Paragraaf 1.4

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Geschiedenis van de parlementaire democratie en de rechtsstaat in Nederland

1.4 In de tijd van Pruiken en Revoluties

John Locke

• Ieder mens is geboren met dezelfde natuurrechten. 
• De taak van de overheid is om ervoor te zorgen dat deze natuurrechten worden geëerbiedigd. 
• De overheid moet zich in een rechtsstaat dus ook aan de wetten houden.
• De bevolking mag in opstand komen tegen de vorst en deze afzetten (recht op verzet)
• Volkssoevereiniteit

Voltaire

• Godsdienstvrijheid en tolerantie
• Strikte scheiding van Kerk en Staat

Montesquieu

• Te veel macht in handen van één persoon of groep leidt tot corruptie, onderdrukking en machtsmisbruik.  
• Scheiding der drie machten (Trias Politica)

Rousseau 

• Gelijke rechten voor iedereen
• Een volksvergadering moet de wil van het volk vastleggen in wetten, die iedereen moet gehoorzamen
• Volkssoevereiniteit

Adam Smith

• Economische vrijheid (liberalisme)
• Als alle burgers hun eigen belang nastreven leidt dat tot de grootste welvaart voor allen

Verlichte ideeën in Nederland

• Maatschappij tot Nut van 't Algemeen
• Patriotten 

Johan-Derk van der Capellen tot den Pol

• Alle mensen zijn vrij en gelijk geboren
• Niemand heeft het recht om over anderen te heersen
• Het volk moet zijn eigen heersers kiezen

Patriotten

komen in opstand

(1781-1787)

• 1781: Aan het Volk van Nederland
• 1783- 1786: Patriotten richten exercitiegenootschappen op 
• 1786: patriotten verjagen de regenten in Utrecht en andere steden
• 1787: Wilhelmina aangehouden bij Goejanverwellesluis
• 1787: Wilhelmina roept de hulp in van haar broer, de koning van Pruisen

De Patriotten verjaagd

(1787-1795)

• Patriotten vluchten in 1787 na de mislukte staatsgreep naar Frankrijk
• Stadhouder Willem V komt weer aan de macht en de rust is tijdelijk hersteld

Verklaring van de Rechten van de Mens en Burger

26 augustus 1789

• De Nationale vergadering discussieert over de nieuw te volgen koers en neemt een aantal wetten/verklaringen aan.
• Invloed van de Verlichte denkers is goed zichtbaar.
• De koning wordt gedwongen om de verklaring te tekenen (nadat hij uit zijn paleis is gehaald).

Bataafse omwenteling (1795)

• De 
• patriotten keren samen met de Franse legers terug in de Republiek
• Stadhouder Willem V vlucht naar Engeland
• De Bataafse Republiek wordt gesticht (einde Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden) 

Nederlandse 

Verklaring van de Rechten van de Mens en Burger

Staatsregeling Bataafschen Volks

(eerste Nederlandse grondwet)

• Vrijwel identiek aan de Franse verklaring
• De Vrijheid van Godsdienst wordt uitdrukkelijk vastgelegd 

• Actief en passief stemrecht
• Nederland wordt een eenheidsstaat (afschaffen privileges steden en gewesten)
• Centrale overheid heeft het hoogste gezag

0

Pim Fortuyn

Een moderne versie van 

 'Aan het Volk van Nederland' (1993)

Het Volk als een eenheid tegenover de elite.