Les 6 Stamboom en het stamboek

• Genetica
• MBO
• Studiejaar 1

Week 6: De stamboom en het stamboek

Basisgenetica

Hoofdstuk 1.  Wat is genetica

Hoofdstuk 2. Kruisingen en voorspellingen

Hoofdstuk 3. Recombinatie en mutatie

Hoofdstuk 4. Genetische variatie in populatie

Hoofdstuk 5. Rassen, lijnen en inteelt

Hoofdstuk 6. De stamboom en het stamboek

Inleiding

(Georganiseerde) Fokkerij draait om het in stand houden en verbetering van een ras.

Gegevens zoals registraties moet worden bijgehouden.

Voorkomen van inteelt op basis van betrouwbare gegevens.

Stamboom: geeft informatie individuele dier

Stamboek: houd gegevens bij van alle dieren

Planning

Leerdoelen

Vragen vorige les

Het stamboek of de rasvereniging

De stamboom

Voortplanten is geen fokken

Fokdoel & Fokwaarden

Uitteelt & Heterosis

Het einde van de rashond.

Feedback

Begrippen van deze les

Stamboek

Stamboom

Rasvereniging

Broodfokkers

Fokdoel

Fokwaarde

Fokschema

Uitteelt

heterosiseffect

Leerdoelen

• Je kent het verschil tussen een stamboom en stamboek.
• Je weet de taken van een stamboek en stamboom.
• Je weet hoe je gericht en doelbewust kan fokken met verantwoorde resultaten.
• Je kent het belang van fokwaarden en weet waar het op gebaseerd is.

Welke stelling is waar over het begrip ''ras''

1. Een ras is een groep dieren die niet verwant zijn.
2. De definitie van een ras verschilt per diersoort.
3. Een ras is hetzelfde als een populatie
4. Een ras is een populatie van verwante dieren.

Hoeveel procent moet een ras minimaal zijn om als raszuiver gezien te worden?

1. >75%
2. >87,5%
3. >95%
4. >99%

Wat is een ander woord voor lijnenteelt?

1. Selectielijn
2. Bloedlijn
3. Inteelt
4. Raszuiver

Benoem een aantal voorbeelden waaraan je een inteeltdepressie kan herkennen.

In ieder ras is in meer of mindere mate spraken van inteelt?

1. Waar
2. Nietwaar

Het stamboek of de rasvereniging 

Stamboek = een databank met individuele gegevens over o.a. de afstamming van dieren

Rasvereniging = een organisatie of vereniging waarin fokkers van een bepaalde diersoort verenigd zijn

> zij beheren een stamboek

> zij stellen een fokdoel en fokprogramma op

Het stamboek of de rasvereniging 

Stamboek wordt beheerd door een rasverenigng. Ze zijn  belangrijk voor een gezonde ontwikkeling van de diersoort waarmee gefokt wordt.

• Keuringen (voldoet dier aan rasstandaard?)
  
• Bewaken raszuiverheid (identificatie dier)
  
• Controle en voorlichting (vb inteelt en verwantschap)
  

De stamboom

Stamboom = een getekende presentatie van familiegegevens, meestal in de vorm van een boom (overzicht van de voorouders van een dier)

Waarom belangrijk?

• Niet alles wat je ziet/ meet wordt veroorzaakt door genetische aanleg. Door ook naar verwante dieren te kijken, krijg je beter beeld.
  
• Lastig om paring van verwante dieren te beperken als je niet weet hoe de dieren aan elkaar verwant zijn.
  

Voortplanten is geen fokken

Fokken = doelbewust met elkaar paren

Voortplanting (vermeerderen) = willekeurig laten paren

Broodfokker: wat is dat?

• Doel is zoveel mogelijk pups verkopen, geen fokken maar vermeerderen. Jongen met winst verkopen, eigenschappen zijn onbelangrijk

Fokken met dieren

Fokken doe je doelbewust, je wilt een bepaald resultaat bereiken:

• Fokdoel
  
• Fokwaarde
  
• Fokschema

Fokdoel

Welke eigenschappen wil je terugzien bij de nakomelingen?

Dus eigenschappen waar je in het bijzonder op selecteert.

• Blauwe ogen, hoge vruchtbaarheid, 

• Doel is dat beter worden dan de huidige generatie

Hoe meer eigenschappen je wilt selecteren hoe moeilijker het is om het fokdoel te bereiken.

Fokwaarde

Met fokwaarden kan je hetzelfde diersoort/ras onderling vergelijken. Er komt een bepaalde score uit de vergelijking. 

In de vergelijking wordt meegenomen:

•  Afstamming (ouders, grootouders)
  
•  (Half) broers en zussen
  
•  Nakomelingen
  
•  Eigen voorkomen en prestaties
  

Fokwaarde

Neem een (landbouw)huisdier in gedachten en zoek op van welke eigenschappen fokwaarden bestaan?

Fokwaarde

Twee soorten eigenschappen:

1. Kwalitatieve eigenschappen

    - Gemakkelijk te herkennen zoals kleur vacht of ogen

    - Genetisch niet te veranderen zoals bij een bloedgroep

    - Enkele genen

    - Hoge erfelijkheidsgraad

Fokwaarde

2. Kwantitatieve eigenschappen

      - Vaststellen door meting

      - Meerdere (vele) genen

      - Milieu grote rol bv: 

      - Weinig voeding = weinig groei/productie

      - hoogte melkproductie, vruchtbaarheid

      - Hoe meer gegevens hoe beter vast te stellen

Uitteelt / Heterosis

Uitteelt:

Het inbrengen van nieuwe lijnen of rassen om vitaliteit en vruchtbaarheid te verbeteren.

Heterosiseffect:

Als de nakomeling bij uitteelt veel beter is dan het gemiddelde van beide ouders.

Opdracht rashond 50 min

Bedenk een willekeurig honden of katten ras.

kijk op de website van:

https://www.dierenrecht.nl/rashondenwijzer óf

https://www.dierenrecht.nl/raskattenwijzer

Maak een flyer en informeer een fokker naar de risico's van het door jou gekozen ras. Leg ook uit hoe de fokker het ras gezonder kan maken door verantwoord te fokken door minimaal 8 begrippen te gebruiken uit de afgelopen lessen.

Einde van de rashond

https://prod.bnnvara.nl/zembla/artikelen/einde-van-de-rashond

https://www.dierenrecht.nl/nieuwsartikelen/open-brief-aan-raad-van-beheer-over-meldpunt-epilepsie 

Feedback

Feedback formulier

Opdracht H6

Maak de opdrachten die behoren bij hoofdstuk 6