Koude oorlog ontstaat

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

De Koude Oorlog (1945-1991)

Blokvorming in Europa (1945-1955)

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen hoe Europa in 1945 verdeeld raakte in twee ideologische blokken en waardoor de spanning groeide tussen deze blokken.

Koude Oorlog

Koude Oorlog

kenmerkende aspecten

- de verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog

- de eenwording van Europa

- de dekolonisatie die een eind maakte aan de westerse hegemonie in de wereld

Verenigde Staten

• Democratie

• Kapitalisme

• Vrijheid

• Grote verschillen (arm/rijk, wit/zwart)

Sovjet-Unie

• Dictatuur

• Communisme

• Onderdrukking

• Gelijkheid, de een meer dan de ander...

Wantrouwen  Westen en SU

• WOI: 1917 vrede Rusland en Duitsland
  

• Communistische revolutie in Rusland
  en de burgeroorlog 

• 1919: Communistische Internationale
  

• 1939: niet-aanvalsverdrag Hitler en Stalin
  

• September 1939: aanval SU op Polen

Tweede front

• etussen beide landen

• Geen echte oorlog tussen beide landen

• Wel oorlog tussen sommige van hun bondgenoten

• Grote spanningen en angst in de wereld

Welke oorzaak van het wantrouwen zie je hier?

Verklaar het wantrouwen van Stalin

Volgens Stalin is de werkelijke bedoeling van Chamberlain en Daladier (het Westen) in 1938

1. De vrede in W-Europa bewaren
2. Hitler Lebensraum bieden
3. Hitler een oorlog tegen de SU laten beginnen
4. Tsjecho-Slowakije redden

Boodschap?

Koude oorlog en WOII

• WO II bracht 'De Grote Drie (GB,VS,SU)' bij elkaar:  er was een gemeenschappelijke vijand. 
• Drie grote bijeenkomsten: vanaf 1941-1945 Teheran, Jalta en Potsdam.
• Problemen om op te lossen: aanpak Duitsland en Japan, denazificatie/misdadigers, vredesmacht, verkiezingen enz
• Duitsland wordt opgedeeld in bezettingszones.
• Veel onenigheid tussen VS en SU over de juiste aanpak.

Verband WOII en KO

WO II liep over in de Koude Oorlog: = de periode van 1945 - 1991 waarin kapitalisme <> communisme

pol: parl. dem. <> 'volksdemocratieën'

ec: vrije markteconomie <> geleide staatseconomie

cultuur: godsdienstvrijheid <> 'opium voor het volk'  (Marx)

tegenover elkaar kwamen te staan

Clement Richard Attlee (Putney, 3 januari 1883 – Londen, 8 oktober 1967) was een Brits politicus die van 1945 tot 1951 premier van het Verenigd Koninkrijk was

Harry Truman

Jozef Stalin (6 december 1878 - 5 maart 1953) was een Sovjet-Russisch politicus die in de jaren '20 dictatoriale macht kreeg over de Sovjet-Unie en deze tot zijn dood in 1953 bleef behouden

Conferentie van Potsdam (Juli-Augustus 1945)

aanwezigen:

- Stalin (SU), Truman (VS),  Churchill/Attlee (GB)

afspraken:

- SU werkt mee aan oprichting VN

- Europa verdelen in invloedssferen (SU wil satellietstaten)

- Bezettingszones van Duitsland

Conferentie van Potsdam

juli 1945

De Geallieerden komen opnieuw (en voor het laatst) bij elkaar in Potsdam, 

bij Berlijn). De spelers zijn anders: Roosevelt is overleden en Churchill is verslagen bij verkiezingen. Ze zijn vervangen door Truman en Attlee

De sfeer tussen Truman en Stalin is slecht, en ze komen er niet uit....

symbolen/tekens

je ziet de vlag met hamer en sikkel: symbool voor het communisme

5

titel/tekst?

"No admittance " = geen toegang

|"by order Joe" = in opdracht van Joe

2

opdracht?

Wat is de boodschap van de maker van de bron?

Hoe weet je dat?

Gebruik een bronelement!

1

onderwerp? Personen?

Onderwerp: Het IJzeren Gordijn en de gevolgen ervan

Personen: De man die onder het gordijn wil kijken is Churchill (Gr. Brit.)_

Verder zie je nog mensen die vluchten vanuit het oosten.

3

Tijd? Jaartal?

Het term IJzeren Gordijn werd vlak na WO II gebruikt door Churchill dus het speelt zich af na 1945.

4

tegenstellingen? Overdrijvingen?

De SU zie je achter het IJzeren Gordijn, je ziet donkere wolken, een stad met stinkende fabrieken en een bewaker op de grens (boven). De SU/oostblokkant wordt negatief neergezet hierdoor. Mensen die vluchten naar het westen is ook negatief voor het oosten.

6

mening/boodschap/bedoeling?

De SU ziet hij als een bedreiging: donkere wolken, vluchtende mensen, bewaker.

Het Westen wil graag weten wat er gebeurt: Churchill probeert stiekem onder het Gordijn door te kijken om erachter te komen wat de Sovjets allemaal aan het doen zijn.

7

Harry (S) Truman

• President Truman: verspreiding communisme voorkomen: containment
• Voorbeeld: Marshallplan (1947):
• 1. Europese economieën herstellen
• 2. Politieke vriendschap kopen --> verspreiding communisme voorkomen
• Truman Doctrine: hulp aan landen die bedreigd worden door communisme
• Gevolg: west-Europa krijgt hulp VS, Oost- Europa van SU

Oost-Europa

Mag de Marshall hulp niet aannemen...

"It's the same thing without mechanical problems"

Hoe blijkt uit de bron de relatie tussen Marshall plan en de Truman doctrine?

Wat hield de Truman doctrine in?

Stalin

Communisme indammen, mocht niet verder verspreid worden

Opdeling Duitsland

Afspraken conferentie van Jalta en Potsdam

• Duitsland en Berlijn werd voorlopig opgedeeld in vier bezettingszones. Elke bezettingszone stond onder bestuur van een geallieerd land (naast deze drie landen ook Frankrijk)*

• In alle landen vrije en eerlijke verkiezingen*

• De geallieerde landen zouden nauw met elkaar samenwerken*

Blokkade van Berlijn

De Blokkade van Berlijn

mei 1948 - juni 1949

BDR & DDR

Tijdoverzicht:

1. IJzeren Gordijn 1946
2. Trumandoctrine (1947) en Marshallplan (1947)

•   Onderdeel van de containmentpolitiek

•     Domino-Theorie (Eisenhower, jaren '50)

   3. Berlijnse Crisis (1948/1949) >

•     nav. invoeren één munt in west. zones >
•     Stalin blokkeert toegangswegen W-Berlijn >
•     grote tekorten in West-Berlijn >
•     Luchtbrug >
•     na 11 maanden blokkade opgeheven.
• Gevolgen crisis:
•     - Duitsland opgedeeld in BRD en DDR (1949)
•     - Navo opgericht (1949) >
•     - Warschau-pact (1955)

Wat is de boodschap van de tekenaar?

containment

Politieke steun?

Blokvorming versterkt

1949

- containmentpolitiek (Truman)

- NAVO 

- communistisch China

- ontstaan BRD en DDR, en...

Red Scare

• Grote angst voor het communisme
• Met name angst voor de aanhangers ervan in Amerika
• Geheime diensten houden organisaties goed in de gaten
• Heksenjacht op communistische leden en -leiders

The Red Scare

'Heksenjacht' in de VS op alles wat maar leek op communisme onder leiding van senator Joseph McCarthy (1949-1953)

Blokvorming versterkt!

1950

- Korea-oorlog

SchoolTV

https://schooltv.nl/video/andere-tijden-in-de-klas-korea/

communisme

kapitalisme

2p Leg uit waarom armoede een voedingsbodem voor communisme was direct na WO2

Wat zijn geen eigenschap(pen) van het Sovjetsysteem?

1. gelaagde samenleving
2. nastreven wereldrevolutie
3. totalitaire staat
4. markteconomie

communistische revolutie

SU en VS tegen Duitsland

Potsdam

atoombommen Japan

Wie was de leider van de communistische partij van 1928-1953?

1. Lenin
2. Stalin
3. Brezjnev
4. Chroetsjtsjov

Oefenvragen