4. Arbeiders strijden voor hun rechten

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

4. Arbeiders strijden voor hun rechten

Leerdoelen 

• Je kunt uitleggen hoe en wanneer Nederland een industriële samenleving werd.
  
• Je kunt uitleggen wat het socialisme inhoudt en waarom er twee groepen socialisten waren.
  
• Je kunt aan de hand van een voorbeeld uitleggen wat een sociale wet is.
  

Nederland industrialiseert laat (1)

• Pas vanaf 1870

• Handel blijft voor veel investeerders belangrijk: weinig vertrouwen in de industrie

• Geen geschikte grondstoffen voor industrie

• Op de afbeelding: papier maken rond 1800 en rond 1870

Nederland industrialiseert laat (2)

• Slechte infrastructuur

• Grondstoffen kopen in het buitenland was duur

• Protectionisme: landen beschermen hun eigen producten door producten uit andere landen (heel) duur te maken

Nederland industrialiseert...toch

• Vanaf 1870 steeds meer fabrieken
• Liberalen aan de macht: meer economische vrijheid

• Willem 1 wil van Nederland een modern land maken met goede infrastructuur en industrie

• Voldoende arbeidskrachten 

Gevolgen van de industrialistatie

• Huisnijverheid (gedaan door boeren) kan niet meer concurreren tegen de fabrieken.

• Arbeiders trekken naar de stad: urbanisatie

• Steden groeien erg snel

Liefdadigheid

Net als in Engeland zijn de omstandigheden hier verschrikkelijk. 

- qua wonen

- qua werken

Veel mensen zijn afhankelijk van liefdadigheid. Deze liefdadigheid kwam van de kerk of rijke mensen. In deze tijd was er nog geen overheid die voor zijn mensen zorgde. 

Rond 1850 ontstond het socialisme

Het socialisme wilde betere arbeidsomstandigheden voor fabrieksarbeiders

Karl Marx bedacht het socialisme, hij wilde dat de maatschappij geen klassen en standen meer had

Revolutie

Een strijd tussen rijk en arm en de arbeiders zouden de macht grijpen. 

Geen prive bezit meer en het kapitaal zou van iedereen zijn. 

Dit zou het einde van de klassenmaatschappij zijn. 

Gematigde groep 

De sociaal democraten heten deze groep. Bezit kan wel. Ze wilden vooral de arbeidsomstandigheden verbeteren. Dit kan je doen door het oprichten van een vakbond. 

Via wetten was nog beter. Maar dan moest je genoeg stemmen krijgen. En nog niet iedereen mocht stemmen. 

Wat is het socialisme?

1. politieke stroming die gelijke rechten wil voor mannen en vrouwen
2. politieke stroming die opkomst voor zoveel mogelijk vrijheid voor de bevolking
3. politieke stroming die uitbuiting van arbeiders door fabriekseigenaren wil stoppen
4. politieke stroming waarbij bedrijven zo veel mogelijk winst kunnen maken

Wie was de grondlegger van het socialisme?

1. 
2. 
3. 
4. 

Wat is de Sociale Kwestie? (1)

• Een kwestie is een probleem
  

• De slechte woon- en werkomstandigheden van de arbeiders zijn duidelijk zichtbaar.
  

• Eind 19e eeuw.

• Vooral in de steden.
  

Wat is de Sociale Kwestie? (2)

• ‘De rijken worden rijker, de armen worden armer’

• Alleen ‘de rijken’ mogen stemmen

• Hierdoor blijven ‘de rijken’ aan de macht

Let op: De weekinkomsten van een mannelijke arbeider

was ongeveer 900 cent (9 gulden)

De sociale kwestie

Videofragment Daens

Hierop moet je leten tijdens de video:

• In welke omstandigheden werkt men?
• Zijn er zaken die nu niet meer zouden kunnen?
  

Slechte werkomstandigheden

• onveilig en ongezond, saai werk
• lange werkdagen (14u/dag)
• lage lonen => amper gezin onderhouden
• Geen rechten !
  

Kinderarbeid

• Goedkoper dan volwassenen.
• Nauwelijks onderwijs gehad (leerplicht vanaf 1900)
• Noodzakelijk voor onderhoud gezin.

Erbarmelijke woonomstandigheden

• slechte kleine huisjes (krotten)
• grauwe arbeiderswijken
• veel gezinsleden
• slecht eentonig voedsel (vlees was zeldzaam)
  
• hoge kindersterfte
• weinig hygiëne -> één toiletblok voor heel de wijk.
  

Sociale kwestie

• Grote vraag naar liefdadigheid (sociale kwestie)
• sociale wetgeving:

1. Armenwet (1854)
2. Kinderwetje van Van Houten (1874)
3. Ongevallenwet (1901)
4. Woningwet (1901)

Wie helpt de arbeiders? (1)

• Sommige fabrikanten gaven de arbeiders wél wat extra's (soms ook uit eigen belang: een fittere arbeider werkt harder...)

• Arbeiders gaan staken: dit werkt alleen als iedereen gaat staken, en dat was moeilijk vol te houden

• Arbeiders gaan samenwerken in vakbonden.

Wie helpt de arbeiders? (2)

• Nederland kent drie grote politieke groepen: socialisten (links), confessionelen (midden) en liberalen (rechts)

• Deze politieke groepen hebben allemaal een andere oplossing voor de Sociale Kwestie, maar ook allemaal eigen belangen

Liberalen

• Nachtwakersstaat: overheid zorgt alleen voor orde en veiligheid

• Economie helemaal vrij laten

• Sociale wetten kosten teveel geld

• Rechts in de politiek

Confessionelen

• Confessie=geloof (Protestant/Rooms-katholiek)

• Ongelijkheid omdat God het zo wil

• Goede christenen helpen elkaar

• Werkgevers en werknemers moeten er samen uitkomen

Socialisten

• Overheid moet er alles aan doen om arbeiders te beschermen

• Betere arbeidersomstandigheden (o.a. meer loon)

• Om dit te bereiken: strijd voor algemeen kiesrecht (ook met stakingen en demonstraties)

• Links in de politiek

Feminisme

• Vrouwen die opkomen voor de (gelijke) rechten van de vrouw
• Zoals kiesrecht en het worden toegelaten op universiteiten

Vereeniging voor 

Vrouwenkiesrecht (VVVK)

Wilhelmina Drucker
Aletta Jacobs

Socialisme

Liberalisme

Fabrieks arbeiders

Fabrieksbazen

Grote rol overheid

Kleine rol overheid

Gelijkheid

Vrijheid

Sociale Kwestie

Liberalisme

Socialisme

Confessionalisme

Sociale kwestie vanuit geloof oplossen

Karl Marx

Zo weinig mogelijk bemoeienis van de overheid 

De sociale kwestie zal zichzelf oplossen

Fabrieken moeten van de overheid zijn

Er moet een revolutie komen

Overheid moet sociale wetten maken

Vakbond

Overheid heeft plicht om voor burgers te zorgen

Oorzaak

Tussenstap

Gevolg

Industriële Revolutie

Urbanisatie

Sociale kwestie

Zet de begrippen in de juiste volgorde van tijd.

Begin met het begrip dat het eerst plaatsvind en eindig met het begrip dat het laatst plaatsvind.

Liefdadigheid

Sociale kwestie

Algemeen kiesrecht

Beurskrach

Plan van Arbeid