2. Rechtstaat, democratie & dictatuur

• Maatschappijkunde
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 4

POLITIEK

Hoofdvragen 2.1:

• Wat is een rechtsstaat?

Begrippen:

• Rechtsstaat
• Rechtsbescherming
• Grondwet
• Recht
• Plicht

WAT IS EEN RECHTSSTAAT?

RECHTSSTAAT:

Een land waar de rechten en plichten van de burgers en de overheid zijn vastgelegd.

WAT ZIJN DE VIJF KENMERKEN VAN EEN RECHTSSTAAT?

Kenmerken rechtsstaat: 

1. Er is een grondwet met de belangrijkste rechten en plichten

2. Er zijn grondrechten: zoals persvrijheid en godsdienstvrijheid

3. Er is rechtsbescherming: de overheid moet zich houden aan de wet

4. Er is onafhankelijke rechtelijke macht

5. Er is een eerlijk democratisch gekozen parlement 

Rechten en plichten:

Rechten:

wat je mag doen of waar je recht op hebt.

Plichten:

Wat je moet doen. 

GEEF EEN VOORBEELD VAN EEN RECHT EN EEN VOORBEELD VAN EEN PLICHT

Belasting betalen:

1. Recht
2. Plicht

Onderwijs:

1. Recht
2. Plicht

Bescherming tegen mishandeling en geweld:

1. Recht
2. Plicht

De Nederlandse taal voldoende beheersen.

1. Recht
2. Plicht

Het hebben van een geldig identiteitsbewijs:

1. Recht
2. Plicht

Weten van welk strafbaar feit je wordt verdacht.

1. Recht
2. Plicht

Hoofdvragen 2.2:

• Wat is een parlementaire democratie?

Begrippen:

• Parlementaire democratie
• Vrije en geheime verkiezingen
• Parlement
  

• Trias Politica:
  - Wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht 

WAT ZIJN DE VIJF KENMERKEN VAN EEN PARLEMENTAIRE DEMOCRATIE?

1. Kenmerken parlementaire democratie: 

Er zijn vrije verkiezingen: je mag zelf beslissen op wie je stemt 

Er zijn geheime verkiezingen: je hoeft niet te vertellen op wie je stemt. 

2. Kenmerken parlementaire democratie: 

De politieke macht ligt in ons land bij het het parlement.

Elk voorstel moet door de Eerste en Tweede Kamer worden goedgekeurd. 

3. Parlementaire democratie:

Elk besluit komt democratisch tot stand. Dat wil zeggen met meerderheid van stemmen. 

4. Parlementaire democratie:

Er is een grondwet, waarin rechten en plichten van de overheid geregeld zijn. 

Trias Politica

(Driemachtenleer)

Hoofdvragen 2.3:

• Wanneer is een land een dictatuur

Begrippen:

• Dictatuur
• Dictator
• Persvrijheid

NOEM EEN AANTAL KENMERKEN VAN EEN DICTATUUR

Dictatuur:

• de macht is in handen van één persoon of groep
• meestal geholpen door het leger en geheime politie
• geen vrijheid van meningsuiting
• vaak maar één partij
• geen verkiezingen of onbetrouwbare verkiezingen
• de inwoners hebben vaak weinig rechten
• er is vaak terreur (geweld en dreigen met geweld) richting de eigen inwoners

Een persoon of groep is de baas van het land, dit is een...

1. Democratie
2. Dictatuur
3. Rechtstaat
4. Monarchie

De macht van de overheid is gescheiden in drie delen.

1. Democratie
2. Dictatuur

De inwoners hebben grondrechten.

1. Democratie
2. Dictatuur
3. Beide

Hier worden verkiezingen gehouden

1. Democratie
2. Dictatuur
3. Beide

Opdrachten:

STAAt OP HET BORD

Actief kiesrecht:

Het recht om te mogen stemmen

Passief kiesrecht:

het recht om je verkiesbaar te stellen

Actief kiesrecht:

je hebt recht om te stemmen.

Passief kiesrecht: 

Je kunt je verkiesbaar stellen (stem op mij!)

Evenredig kiesstelsel

Alle uitgebrachte stemmen worden verdeeld over het totale aantal zetels.

Meerderheidsstelsel:

de winnaar krijgt alle zetels.

Meerderheidsstelsel

Een andere vorm van kiesstelsel is het meerderheidsstelsel. In dit stelsel moet een

partij in een gebied een meerderheid behalen om zetels te veroveren. Een partij die

in alle gebieden van een land de meerderheid behaalt, zal volgens dit kiesstelsel alle

zetels veroveren. In landen die een meerderheidsstelsel hebben, bestaan er vaak

maar twee of drie (grote) partijen en heeft na de verkiezingen regelmatig een partij

de meerderheid.

Elke politieke partij heeft een verkiezingsprogramma.

De plannen en ideeën van een politieke partij.

Lijsttrekker

De lijsttrekker is de belangrijkste persoon van een politieke partij in verkiezingstijd. Hij/zij is het gezicht vam de partij.

VVD Dilan Yesilgöz
FVD Thierry baudet
Groen-links/PVDA Frans Timmermans
CDA Wopke Hoekstra

Wat zijn zwevende kiezers?

peilingen

Een peiling is een voorspelling van de verkiezingsuitslag op dat moment. Oftewel hoeveel zetels zouden alle partijen halen als er nu verkiezingen zouden zijn?

Zwevende kiezers

Zwevende kiezers zijn mensen die niet bij elke verkiezing op dezelfde partij stemmen.

Indeling Politieke partijen

Politiek

Kenmerken politiek partij

1. Politieke partijen zijn verenigingen die zich bezighouden met het inrichten van de samenleving.
   
2. Politieke partijen doen mee aan verkiezingen.
   
3. Politieke partijen formuleren verkiezingsprogramma’s om hun ideeën onder de aandacht van burgers te brengen.
   
4. Politieke partijen wegen verschillende belangen tegen elkaar af.

3.2 Indeling partijen

Links	Midden	Rechts
De overheid zorgt voor kwetsbare mensen.	Mensen zorgen voor elkaar.	Mensen hebben een eigen verantwoordelijkheid.
De overheid is actief op zoek hoe kwetsbare mensen geholpen kunnen worden.	De overheid steunt de hulp aan kwetsbare mensen alleen als dat nodig is.	De overheid is passief bij het steunen van kwetsbare mensen. Zorgt wel voor veiligheid (bijv. politie)
SP, DENK, GroenLinks, PvdD, PvdA	D66, CDA, Christenunie	VVD, SGP, FvD, PVV

HOOFDSTUK 4

Indeling van politieke partijen kan op drie manier: 

1. Progressief of conservatief. 

Progressief: vernieuwend, vooruit denken, verandering.

• Mensen moeten zelf beslissen of ze drugs gebruiken. 

Conservatief: behoudend, terug naar vroeger. 

• Homoseksuelen mogen geen kinderen adopteren. 

3.2 Indeling partijen

Links	Midden	Rechts
De overheid zorgt voor kwetsbare mensen.	Mensen zorgen voor elkaar.	Mensen hebben een eigen verantwoordelijkheid.
De overheid is actief op zoek hoe kwetsbare mensen geholpen kunnen worden.	De overheid steunt de hulp aan kwetsbare mensen alleen als dat nodig is.	De overheid is passief bij het steunen van kwetsbare mensen. Zorgt wel voor veiligheid (bijv. politie)
SP, DENK, GroenLinks, PvdD, PvdA	D66, CDA, Christenunie	VVD, SGP, FvD, PVV