere soorten doodgaan.

Akkerbouw - bodembewerking

bodembewerking = de bodem luchtiger maken.

voordeel = 1) planten kunnen meer water en mineralen opnemen + 2) plantenwortels kunnen de dieper de bodem in + 3) meer zuurstof voor reducenten.

nadeel = verstoring van het leven in de bodem.

Akkerbouw - veredeling

veredeling = kruisen van gewassen om zo een combinatie van gunstige eigenschappen te krijgen. 

                          

voordeel = planten zijn beter bestand tegen de omgeving (bijvoorbeeld tegen insecten of veel regen).

nadeel = langdurig en duur proces.

Akkerbouw - genetische modificatie

genetische modificatie = toevoegen van DNA van andere soort om een gewas beter te laten groeien.

                          

voordeel = planten zijn beter bestand tegen de omgeving (bijvoorbeeld tegen insecten of veel regen).

nadeel = deze GM planten kunnen de oorspronkelijke soort overwoekeren waardoor de biodiversiteit afneemt.

B3 - duurzame landbouw

- Vruchtwisseling 

- Natuurlijke bestrijding

- Groenbemesting

- Kringlooplandbouw

- Precisielandbouw

- Verticale landbouw

Duurzaam - vruchtwisseling

vruchtwisseling = nooit twee jaar achter elkaar hetzelfde gewas verbouwen.

voordeel = hierdoor verdwijnen de ziekteverwekkers uit de bodem.   

Duurzaam - natuurlijke bestrijding

natuurlijke bestrijding = het bestrijden van ziekteverwekkers door natuurlijke vijanden te gebruiken (bijvoorbeeld lieveheersbeestjes tegen luizen).

voordeel = 1) geen ophoping van gif in de voedselketen (bioaccumulatie) + 2) ziekteverwekkers worden niet resistent.

biologische bestrijding: lokken van schadelijke insecten met geuren of geluiden en onschadelijk maken

Duurzaam - groenbemesting

groenbemesting = geen mest gebruiken, maar nuttige planten (bijvoorbeeld klaver) onder de grond ploegen, zodat de reducenten deze planten afbreken tot mineralen voor de gewassen. 

voordeel = geen overschot aan nitraat en fosfaat (mineralen ) dat in de sloten terechtkomt.

Duurzaam - kringlooplandbouw

kringlooplandbouw = alle grondstoffen en eindproducten worden hergebruikt in een kringloop.

voordeel = weinig afval en uitstoot van gassen. 

Duurzaam - precisie-landbouw

precisie-landbouw = hierbij wordt speciale meetapparatuur gebruikt om alleen de stukken grond die het nodig hebben te bemesten etc.

voordeel = 1) er komen veel minder vervuilende stoffen in de bodem + 2) minder gebruik van water.

Duurzaam - verticale landbouw

verticale landbouw = het telen van gewassen in grote steden.

voordeel = 1) geen landbouwgrond nodig + 2) weinig transport (minder CO2 uitstoot, minder kosten).

Veeteelt

Begrip + voordeel en nadeel

- intensieve veeteelt

- kunstmatige inseminatie &      in-vitrofertilisatie

Intensieve veeteelt

Intensieve veeteelt = weinig grond met veel dieren.

voordeel = minder kosten, hogere opbrengst.

nadeel = 1) veel mest + 2) veel uitstoot van schadelijke stoffen + 3) slecht voor de dieren (weinig ruimte, veel ziektes).

Veeteelt - veredeling

Op de natuurlijke manier = fokken + kruisen

Op de kunstmatige manier

      - kunstmatige inseminatie (ki) = sperma van stier met gunstige eigenschappen kunstmatig in de baarmoeder geplaatst.

     - in vitro fertilisatie (ivf) = zaadcellen van stier met gunstige eigenschappen bevruchten buiten het lichaam eicellen van koe met gunstige eigenschappen.

B4 - energie

- Fossiele brandstoffen 

- Kernenergie

- Zonne-energie

- Windenergie

- Waterkracht-energie

- Verbranding biomassa

Fossiele brandstoffen

Fossiele brandstoffen = (verbranding van) aardgas, aarolie en steenkool.

voordeel = goedkoop om uit de grond te halen en makkelijk te vervoeren en gebruiken. Wordt ook wel grijze stroom genoemd

nadeel = er komt veel extra CO2 vrij die niet in de huidige koolstofkringloop zit. Dit houdt warmte in de atmosfeer vast en ontstaat een versterkt broeikaseffect.

Kernenergie

Kernenergie = energie uit het splitsen van atoomkernen van uranium, waarbij veel warmte vrijkomt.

voordeel = geen luchtvervuiling en geen CO2 uitstoot.

nadeel = er komt radioactief afval vrij, wat zeer schadelijk is voor mens en natuur.

Duurzame energie

Duurzame energie = energie die niet opraakt en geen milieuvervuiling veroorzaakt.

               

Voorbeelden = windenergie, zonne-energie, aardwarmte en waterkracht. 

B5 - Versterkt broeikaseffect

B5 - Versterkt broeikaseffect

Extra uitstoot broeikasgassen 

   - CO2 door verbranding fossiele brandstoffen

   -  methaan gassen door intensieve veeteelt

   - overige door verkeer, industrie, etc.

Oorzaak

B5 - Versterkt broeikaseffect

1) Stijging van de gemiddelde temperatuur

     - hierdoor smelten de ijskappen en gletsjers

     - en zet het zeewater uit

2) Klimaatverandering

3) Veranderen van ecosystemen (aantasting)

              

Gevolg

Gevolgen voor de natuur

• Verzilting 
  

meer zeewater         zout.   Land wordt zouter.     Te kort aan zoetwater. 

• Verandering biodiversiteit 

soorten verdwijnen / verplaatsen of veranderen.

• Jaarritme verandert

zachte winters/ warmer voorjaar

• meer plagen en ziekten 

ziekteverwekkers verspreiden sneller in warme gebieden. 

De gevolgen van de klimaatcrisis zijn in de natuur goed merkbaar:

• Het zoute zeewater komt steeds verder het land binnen. Het zoutgehalte in de bodem en het grondwater neemt daardoor toe. In Zeeland is deze verzilting al duidelijk merkbaar (zilt is een oud woord voor zout). Bepaalde gewassen groeien er niet goed meer, zoals aardappels en kool. Ook kan er een tekort aan zoet (drink)water ontstaan.

• Er komen planten- en diersoorten uit warmere gebieden voor in Nederland die er eerst niet waren. Andere soorten verdwijnen juist. Sommige trekvogels gaan niet meer overwinteren in het zuiden, omdat het in het noorden warm genoeg is tijdens de winter.

• Doordat de winters zachter zijn en het voorjaar warmer is geworden, verandert het jaarritme van veel organismen. Bomen krijgen vroeger in het jaar bladeren en veel planten bloeien eerder. Mensen met hooikoorts merken dat ze eerder en langer last krijgen van hun allergie voor pollen (stuifmeelkorrels) van bepaalde planten. Zo bloeit de berk nu een maand eerder dan een paar jaar geleden. In een pollenkalender is te zien wanneer de pollen van planten in de lucht zitten (zie afbeelding 2).

• Er komen meer tropische plagen en ziekten. Sommige ziekteverwekkers verspreiden zich naar gebieden die warmer worden.

In sommige delen van de wereld zorgt de klimaatverandering juist voor verbeteringen. Zo zijn er gebieden geschikt geworden voor landbouw, omdat het er warmer of natter is geworden. Dit gaat echter maar om een klein deel van de aarde.

B6 - Waterbloei

Veel nitraat en fosfaat, dus algen gaan zich heel snel en veel delen. Algen gaan ook snel weer dood.

Hierdoor een enorme toename van bacteriën (reducenten). Die gebruiken dan weer veel zuurstof.

Hierdoor sterft al het leven in de sloot 😥 (behalve de algen, want die maken hun eigen zuurstof via fotosynthese).    

B6 - Water

Zelfreinigend vermogen

= door de kringloop van energierijke stoffen kan oppervlaktewater (sloot, etc.) zichzelf reinigen en gezond blijven.

B6 - Waterverontreiniging

Vermesting 

oorzaak: mineralen (nitraat en fosfaat) uit (kunst)mest komt via grondwater terecht in sloten. Kunstmest brengt nitraat en fosfaat in de grond

gevolg: enorme toename van hoeveelheid algen (= waterbloei).

vermesting

Bodemsanering

-  veel giftige stoffen in de bodem.

- Planten nemen stoffen op

->  giftige stoffen  in de voedselketen 

      (accumulatie).

Bodemsanering: vuile (giftige) bodem 

schoon maken ( voor voedselverbouw 

en wonen)

Plastic soep 

- Plastic afval dat in het water drijft

- Opeten van plastic zorgt dat het in de voedselketen terecht komt

- The ocean clean up