FIG Jaar 2 - Les Intiem

• Film
• MBO
• Studiejaar 2

INTIEM

INTRO

Deze les staat in het teken van naakt, kussen en seks in films, aansluitend bij het vak Intiem Spelen dat jullie deze periode hebben. Naakt en seks zijn twee dingen in film die je niet met elkaar moet verwarren. Er zijn vaak blote lichaamsdelen, zoals borsten, te zien in film maar dat is niet hetzelfde als seks en zelfs niet hetzelfde als sexy. 

Start

Eigenlijk is elke vorm van seksualiteit omstreden sinds de ontwikkeling van film. Zelfs zoenen in films werd door sommigen aanvankelijk als schandalig beschouwd. The Kiss (1896) bevatte een kus, die werd gezien als een seksscène en die bij sommigen verontwaardiging oproep: schokkend, obsceen en volkomen immoreel. Een criticus uit die tijd schreef dat het zien van langdurig kussen al beestachtig is om levensgroot te zien op een podium (het theater), maar opgeblazen tot gigantische proporties (wat natuurlijk gebeurt op een groot bioscoopscherm) vond hij helemaal walgelijk.

Filmtechniek

Wat deze oude film gelijk laat zien is het praktische probleem waarmee filmmakers te maken krijgen bij het filmen van een kus. Een kus verbergt de gezichten en daardoor zijn de expressies van de personages niet meer zichtbaar door haar dat ervoor hangt, schaduwen of een deel van het hoofd van de ander. De opkomst van montage loste dit deels op. In plaats van een moeilijk shot van twee personages die op een rare manier naar elkaar toe draaien (zoals in The Kiss), werden meerdere two-shots en close-ups gemaakt waartussen de editor heen en weer kan snijden.  

Positie

In het begin van de vorige eeuw zag je in films steeds meer gestileerde versies van de kus. Het hoofd van de vrouw achterover gekanteld in een nekbrekende hoek, waardoor beide gezichten zichtbaar waren in filmische close-up. De vrouw die haar hoofd achterover hield, diende ook om te laten zien (of in ieder geval de illusie te wekken) dat de man groter was dan de vrouw - een hardnekkig idee over hoe de verhouding tussen man en vrouw zou moeten zijn: de man niet alleen groter maar ook degene met controle. 

Censuur

Al vroeg in de filmgeschiedenis werd censuur toegepast. De Motion Picture Association of America (MPAA) startte vanaf begin jaren 30 met de Hays Code, ook wel Production Code. Daarin werd naast geweld en godslastering vooral ook naaktheid en seks verboden. 

Ook in Nederland gold in die tijd een soort van censuur met de Filmkeuring. De Centrale Commissie voor de Filmkeuring (CCF) was tussen 1928 en 1977 verantwoordelijk voor de keuring en censuur van films in Nederland. Tegenwoordig kennen we geen censuur meer in Nederland, maar wel de Kijkwijzer die o.a. aangeeft of er naakt of seks in een productie voor komt en vanaf welke leeftijd het geschikt is.

Duur van kus

Regisseurs uit de tijd van de Production Code, zoals Hitchcock en andere film-noir regisseurs, moesten creatief zijn. Zich wel aan de code houden, maar het publiek toch ook de passie en liefde laten zien tussen de personages. In de film noir uit de jaren 40 en 50 symboliseerde de kus de seks die de personages zeker hadden, maar die de filmmakers niet mochten laten zien. Maar een kus mocht maximaal drie seconden duren. Alles wat langer was, was onfatsoenlijk.   In een scene uit Hitchcock's Notorious (1943) zijn twee geliefde minuten lang intiem, maar door de kus telkens te onderbreken, raakten de lippen van de acteurs elkaar niet langer dan drie seconden.

Been op grond

In films zagen we tijdens de Codeperiode een specifieke kushouding: de staande kus waarbij de vrouw een been buigt en haar voet achter zich optilt. Het is een vreemde pose en is waarschijnlijk een methode voor regisseurs om de Production Code, waarin werd gesteld dat één voet op de grond moet zijn in romantische scènes, te slim af te zijn en er de draak mee te steken.

Seksuele revolutie

In de jaren 60 en 70 veranderde de kijk op seksualiteit in de westerse maatschappij. Vooral de komst van de anticonceptiepil ("de pil") droeg hier sterk aan bij. Er werd meer de nadruk op de individuele beleving gelegd. Seksualiteit kwam losser te staan van voortplanting. Mede daardoor kwamen seks en het huwelijk verder van elkaar af te staan (voor- en buitenechtelijke seks). Ook seks met meer dan één partner kwam op (vrije liefde, "seksuele bevrijding"). 

In deze tijd werd ook de Production Code en de Filmkeuring afgeschaft, waardoor er meer naakt en seks in films vertoond werd. 

Bloot in Nederlandse film

De Nederlandse film heeft het imago dat er altijd naakt in voorkomt. Waar komt dat idee vandaan? Deze trend werd ingezet in de jaren zeventig. In de volgende aflevering van Andere Tijden gaat over seks in de Nederlandse speelfilm in die tijd. 

https:

Welke film wordt gezien als de eerste Nederlandse speelfilm die succes maakte?

Op welke manier zorgden de makers van Blue Movie ervoor dat de film toch werd goedgekeurd voor vertoning in de bioscoop?

Wat was het resultaat van het aanvechten van het censuur op Blue Movie?

Taboes

Met de seksuele revolutie en het wegvallen van censuur in verschillende landen, gingen filmmakers experimenteren met naakt en seks in films.  Eind jaren 60 en in de jaren 70 zien we een explosie aan films met naakt en seks in films en het doorbreken van taboes hierover. 

Filmmakers zijn altijd veel terughoudender geweest om mannelijk naakt te tonen dan vrouwelijk naakt. Ken Russells Women in Love (1969) is - na een film in 1911 - de eerste film met uitgebreid mannelijke naaktheid, met name in een naakte worstelwedstrijd tussen Oliver Reed en Alan Bates.

Last Tango in Paris

Soms gaan makers wel erg ver om te shockeren. De film Last Tango in Paris (1972) heeft een beruchte scène die bedoeld is om gewelddadig en verontrustend te zijn. In deze scène verkracht Paul, gespeeld door Marlon Brando, het personage van actrice Maria Schneider, Jeanne, met een stuk boter als glijmiddel. 

In het volgende fragment zie je een interview met Bernardo Bertolucci, de regisseur van Last Tango in Paris waarin hij vertelt over het filmen van deze scène. 

Wat vind je van de werkwijze van Bertolucci (en Brando)? En hoe had jij gereageerd als je zelf in deze situatie zat?

Originaliteit

Omdat er vanaf de jaren 60 veel taboes werden doorbroken van seks in films, zijn er de laatste decennia niet veel taboes meer over. Mede met de opkomst van internet en het gemak waarmee porno gekeken kan worden, kijkt het publiek niet meer op van de meeste seks in films. Daarom wordt er vooral gekeken naar originaliteit van kussen en seks.

Positie

De positie en houding is een belangrijk ding bij het kussen van films. Heeft de man of de vrouw de controle? Of is het gelijkwaardig? En welke houding neem je gezamenlijk aan? Is het realistisch of gestileerd? 

In Spider-Man (2002) zijn positie en houding origineel en veelzeggend. Spiderman, Tobey Maguire, hangt in de regen, in zijn superheldenpak, ondersteboven voor Kirsten Dunst. Ze stroopt het onderste deel van zijn masker af en kust zijn lippen, daarmee een nieuw bijzonder filmbeeld creërend. Ook verandert het de machtsdynamiek. Niet de superheld heeft controle over de kus, maar de vrouw beslist.

02:02

Voor Tobey Maguire was dit moment echter lang niet zo liefdevol als het leek. Hij vertelde dat hij in stilte leed. "Door al het water dat naar beneden stroomde, kreeg ik geen adem. De regen stroomde door mijn neus. Toen kuste ze me en ik kon ook niet uit mijn mond ademen!" Wie had gedacht dat een kusscène het meest riskante deel van een actiefilm zou kunnen zijn?

Homoseksualiteit

Filmmakers zijn meestal niet bang om tienerseksualiteit aan de orde te stellen, maar de eerste stadia van onderzoek naar homoseksualiteit is minder vaak belicht. Gelukkig wordt de laatste decennia seks tussen mensen van hetzelfde geslacht steeds normaler in films. Voorbeelden hiervan zijn Moonlight en La vie d'Adèle. 

Moonlight

Moonlight, bekroond met een Oscar, is baandoorbrekend geweest omdat het niet alleen gaat over homoseksualiteit maar ook nog over deze gevoelens bij een zwarte jongen uit de ghetto. 

De film won ook de MTV-prijs voor 'Best Kiss', die in het verleden naar heteroseksuele paren ging zoals Rachel McAdams en Ryan Gosling (The Notebook) en Robert Pattinson en Kristen Stewart (Twilight). 

La vie d'Adele

La vie d'Adele (2013) veroorzaakte een internationale rel vanwege de openhartige weergave van seksualiteit tussen twee jonge vrouwen, maar won toch de Palme d'Or, de belangrijkste prijs van het prestigieuze filmfestival in Cannes. De film gaat over de lesbische relatie tussen Adele en Lea en hun transformatie als karakters. Om de ontwikkelende personages te laten zien, bevatte de film ongeveer tien minuten seksuele scènes in close-up en met veel details. Veel critici zeiden dat de seksscènes in de buurt van pornografie komen. 

Dit interview is opgenomen een paar dagen na de premiere van de film. Maar niet lang daarna laten de twee hoofdrolspeelsters van La vie d’Adèle zich tegenover de Amerikaanse nieuwswebsite The Daily Beast negatief uit over hun regisseur Abdellatif Kechiche. Hij gedroeg zich tijdens de opnamen als een tiran en ze willen nooit meer met hem werken. Vooral de jongste van de twee voelt zich misbruikt en onder druk gezet om deze seksscènes op deze manier op te nemen. 

Hoe zou jij je grenzen aangeven bij opnames van een seksscène? En vind jij dat je achteraf mag zeggen dat je vindt dat het niet goed is gegaan?

#metoo

Door de onthulling van de vele beschuldigingen van seksueel misbruik tegen producent Harvey Weinstein eind 2017 begon de #metoo beweging zich te verspreiden op sociale media. Berichtgeving in de media en de discussie over seksuele intimidatie, met name in Hollywood, zorgde tot veel discussies hierover  en leidde ook tot aanklachten en ontslagen in o.a. de filmwereld. Hoewel er vooral veel aandacht was voor de misbruikzaken in Hollywood, heeft de beweging wereldwijd iets losgemaakt, een bewustwording van seksuele intimidatie en het feit dat daar iets aan gedaan moet worden. 

Male Gaze

Films zijn vanaf het begin van de film voornamelijk gemaakt door mannen, met als gevolg dat er vaak een mannelijke visie te zien is geweest. Onderdeel van die mannelijke visie is de male gaze, dat verwijst naar de seksualiserende, mannelijke blik op de vrouw, die zodoende wordt gereduceerd tot lustobject. 

Hoe is het mannelijke perspectief te zien in deze fragmenten? Welke technieken en middelen worden gebruikt? (Denk bijv. aan kostuums, camera, acteren.)

Intimacy coordinator

Ook al bestaan ze al langer, pas na de #metoo affaires werd het bij Amerikaanse producties steeds normaler dat er een intimacy coördinator (intimiteitscoordinator) op de set aanwezig is om actrices en acteurs te begeleiden wanneer ze in een naakt- en/of seksscène moeten spelen. Het meeste van hun werk gebeurt op de set, zoals het choreograferen van intieme acties, het bewaken van gesloten sets en het werken met bescheiden kostuums. Maar coördinatoren zijn ook betrokken bij de preproductie voor het plannen van de soorten aanrakingen en belichting die zijn toegestaan en het managen van de wensen en zorgen van de acteurs.

www.destentor.nl

OUTRO

Bloot, kussen en seks in film heeft door de jaren heen verschillende stadia doorgemaakt. Soms schokkend, zoals bijvoorbeeld in Last Tango in Paris of belangrijk zoals in Moonlight. Andere keren lijkt het onnodig en opportunistisch. Vaak is het niet zo interessant of sexy, maar gewoon een ander onderdeel dat van de lijst moet worden afgevinkt, zoals een exploderende auto in een actiefilm of een run for love over het vliegveld aan het einde van een romantische komedie.

Last Tango in Paris

De boter-scene uit Last Tango in Paris. Niet voor iedereen... 

La vie d'Adèle

De controversiële scene in La vie d'Adèle kan je hier bekijken.