Қазақ тілі /Етістік\

Қазақ тілі /Етістік\

Етістік — заттың қимылын, іс-әрекетін, күй-жайын білдіретін сөз табы. Етістік не істеді? не қылды? қайтті? (немесе не істеп? қайтіп? не істесе? т. б. тұлғалардағы) деген сұрақтарға жауап береді.

Мысалы: Көп ойласаң, дана боласың, Көп ойнасаң, бала боласың (мақал). Көкек көріп қарлығашты қиғаш келіп амандасты (Ш. Смақанұлы). 

Балалар не істеді?

Тапсырмаларды орындау үшін топқа бөлінейік

Сөйлемдерді оқып, етістіктерді табуға тырыс.

1.Дина алма терді.                                  

2. Аян мен Амир ойнады. 

3. Сәуле кітап оқыды.

4.Оқушылар тапсырма орындады.               

Етістік түрлері

Түбір етістіктер

Түбір етістіктер деп арнаулы морфологиялық бөлшектері жоқ, демек, қазіргі кезде морфологиялық жағынан түбір және жұрнақ деп бөлшектеуге болмайтындай етістік формалары аталады. Мысалы: аз, ал, айт, алда, арба, ат, ас, аш, ақ, бар, бас, бат, бер, без, бол, бөр, байла, баста, бақырай, де, ез, ер, ес, жет, жала, жыла, же, жел, жебе, жорт, жи, жар, жаз, жүз, жүгір, илан, тасы, тара, тос, тол, тоқы, түс, үр, ұқ, шал, шай, шаш т. б.

Етістік түрлері

Туынды етістіктер

Туынды етістіктерге, әдетте, түбірлерден арнаулы жұрнақтар арқылы жасалған етістіктер жатады. Туынды етістіктерді тиісті түбірге және жұрнаққа бөлшектеуге болады, бірақ ол туынды тұлға есебінде қолданыла береді. Мысалы: ой+ла, той+ла, тер+ле, сүр+ле, ем+де, көз+де, тоқпақ+та, іс+те, сын+а, мін+е, мол+ай, ес+ей.

Етістіктің шақтары туралы бейнежазба арқылы білейік

Етістік райлары

https://youtu.be/EKHOmTJ13jk?si=kw_xan5wXgzCvccn

Етістік райлары

Төменде берілген сөздерді қолдангып сөйлем құра.

Оқы

Жина

Бас

Сабақты етістікті салт етістіктен ажыратамыз.

Сабақты етістік	Салт етістік
Гүл өсірді.	Гүл өсірілді.
Ауланы тазалады.	Аула тазаланды.
Шығарма жазды.	Шығарма жазылды.
Еңбегін бағалады.	Еңбегі бағаланды.

Салт және сабақты етістік

салт және сабақты етістік

3 минут ішінде етістікті қатыстырып 5 сөйлем құра.

Етістік сұрақтары?

1. Не істеді?
2. Қандай?
3. Кім?
4. Неше?

Етістікті тап:

1. оқыды
2. кітап
3. бір
4. жасыл