§5.1 Een land met veel water

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo g, t
• Leerjaar 2

§5.1 Een land met veel water

Planning

• Leerdoelen 
• Wat weten jullie van: Water in Nederland?
• Uitleg, lezen & een filmpje
• Opdrachten maken

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen hoe de rivieren het Nederlandse landschap hebben opgebouwd.

• Je kunt uitleggen hoe de zee het Nederlandse landschap heeft opgebouwd.
  

• Je kunt uitleggen hoe veen het Nederlandse landschap heeft opgebouwd.
  

• Je kunt vertellen op welke plekken de eerste mensen in Nederland gingen wonen en waarom daar.
  

Water in Nederland

Hoog- en Laag-Nederland

A: Hoog-Nederland

B: Laag-Nederland

Laag Nederland

Hoog Nederland

NAP

Normaal Amsterdams Peil

Alles wat hoger ligt dan 1 meter boven de NAP.

• Hoog-Nederland: zee heeft geen invloed in het landschap.

Alles wat lager ligt dan 1 meter boven de NAP.

• Laag-Nederland: de zee had invloed in het landschap.
  

Laag-Nederland ligt lager dan 1m boven de zeespiegel.

1. juist
2. onjuist

Hoog-Nederland ligt lager dan 1m boven de zeespiegel

1. onjuist
2. juist

Lees het stukje 'Rivieren' op blz. 72.

Sedimentatie

• De Rijn en de Maas stromen van de bergen naar de zee. Behalve water nemen ze zand en kleideeltjes mee. 

• In het vlakke Nederland stromen ze langzamer en neemt de kracht van het water af. Daardoor is er in Nederland sedimentatie.
  

Oeverwallen

• Toen er nog geen dijken in Nederland waren, overstroomde het rivierwater en het land regelmatig.
  

• In het overstroomde gebied ging het water nog langzamer stromen. Dicht langs de oever van de rivier werd daardoor zand neergelegd. --> Oeverwallen.

Komgronden

• Verder weg van de rivier, waar het water nog langzamer stroomde, zakten ook de heel kleine kleideeltjes naar de bodem. 

• Klei droogt heel langzaam op. Daardoor komen de deeltjes dichter bij elkaar te zitten en zakt het oppervlak nog heel lang in. Dat heet inklinken. 

• De laaggelegen ingeklonken stukken van het rivierengebied heten komgronden.
  

Wat wordt er bedoeld met inklinken van de grond?

00:29

Boeren begonnen met veeteelt omdat graan en aardappelen niet goed konden groeien in het zure grondwater.

1. Waar
2. Niet waar

00:41

Het gebied werd omringd met dijken om te zorgen dat het land droog bleef om te kunnen boeren.

1. Waar
2. Niet waar

00:56

Wat voor grondsoort wordt drooggemalen?

1. Klei
2. Slib
3. Veen
4. Zand

01:02

Door het droogmaken van veen, komt de grond in aanraking met zuurstof en daardoor daalt de bodem.

1. Waar
2. Niet waar

01:15

Hoe meer de bodem daalt, hoe lager de aangrenzende rivieren komen te liggen.

1. Waar
2. Niet waar

01:58

Om de fundering van huizen sterk te houden, moet het grondwaterpeil altijd even hoog zijn.

1. Waar
2. Niet waar

02:36

Bodemdaling zorgt voor een verminderde CO2-uitstoot.

1. Waar
2. Niet waar

03:03

Door te veel bodemdaling kan veeteelt uiteindelijk uit gebieden verdwijnen.

1. Waar
2. Niet waar

03:32

Wat wordt bedoeld met 'slappe bodem'?

Wat wordt waar afgezet door de rivier?

Klei

Zand

Komgrond

Oeverwal

Delta

• Door al dat neergelegde zand raakten rivieren soms verstopt, waardoor het water een nieuwe weg naar zee zocht. 
  

• Zo’n vertakt laatste stuk van een rivier heet een delta.
  

Aan het werk

Maak de online opdrachten 1 t/m 3 van par. 5.1.

IJstijden

► In de ijstijden was het veel kouder dan nu. 

• In de winter: alles was bevroren en voerden de rivieren geen water af. 
  

• In de zomer was de waterafvoer juist hoog. De sterk stromende rivieren brachten daarom in de zomer veel zand mee. 
  

• De wind en de zee verplaatsten dat zand weer verder.
  

Duinen

• Aan het eind van de ijstijd smolt dat landijs en daardoor steeg de zeespiegel snel. 

• Wind, golven en eb en vloed verplaatsten het zand dat de rivieren hadden meegebracht, langs de grens van land en zee. 

• Zo ontstonden eilanden met strand en duinen voor de kust.
  

0

Veen

► Na de ijstijd steeg de zeespiegel steeds langzamer. Maar de rivieren voerden nog wel steeds zand aan. Daardoor konden de duinen breder en hoger worden. 

• Het zoute zeewater kon daardoor het gebied achter de duinen niet meer goed bereiken.

• De rivieren konden dat wel. Daardoor ontstonden daar grote zoetwatermoerassen met waterplanten en riet. Omdat de plantenresten onder water lagen, konden ze niet verrotten.

• Er ontstond daardoor een dikke laag veen.