Cette leçon contient 41 diapositives, avec diapositives de texte et 3 vidéos.
La durée de la leçon est: 70 min
Éléments de cette leçon
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog en dekolonisatie
Slide 1 - Diapositive
§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
A
De bezetting
Leerdoel:
Je kan beschrijven hoe Nederland bezet werd en welke veranderingen Duitsland doorvoerde in het Nederlandse bestuur.
Begrippen:
Duitse bezetting
capitulatie
regering in ballingschap
B
Collaboratie en verzet
Leerdoel:
Je kan voorbeelden geven en voorbeelden herkennen van collaboratie, verzet en aanpassing.
Begrippen:
collaboratie
verzet
persoonsbewijs
C
Nederland bevrijd
Leerdoel:
Je kan beschrijven hoe de laatste oorlogsjaren in Nederland verliepen.
Begrippen:
distributiestelsel
Operatie Market Garden
Spoorwegstaking
gelijkschakeling
rechtsstaat
Februaristaking
Hongerwinter
Slide 2 - Diapositive
Tijdens de Eerste Wereldoorlog was Nederland neutraal gebleven. Dat hoopte de bevolking ook in 1939.
Toch was er een mobilisatie.
Het Nederlandse leger was slecht bewapend en niet voorbereid op een moderne oorlog.
Leerdoel:
Je kan beschrijven hoe Nederland bezet werd en welke veranderingen Duitsland doorvoerde in het Nederlandse bestuur.
Begrippen:
Duitse bezetting
capitulatie
regering in ballingschap
§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
A
DeBoze burgers
De bezetting
gelijkschakeling
rechtsstaat
Slide 3 - Diapositive
Op 10 mei 1940 viel het Duitse leger Nederland toch aan.
De Duitse blitzkrieg trof Nederland hard. De Duitsers hadden veel betere en modernere wapens.
Ook landden er parachutisten achter de verdedigingslijn van de Nederlanders.
§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
A
DeBoze burgers
De bezetting
Een foto van 10 mei 1940: Duitse parachutisten worden boven Nederland gedropt.
Slide 4 - Diapositive
Toch bood het Nederlandse leger op sommige plekken behoorlijk tegenstand.
Bijvoorbeeld bij Den Haag en Rotterdam.
Maar ook bij de Grebbeberg en de Afsluitdijk hield het Nederlandse leger stand.
§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
A
DeBoze burgers
De bezetting
Slide 5 - Diapositive
Na vijf dagen strijd duurde het Hitler te lang.
Op 14 mei gaf hij het bevel om Rotterdam te bombarderen.
Ook dreigde hij andere steden te bombarderen.
Hier konden de Nederlanders niet tegen op: ze capituleerden (ze gaven zich over). Vanaf dat moment was de Duitse bezetting een feit.
§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
A
DeBoze burgers
De bezetting
Slide 6 - Diapositive
De koninklijke familie en de regering was op tijd naar Engeland gevlucht.
Tijdens de oorlog verbleven ze daar als een regering in ballingschap. Dit is een regering die zegt de wettelijke macht te hebben, maar die deze macht niet kan uitoefenen.
§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
A
DeBoze burgers
De bezetting
Vanuit Londen sprak koningin Wilhelmina het Nederlandse volk toe via Radio Oranje.
Slide 7 - Diapositive
De nazi’s stuurden het Nederlandse parlement naar huis en benoemde de Oostenrijkse nazi Arthur Seyss-Inquart als leider van het Duitse bestuur.
Het Duitse bestuur voerde gelijkschakeling in. Dat betekent dat vanaf dat moment alle organisaties en media onder directe controle van de nazi's kwamen:
Censuur: Duitsers bepaalden wat er in de kranten/radio kwam. Daarnaast controle op werk kunstenaars.
Veel organisaties (vakbonden, jeugdorganisaties) verboden. Alleen nationaalsocialistische organisaties mochten blijven.
Verbod op politieke partijen. Alleen NSB (Nationaalsocialistische Beweging) mocht bestaan.
§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
A
DeBoze burgers
De bezetting
Slide 8 - Diapositive
Gelijkschakeling
vanaf mei 1940
Elke burger, organisatie en vereniging moest zich houden aan de ideeën van de Nazi's en trouw zijn aan het Leidersbeginsel. Iedereen die dit niet deed,
werd ontslagen en of opgepakt.
Journalisten mochten alleen schrijven wat de Nazi's opdroegen (censuur)
Slide 9 - Diapositive
Tijdens de Duitse bezetting was Nederland geen rechtsstaat meer.
Burgers werden niet meer beschermd tegen onrechtmatig optreden van de overheid.
§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
A
DeBoze burgers
De bezetting
Slide 10 - Diapositive
Slide 11 - Vidéo
De Nederlandse bevolking reageerden op verschillende manieren op de Duitse bezetting.
Collaboratie
Verzet
Aanpassing
Leerdoel:
Je kan voorbeelden geven en voorbeelden herkennen van collaboratie, verzet en aanpassing.
Begrippen:
collaboratie
verzet
persoonsbewijs
§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
B
DeBoze burgers
Collaboratie en verzet
Februaristaking
Slide 12 - Diapositive
Sommige Nederlanders werkten samen met de vijand. Dat heet collaboratie.
De meeste collaborateurs waren lid van de NSB.
Sommigen hielpen de nazi’s met het opsporen van joden en het verzet.
§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
B
DeBoze burgers
Collaboratie en verzet
Slide 13 - Diapositive
Alle post- en sierduiven moeten worden gedood.
Duiven vliegen vrij rond en kunnen
boodschappen brengen naar de geallieerden.
Duivenpootjes mét ring moeten
als bewijs worden ingeleverd.
Slide 14 - Diapositive
Voorbeelden van collaboratie:
Nederlanders helpen met het opsporen van joden en het verzet
Nederlandse jongens melden zich vrijwillig voor het Duitse leger of de SS
Sommige Nederlanders waren het eens met de nazi’s, maar anderen probeerden persoonlijk beter te worden van de collaboratie.
Collaborateurs werden gezien als ‘fout’ en landverraders
§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
B
DeBoze burgers
Collaboratie en verzet
Slide 15 - Diapositive
Verzet is het tegenwerken van de vijand. Bijvoorbeeld door:
Aanslagen of overvallen te plegen
Onderduikers helpen
Verzetskranten uitbrengen (om de censuur te verbreken)
Te staken
Sabotage plegen (dingen expres kapot maken)
Radio Oranje luisteren
Spotprentjes uitbrengen
Persoonsbewijs vervalsen
Etc.
§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
B
DeBoze burgers
Collaboratie en verzet
Slide 16 - Diapositive
Slide 17 - Diapositive
Vanaf 1941 moest iedere Nederlander een persoonsbewijs bij zich dragen. Dit was een identiteitsbewijs.
Dat maakte opsporing van tegenstanders en joden makkelijker.
§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
B
DeBoze burgers
Collaboratie en verzet
Slide 18 - Diapositive
Een belangrijke verzetsactie was de Februaristaking in 1941.
Het was een grote staking onder de bevolking van Amsterdam en omstreken tegen het optreden van de bezetter.
De aanleiding was een razzia waarbij 427 joden waren opgepakt.
§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
B
DeBoze burgers
Collaboratie en verzet
Slide 19 - Diapositive
De Duitsers traden streng op tegen de Februaristaking.
Ze gebruikten geweld tegen de stakers; honderden stakers raakten gewond of werden opgepakt.
§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
B
DeBoze burgers
Collaboratie en verzet
Slide 20 - Diapositive
De NSB telde zo'n 100.000 leden.
In het verzet zaten naar schatting 25.000 Nederlanders.
En de rest?
Zij pasten zich aan, aan de nieuwe situatie.
§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
B
DeBoze burgers
Collaboratie en verzet
Slide 21 - Diapositive
Ook voor Nederland was de Tweede Wereldoorlog een totale oorlog. Dat betekent dat alles in de samenleving draait om de oorlog.
Met censuur en propaganda proberen de Duitsers steun te krijgen voor de oorlog.
De Nederlandse economie wordt geheel ingezet door Duitsland.
Leerdoel:
Je kan beschrijven hoe de laatste oorlogsjaren in Nederland verliepen.
Begrippen:
distributiestelsel
Operatie Market Garden
Spoorwegstaking
§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
C
DeBoze burgers
Nederland bevrijd
Hongerwinter
Slide 22 - Diapositive
Na het verlies bij de Slag om Stalingrad moesten alle Duitse mannen het leger in. Daarom werden zo'n 500.000 Nederlandse mannen tewerk gesteld in de Duitse fabrieken.
Veel Nederlandse mannen doken onder om aan deze tewerkstelling te ontkomen.
§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
C
DeBoze burgers
Nederland bevrijd
Slide 23 - Diapositive
Arbeidsinzet
mei 1943
Wat begon als vrijwillig werken in Duitsland, wordt in 1943 verplicht: alle mannen tussen 18 en 35 jaar moeten zich melden.
Uiteindelijk werken rond de 500.000
Nederlanders in Duitsland.
Slide 24 - Diapositive
Vechten voor
de vijand
De Nederlandse SS bestond uit ongeveer 7000 man.
Slide 25 - Diapositive
De Duitsers namen steeds meer Nederlandse goederen in beslag.
Gevolg: een groot tekort aan voedsel in Nederland.
Er kwam een distributiestelsel. Het bestuur voerde bonnen in, waarmee de schaarse producten eerlijk werden verdeeld.
Het verzet ging deze distributiebonnen namaken, zodat ook ondergedoken mensen genoeg voedsel konden krijgen.
§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
C
DeBoze burgers
Nederland bevrijd
Slide 26 - Diapositive
Op 6 juni 1944, D-Day, kwamen de geallieerden in Normandië aan op het Europese vasteland. Zij rukten vervolgens op via Frankrijk en België richting Nederland.
In september 1944 begon Operatie Market Garden. Dit was het plan om via Nederland Duitsland binnen te vallen.
§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
C
DeBoze burgers
Nederland bevrijd
Slide 27 - Diapositive
De operatie mislukte: de geallieerden konden Arnhem niet veroveren.
Daarom waren in 1944 alleen delen van Brabant en Limburg bevrijd.
§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
C
DeBoze burgers
Nederland bevrijd
Na operatie Market Garden was het groene gedeelte van Nederland bevrijd
Slide 28 - Diapositive
In september 1944 riep de Nederlandse regering vanuit Engeland op tot een spoorwegstaking.
Zo probeerde de regering het Duitse leger te verzwakken
§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
C
DeBoze burgers
Nederland bevrijd
De Duitsers waarschuwde van te voren: een spoorwegstaking heeft gevolgen voor de voedselvoorraden in Nederland!
Slide 29 - Diapositive
0
Slide 30 - Vidéo
Dolle Dinsdag
5 september 1944
De opmars van de geallieerden na D-Day gaat erg snel. De gebeurtenissen worden gevolgd op illegale radio's: "Ze zijn in Nederland!"
Slide 31 - Diapositive
Duitse soldaten slaan op de vlucht voor de naderende geallieerden.
Maar de geallieerden komen helemaal niet...
Het volksfeest was veel te voorbarig losgebarsten.
Slide 32 - Diapositive
Door de spoorwegstaking kwam er bijna geen voedsel meer naar het gedeelte van Nederland boven de grote rivieren.
Er brak een hongerwinter uit in de winter van 1944-1945.
De hongersnood kostte 20.000 Nederlanders in het westen en noorden van het land het leven
§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
C
DeBoze burgers
Nederland bevrijd
Slide 33 - Diapositive
De Hongerwinter had een aantal oorzaken. Zo was er geen aanvoer van kolen meer mogelijk uit Limburg, omdat dit deel van Nederland al was bevrijd. Daarnaast zorgde de Spoorwegstaking ervoor dat er niets meer werd vervoerd én namen de Duitsers wraak door hoofdroutes naar West-Nederland te blokkeren
Slide 34 - Diapositive
Het systeem van de distributiebonnen, dat al in 1939 was ingevoerd,
werkt in de laatste fase van de oorlog niet meer: er wás gewoon niets meer
Slide 35 - Diapositive
Pas op 5 mei 1945 was heel Nederland bevrijd.
We vieren dat ieder jaar op 5 mei. Op 4 mei herdenken we de slachtoffers met dodenherdenking.
§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
C
DeBoze burgers
Nederland bevrijd
Slide 36 - Diapositive
Duitse capitulatie
4 mei 1945
In Hotel De Wereld in Wageningen wordt op 5 mei onderhandeld
over de onvoorwaardelijke overgave van de Duitse troepen in Nederland.
De Duitse troepen hebben zich overigens al op 4 mei overgegeven
aan de geallieerden.
Slide 37 - Diapositive
De Bevrijding
mei 1945
De bevrijding wordt tegenwoordig gevierd op 5 mei, maar Nederland werd niet overal op 5 mei bevrijd: soms was het eerder, soms veel later, zoals op Texel.
Dit eiland werd pas op 20 mei 1945 bevrijd.
Slide 38 - Diapositive
Na de oorlog werden NSB’ers, collaborateurs en ‘moffenmeiden’ (meisjes die een relatie hadden met een Duitser) vaak opgepakt en in het openbaar belachelijk gemaakt.
§4.2
Nederland in de Tweede Wereldoorlog
C
DeBoze burgers
Nederland bevrijd
Slide 39 - Diapositive
Hoewel het is verboden, is de reactie van Nederlanders op verraders,