5.4. De oorzaken van de opstand

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Oefenen en Oorzaken Opstand

21. De protestantse reformatie die splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had. 

22. Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat 

Programma 

1.Terugblik (10 min.)

2. Uitleg (10 min.)

3. Zelf aan de slag (20 min)

Programma 

1.Terugblik (10 min.)

2. Bespreken vragen Opstand (20 min.)

Keuzemenu 

Keuze 1: Doe mee met de klassikale les: volg de instructies van de docent 

Keuze 2: Ga zelfstandig aan de slag: 

- Lees 5.4 goed door 

- Neem de lessonup 5.4 Oorzaken van de opstand goed door

- Zorg dat je de leerdoelen uit deze lessonup kunt uitleggen 

Vragen??

Raad het begrip 

1. Katholieken (8P) 
2. Vulgaat (6P) 
3. Inquisitie (4p)
4. Inquisitie (2p) 

• = Contrareformatie

Beredeneer dat de inhoud van deze bron aansluit bij de visie van Calvinistische-protestanten.
Leg je antwoord uit met behulp van elementen uit de bron

Spaanse Rijk onder Filips II

De Nederlanden onder Filips II

Oorzaken Opstand 

1. Politiek: Centralisatie vs. Particularisme: Edelen in de Nederlandse gewesten hadden veel privileges (rechten). Karel V en zijn zoon Filips II wilde centraliseren en die privileges dus afpakken. 

2. Cultureel (religieus): In de Nederlandse gewesten woonden veel Calvinisten. Zij werden vervolgd vanwege hun geloof, als onderdeel van het centralisatiebeleid

3. Economisch: het ging economisch niet goed. Mislukte oogst. Mensen zochten een schuldige. 

Belangrijkste oorzaak onrust en opstand: Centralisatie vs. Particularisme

• Koning Filips had een wereldrijk. De Nederlanden waren hier een onderdeel van 
• De Nederlanden bestond uit zeventien gewesten (soort provincies). In elk gewest hadden edelmannen de leiding. Zij mochten veel zelf bepalen (privileges) = Particularisme 
• Elk gewest had zijn eigen leger, regels, belastingsysteem, enz.....  
• Maar..... Filips II wil alle macht naar zich toetrekken = centralisatie.
• Filips II wil overal dezelfde regels, belastingen en geloof = Uniformering 
• Filip II wil de privileges van de edelen dus afpakken
• Gevolg: strijd tussen edelen en de koning: Particularisme vs centralisatie 

  

Antwoord 5.2: vraag 4

• Zoek 5.2 vraag 4 op blz. 102 
• De Bry is niet zelf in het gebied geweest en kan zijn fantasie hebben gebruikt. De Bry was wellicht een tegenstander van de katholieke Spanjaarden, die hem tot herhaaldelijk verhuizen dwongen.
  
• - De Spanjaarden en ook Columbus zullen dat inderdaad als motief hebben gezien, zo blijkt uit bron 9. Dat De Bry in bron 10 constateert dat het een motief is, is juist en dus betrouwbaar.
  
• - De Bry geeft het als een van de motieven (geschenken op bron 10). Hij zal het ontbreken daarvan in bron 9 huichelachtig vinden. Die bron geeft geen compleet beeld van de motieven en is minder betrouwbaar.
  
• - Als De Bry tegen de katholieke Spanjaarden is, heeft hij waarschijnlijk vooral oog voor de wandaden die op bron 13 breed worden uitgemeten. Mogelijk is dat overdreven door zijn achtergrond en dit beïnvloedt de betrouwbaarheid van zijn afbeelding dus in negatieve zin.
  
• - De Bry draagt zo bij aan het in de wereld helpen van de Zwarte Legende. De kans is groot dat hij de situatie overdrijft en dat maakt de bron minder betrouwbaar.

Opdracht  

Lees de tekst van 5.4 tot en met het kopje 'Hagenpreken (blz. 95 t/m 97) en beantwoord de vragen op de volgende pagina's 

Doe dit in stilte

Wat deden Bourgondische Vorsten om hun macht en rijk uit te breiden?

Hoe ging het Bourgondische Rijk over in het Habsburgse Rijk

Rond 1500 waren de Nederlanden geen eenheid. Hoe kwam dat en wie waren hier vooral blij mee?

Karel V was de baas over de Nederlanden en wilde dit gebied graag centraliseren. Waarom wilde hij dit en welke maatregelen nam hij om te centraliseren?

Sommige Raden bestaan nog steeds. Vergelijk hun functie in het verleden met hun functie nu. Wat is er veranderd en wat is er nog ongeveer hetzelfde gebleven? Doe dit voor de volgende Raden:
- Raad van State
-Staten-Generaal

Waarom zouden de Nederlandse edelen niet blij zijn geweest met deze centralisatie?

Hoe perkte Karel V de macht van de adel/edelen in?

1. Hij vermoordde edelen die niet luisterden
2. Als een edelman uit een van de raden stierf, verving hij hem met een jurist
3. In de Staten-Generaal, waar afgevaardigde van alle gewesten bij elkaar kwamen om te overleggen over belastingen, mocht de adel niet meer komen
4. Hij pakte land af van opstandige edelen

Welk gevolg had de centralisatie voor het protestantisme in de Nederlanden

1. Geen
2. Mensen mochten hier nog wel in geloven, maar alleen in hun eigen huis.
3. In een plakkaat uit 1550 werd de doodstraf afgekondigd voor protestanten, praten met protestanten en voor het bezitten, lezen en verspreiden van protestantse teksten.
4. Protestanten mochten gewoon vrij geloven, maar ze moesten wel hun privileges afgeven aan Karel V en voor hem komen werken.

Welke functie had Willem van Oranje in De NL voor de Opstand

In 1555 volgde Filips II Karel V op. Noem twee gevolgen van deze verandering voor de Nederlanden.

Wanneer groeide Filips II en Willem van Oranje uit elkaar

1. Toen Willem Filips niet meer erkende als vorst
2. Toe Willem opriep tot een opstand tegen Filips
3. Toen Willem zich uitsprak tegen de geloofsvervolgingen
4. Toen Filips Willem vogelvrij verklaarde

De Edelen gingen klagen bij Margareta (Smeekschrift der Edelen) over de geloofsvervolgingen. Hoe reageerde zij hierop?

Wat is het verband tussen de Hagenpreken en de Beeldenstorm

De opstandelingen noemden zich Geuzen. Waar kwam deze naam vandaan

De onvrede in de Nederlanden leidde uiteindelijk tot een opstand. Geef hiervoor een culturele, economische en politieke oorzaak. Leg uit welke volgens jou het belangrijkst is.

Oorzaken Opstand 

1. Politiek: Centralisatie vs. Particularisme: Edelen in de Nederlandse gewesten hadden veel privileges. Karel V en zijn zoon Filips II wilde centraliseren en die privileges dus afpakken. 

2. Cultureel (religieus): In de Nederlandse gewesten woonden veel Calvinisten. Zij werden vervolgd vanwege hun geloof, als onderdeel van het centralisatie beleid

3. Economisch: het ging economisch niet goed. Mislukte oogst. Mensen zochten een schuldige. 

Lesdoelen check 

1. Je kent de economische, politieke en religieuze oorzaken van de Nederlandse opstand
   
2. Je kunt beschrijven hoe uit de opstand de Republiek der Zeven verenigde Nederlanden ontstond

KA: 22. Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat 

Zelf aan de slag 

Zorg dat je voor de volgende les in ieder geval de volgende opgaven serieus hebt gemaakt:

5.2: Opdracht 6  

5.3: Opdracht 1

Wat begrijp je nog niet van datgene wat je tot nu toe hebt gelezen uit 5.4