H4 Grondstoffen (2 h/v)

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

H4 Grondstoffen

Paragraaf 1

Paragraaf 2

Paragraaf 3 

Paragraaf 4

Paragraaf 5

Paragraaf 1

De wereld van de megamijn

Mijnbouw ondergronds

Dagbouw

Mijnbouw in open groeves.

Alleen mogelijk als de grondstoffen dicht aan het aardoppervlak liggen.

Als de groeve leeg is, vullen met overtollige grond of recreatie plek van maken zoals een meer.

Gevolgen voor natuur en milieu

Permanente beschadiging landschap.

Water wordt weggepompt dus verdroging.

Verbranden van bruinkool komt veel CO2 vrij - broeikasgas.

Bij de verbranding komen ook zwavelgassen vrij, zure regen tast groeivermogen aan van de natuur.

Moderne elektriciteitscentrales beperken uitstoot zwavelgas.

Gevolgen voor de mens

Door blootleggen van grondstoffen komen stofdeeltjes in de lucht -> fijne stof hoopt zich op in longen en bloedbaan waardoor mensen in omgeving kampen met gezondheidsproblemen.

Veel dorpen moeten "verhuizen" voor de plek van de mijnbouw.

Discussie en toekomst

Niet alleen bevolking maar ook regering Duitsland verkleinen gebied.

Hierdoor hoeven sommige dorpen niet te verhuizen.

Duitsland wil schone energie maar 40.000 werknemers nog werkzaam in mijnbouw en elektriciteitscentrales.

Huiswerk 

Paragraaf 1 De wereld van de megamijn

Opdracht 1 t/m 7

Herhaling paragraaf 1

Mijnbouw?

Dagbouw?

Gevolgen natuur en milieu?

Gevolgen voor de mens?

Paragraaf 2

Grondstoffen en duurzame ontwikkeling

Grondstoffen en natuurlijke hulpbronnen

Grondstoffen: onbewerkte materialen om iets van te maken of fabriceren

Grondstoffen uit de aarde: delfstoffen

    - ijzer, bruinkool, steenkool, aardolie

Grondstoffen uit de landbouw

    - katoen, cacao

Natuurlijke hulpbronnen: alle bruikbare producten uit de natuur

Meer consumptie

Redenen van toenemend grondstoffengebruik:

• snelle groei van de wereldbevolking
  
• economische ontwikkeling
  
• vervangen is vaak goedkoper dan repareren
• transport kost veel energie

Niet-hernieuwbare en hernieuwbare hulpbronnen

Niet-hernieuwbare hulpbronnen

- grondstoffen die op kunnen raken

Hernieuwbare hulpbronnen

- grondstoffen die niet op kunnen raken

Uitputting van hernieuwbare hulpbronnen

- zeeën: overbevissing

- kap van tropisch regenwoud

- papierproductie

- palmolieteelt

Duurzame ontwikkeling

Steeds meer gebruiken van hernieuwbare hulpbronnen

    - zo min mogelijk weggooien

    - afval scheiden

    - grondstoffen hergebruiken in het productieproces

Ecologische voetafdruk

    - hoeveel ruimte nodig is om alles wat je gebruikt te produceren en al het afval dat je maakt te verwerken

    - gebruik van de aarde is niet eerlijk verdeeld

voetafdruktest.wwf.nl

Huiswerk

Paragraaf 2 Grondstoffen en duurzame ontwikkeling

Opdracht 1 t/m 7

Wat valt allemaal onder het begrip grondstoffen?

Paragraaf 3

Fossiele brandstoffen

Van planten tot steenkool

Veen wordt bedekt door sedimenten

Hoge druk en temperatuur in de veenlaag

Eerst wordt bruinkool gevormd (75% koolstof)

Daarna steenkool (meer dan 75% koolstof)

Aardgas komt vrij

Gebruik van bruinkool en steenkool

Bruinkool

    - ligt dicht onder het aardoppervlak

    - wordt gebruikt in elektriciteitscentrales

Steenkool

    - vorming duurt langer

    - ligt dieper dan bruinkool

    - wordt vooral gebruikt in hoogovens

Van plankton naar aardolie

Aardolie

    - plankton wordt samengeperst door lagen sediment

    - 1 tot 1,5 kilometer diep, temperatuur tussen 60 en 120 °C

    - bij de vorming ontstaat aardgas

 Winbare aardolie

    - scheve aardlagen

    - poreus gesteente + ondoorlatende bovenlaag

Gebruik van aardgas en aardolie

Aardgas:  elektriciteitscentrales, fabrieken, cv-ketels en gasfornuizen.

Nadelen van aardgas: het raakt op + verzakkingen en aardbevingen.

Aardolie:  benzine, kerosine, asfalt en kunststoffen

Minder fossiel

Fossiele brandstoffen

    - over lange tijd gevormd uit resten van planten en dieren

    - bruinkool, steenkool, aardolie, aardgas

Redenen om het gebruik ervan terug te dringen

    - milieuvervuiling en vrijkomen van broeikasgassen

    - de brandstoffen raken op

    - door ongelijke spreiding over de aarde

Huiswerk

Paragraaf 3 Fossiele brandstoffen

Opdracht 1 t/m 8

Paragraaf 4

Duurzame energie

Duurzame energie

Energiebron: natuurlijke hulpbron die zorgt voor beweging of warmte

Niet-duurzame energie

    - fossiele brandstoffen; raken op en vervuilen

    - kernenergie: onoplosbaar en riskant afvalprobleem

Duurzame energie

    - hernieuwbaar zonder dat er afvalstoffen vrijkomen

Duurzame energiebronnen

niet duurzame energiebronnen

Windenergie

Windenergie: elektriciteit opwekken in windturbines

    - aantrekkelijk in dunbevolkte gebieden met veel wind

nadelen:

      - transportkosten van energie zijn hoog

      - passen niet in het landschap

      - geluidsoverlast

Horizonvervuiling

Oplossing? 

Windparken op zee

Zonne-energie

Zonne-energie: elektriciteit opwekken uit zonnestraling

    - zonnepanelen op daken

    - meeste energie wordt ter plekke gebruikt

nadeel: 

    - afhankelijk van de zon

    - zonneboilers kunnen water verwarmen

    - ontwikkelingen gaan erg snel; prijzen dalen

Bio-brandstoffen

Biobrandstoffen: energiebronnen uit biologisch materiaal

    - wordt in biocentrales verstookt

    - bomen en planten nemen de CO2 als voedingsstoffen op

    - ook plantaardige olie, ethanol uit suikerriet en palmolie

Nadeel: veel landbouwgrond nodig

    - gaat ten koste van grond voor voedselproductie

Bio-ethanol in benzine

Geothermische energie

Geothermische energie: energie uit aardwarmte

    - in vulkanische gebieden

    - ook in Nederland

    - temperatuur stijgt 30 °C per kilometer

    - voor verwarming van  gebouwen

Waterkracht

Waterkracht: energie opgewekt in stuwdammen

    - water drijft een turbine aan

Grote dammen in Brazilië, India en China

Nadelen:

    - watertekorten stroomafwaarts leiden tot binnendringen  van zeewater

    - stuwmeren kunnen dichtslibben

Stuwmeer

Getijdencentrale

Huiswerk 

Paragraaf 4 Duurzame energie

Opdracht 1 t/m 8

Paragraaf 5

Onderzoek je ecologische voetafdruk

Maak de test zelfstandig

Maak de opdrachten op papier en schrijf er je naam op.

Als iedereen klaar is wissel je de opdrachten uit met je buurman/buurvouw.

Wat zijn de overeenkomsten/ verschillen?