2.2: Zoektocht naar een nieuwe route (werkdocument)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 2

H2: Een wereld in zicht

2.2: Zoektocht naar een nieuwe route

Leerdoelen:

Aan het einde van de les kun je (na het gemaakte huiswerk):

• het belang van specerijen uitleggen en de specerijen koppelen aan de ontdekkingsreizen;

• verschillende motieven voor de ontdekkingsreizen uitleggen; 

• voorbeelden geven uit de eerste fase van de Europese expansie.
  

  

Weet jij al een aantal ontdekkingsreizigers
op te noemen?

Exotische specerijen:

Vanaf het jaar 1000 komt West-Europa via de Kruistochten in contact met het Midden-Oosten.

Nog een stuk verder ligt Azië (het Verre Oosten) waar specerijen groeien, zoals peper, nootmuskaat, kaneel en kruitnagel. Deze specerijen geven meer smaak aan eten en zorgen ervoor dat eten langer blijft bewaard.

Gevolg is dat de eerste ontdekkingsreizigers over land (vaak via de Zijderoute) naar het Verre Oosten lopen, waarvan de bekendste de Italiaan Marco Polo is die in de de 13e eeuw 24 jaar over zijn reis doet.

Wat denk jij, heeft Marco Polo gereisd door het Verre Oosten (Azië)? 

Jazeker!

Nee!

Geen mening

Tussenhandel

Alle luxe producten kwamen niet zomaar Europa in. Met schepen werden de producten eerst naar het Midden-Oosten vervoerd. Vervolgens namen Turkse handelaren de specerijen mee naar de Italiaanse handelssteden. 

Van hieruit werden de specerijen over heel Europa verspreid. Omdat iedereen er iets aan moest verdienen, waren de specerijen als deze in Europa aankwamen erg duur geworden. Dit noem je tussenhandel. 

Bekijk goed de route die specerijen vóór 1498 aflegden van Azië naar Europa. Zet de volgende stappen in de goede volgorde.

Gebruik de bron

Italiaanse handelaren brachten de specerijen naar Venetië, Genua en Florence.

Arabische handelaren brachten de specerijen naar Egypte en Turkije.

In India werden peper en kaneel aan de ladingspecerijen toegevoegd.

Boeren op Java en de Molukken verkochten de specerijen aan Chinese handelaren.

Chinese en daarna Indiaase handelaren brachten de specerijen via Malakka naar India.

Ontdekkingsreizen over zee:

Er zijn verschillende oorzaken voor het ontstaan van de ontdekkingsreizen: 

1. Economie: De producten uit Azië leverden veel geld op. 
2. Religie: De Europeanen wilden graag het christendom verspreiden over de hele wereld. Missionarissen waren de personen die dit deden. 
3. Politiek: Europese vorsten kregen door expansie de kans hun macht uit te breiden. Hoe meer gebied een vorst op andere plekken in handen kreeg, hoe groter zijn invloed daar en in Europa zou zijn.
4. Techniek: In de 15e eeuw kwamen er veel nieuwe uitvindingen die zeereizen makkelijker maakten, zoals het kompas en het astrolabium.  
5. Kennis: Kaarten uit de Klassieke Oudheid kwamen door contact met Arabieren weer beschikbaar. 

Sleep de omschrijvingen naar de juiste soort oorzaak:

Economie

Religie

Kennis

Techniek

Oude wereldkaarten uit de Griekse Oudheid zijn vergaan, maar Europeanen komen in contact met Arabieren die nog wèl de kaarten hebben bewaard.

Nieuwe uitvindingen, zoals het kompas, vergemakkelijken de reizen over zee;

Verre landen moeten door missionarissen (soort priesters) bekeerd worden voor het christelijk geloof.

De Arabische tussenhandelaren verdienen ook aan de handel, waardoor de specerijen nog duurder worden;

Wie zijn de eerste ontdekkingsreizigers over zee?

Portugal is het eerste land dat de reis aandurft. De prins Hendrik de Zeevaarder gaat als eerste. Langs de Afrikaanse kust worden verschillende handelsposten gesticht. 

• In 1488 vaart Bartolomeu Dias als eerste om het zuidelijkste puntje van Afrika, Kaap de Goede Hoop. 
• In 1498 bereikte Vasco da Gama India. Deze nieuwe zeeroute is lang strikt geheim!

Nederland kent ook 2 bekende ontdekkingsreizigers: 

• Cornelis de Houtman is in 1595 de eerste Nederlander die om Afrika vaart en Azië bereikt, 
• Willem Barentsz die in 1597 een noordelijke route naar Azië zoekt.

Sleep de namen van de ontdekkingsreizigers naar de juiste plek in de legenda:

Willem Barentsz

Bartolomeu Dias 

Hendrik de Zeevaarder

Vasco da Gama

Marco Polo

Twee uitspraken:

1. 'Het is de schuld van Jacob van Heemskerk dat het schip vast komt te zitten in het ijs'. Deze zin is een feit (objectief) / mening (subjectief).

2.  Het filmpje van zojuist komt uit 2019 en geeft een betrouwbaar / onbetrouwbaar hoe het leven eruit zag in 't Behouden Huys.

1. 1. objectief, 2. betrouwbaar
2. 1. objectief, 2. onbetrouwbaar
3. 1. subjectief, 2. betrouwbaar
4. 1. subjectief, 2. onbetrouwbaar

Sleep de gebeurtenissen in de juiste tijdsvolgorde (van vroeger naar later):

Vasco de Gama bereikt als eerste ontdekkings- reiziger de kust van India.

Willem Barentsz komt op Nova Zembla vast te zitten in het ijs.

Gerrit de Veer komt met nog 11 van de 17 mensen weer levend in Amsterdam aan na de  overwin-tering op Nova Zembla 

Bartolomeu Dias bereikt als eerste het zuidelijkste puntje van Afrika.

Hendrik de Zeevaarder sticht handelsposten aan de kust van West-Afrika. 

Twee uitspraken:

1. In 1597 komt het schip met de overlevenden weer terug in de haven van Amsterdam. Dit is de 15e eeuw/ 16e eeuw.

2. Het schip dat vast komt te zitten op Nova Zembla had als eindbestemming Afrika / Azië

1. 1. 15 eeuw, 2. Afrika
2. 1. 15e eeuw, 2. Azië
3. 1. 16e eeuw, 2. Afrika
4. 2. 16e eeuw, 2. Azië

Je ziet een oude schoolplaat over de overwintering op Nova Zembla van Isings uit 1956.

Geschreven bronnen zijn bronnen met tekst.

Ongeschreven bronnen zijn afbeeldingen of voorwerpen.

Primaire bronnen zijn bronnen die uit de tijd zelf komen. 

Secundaire bronnen komen van iemand uit een andere tijd.

De schoolplaat hiernaast is dus een.....

1. ongeschreven primaire bron
2. ongeschreven secundaire bron
3. geschreven primaire bron
4. geschreven secundaire bron.

 Je ziet een afscheidsbrief van Willem Barentsz uit 1596. Dit fragment is nu te vinden in het Rijksmuseum in Amsterdam.

Dit fragment is een .....

1. geschreven primaire bron
2. ongeschreven primaire bron
3. geschreven secundaire bron
4. ongeschreven secundaire bron

Bij het vak geschiedenis heb je 4 soorten onderzoeksvragen.

1. Beschrijvende vragen: gebruik je als meer wilt weten over een situatie of verschijnsel in het verleden.

2. Verklarende vragen: gebruik je als je wilt uitleggen waardoor dingen gebeurd zijn.

3. Vergelijkende vragen: gebruik je als je overeenkomsten en verschillen van een situatie of verschijnsel wilt weten.

4. Waarderende vragen: gebruik je om te onderzoeken wat jij ergens van vindt.

Beschrijvende vraag

Verklarende vraag

Vergelijkende vraag

Waarderende vraag

Van welk materiaal werd 't Behouden Huys gebouwd?

Waarom probeert Willem Barentsz een nieuwe vaarroute te ontdekken naar het Verre Oosten (Azie)? 

Welke verschillen zijn aan te wijzen tussen het Portugese schip van Vasco de Gama en het Nederlandse schip van Willem Barentsz?

Vond Gerrit de Veer het een verstandig idee om een hut/ huisje te bouwen om zodoende te overwinteren op Nova Zembla?

Klik op de punaises voor meer uitleg over de reis naar Nova Zembla.

Sleep daarna de punaises naar de juiste plek in de wereldkaart:

Eindbestemming: Verre Oosten (China) / Indië

Startplek: haven Amsterdam

Nova Zembla + Barentszzee

Via schooltv kijken we de aflevering 'Vast in het poolijs' (+15 min). 

Geef tijdens de aflevering antwoord op de volgende vragen: (schrijf ze op papier en vul deze slide na het kijken in)

1. Op welk dier vinden de scheepslieden het ijs lijken als zij voor het eerst het ijs zien?

2. Hoe smaakt volgens de scheepslieden de ijsbeer die zij hebben gedood? 

3. Welke bijnaam geven de scheepslieden de hut die zij bouwen van aangespoeld hout? 

4. Hoe komt het dat op een dag de scheepslieden in de hut bijna stikken? 

5. Wat gebeurde er op 1 november 1597?