5.2: Werken in de stad

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 1

Hoofdstuk 5 Steden en Staten

Leerdoel(en):

5.1 Waardoor ontstonden nieuwe steden? Wie was de baas in een stad?

5.2 Waarvan leefden mensen in een stad?

Begrippen: ambachten, gilde, Hanze

Verbeteringen in de landbouw

Rond het jaar 1000

• Drieslagstelsel
  
• IJzeren ploeg
• Halsjuk

IJzeren ploeg

Halsjuk

Steeds meer handel

• Verbeteringen in de landbouw leveren meer oogst op
  
• Overschotten worden verkocht of geruild op markten 
• Geld wordt steeds meer gebruikt als (handig) ruilmiddel
• Einde aan de aanvallen van Vikingen in West-Europa: meer veiligheid
• Handelaren komen daardoor in verschillende landen en nemen andere producten (wijn of zijde) mee.

Steden ontstaan

• Handelaren komen vaak op dezelfde plek: om te overwinteren en hun spullen op te slaan
• Deze plekken liggen op een goede plek: kruispunten van wegen en/of rivieren, meestal in de buurt van een kasteel of klooster
• Op deze plekken waren vaak al jaarmarkten
• Langzaam ontstaan hieruit nederzettingen, die uitgroeien tot steden

1. Wat waren voor- en nadelen van de gilden?
   
2. Wat waren belangrijke taken van de gilden?
   
3. Wat waren voorwaarden voor het lidmaatschap?
   
4. Wat hadden gilden en godsdienst met elkaar te maken?

5. Hoe succesvol waren de

     gilden? 
6. Hoe vormde het platteland 

     een gevaar voor de gilden? 
7. Hoe gingen de gilden de 

    concurrentie aan? 
8. Kun je onze vakbonden 

     nakomelingen van de gilden 

     noemen?

Werken in een gilde

• Omdat de oogst groter wordt, hoeft niet iedereen meer boer te zijn: er ontstaan andere beroepen: ambachten
• Mensen met hetzelfde ambacht zitten in een gilde.
• Het gilde controleerde ook de kwaliteit van de producten en stelde de verkoopprijs vast.
• Bij ziekte en overlijden kreeg het gezin hulp van het gilde.

De meeste gilden hadden een prachtig gildehuis. Hier werden, behalve vergaderingen, ook feesten gehouden. Heel het leven draaide om het gilde.

Voorbeelden van ambachten in een middeleeuwse stad:

- smid

- bakker

- timmerman

- meubelmaker

- brouwer

- kleermaker

Van leerling 

tot meester

• Je mag alleen een eigen bedrijf hebben, als je lid van een gilde bent.
  

• Hiervoor moet je eerst meester worden:

1. Je begon al erg jong als leerling;
2. Daarna werd je gezel;
3. En pas als je meesterproef had gedaan kon je meester worden. Je was dan vaak al ver boven de 30 jaar!

Middeleeuwse ambachtslieden aan het werk.

Een voorbeeld van een meesterproef:

Om meester te worden moest een poort worden gemetseld.

De Hanze

• De meeste steden hadden een plein, waarop markten werden gehouden
• De belangrijkste markt was de jaarmarkt, die een paar weken duurde
• Veel handelaren reisden van jaarmarkt naar jaarmarkt

• Een groep steden in Europa werkte samen om meer handel te krijgen
• Ze noemden hun vereniging de Hanze

Dit is een plattegrond van Deventer, een van de Hanze-steden.

Kaart waarop alle Hanze-steden te zien zijn. De steden van de Hanze lagen vooral in Duitsland. Hier in Nederland waren onder andere de IJsselsteden Kampen en Deventer lid van de Hanze. 

Handelaren van Hanzesteden hadden allerlei voordeeltjes als ze handelden in elkaars steden. Ze betaalden bijvoorbeeld minder tol en belasting. 

Gotiek

In het jaar 1230: de burgers van Brugge begonnen aan het bouwen van een grote kerk.

Een gotische kerk is gebouwd in de vorm van een kruis. De kerk is enorm hoog, heeft hoge, spitse ramen en is van binnen en buiten versierd. 

Hoger, beter, mooier

• In de Middeleeuwen waren de meeste mensen in Europa christenen
• Mensen wilden erg graag na hun dood in de hemel komen
• Om hun God te eren bouwden ze hoge kerken
• Ook konden ze zo laten zien hoe rijk de stad was
• Het geld voor de bouw kwam van de gilden, of van de handel in aflaten
• Met een aflaat kon je je zonden afkopen om tóch in de hemel te komen