GS online les 5 Reuzenbedden, rare jongens die romeinen, ruige ridders, vrome monniken & de stad

• Geschiedenis
• HBO
• Studiejaar 1

GS online les 5: 'Reuzenbedden, rare jongens die Romeinen, ruige ridders, vrome monniken & de stad'

Toetsinformatie

21 open en gesloten vragen (kennis, inzicht en toepassing)
cesuur 65 %
toetsdatum: 20 mei

zie module informatie en extra artikelen op It's

literatuur: Basiskennis Geschiedenis (H. Keissen); 

canonvannederland.nl; artikelen op It's en 

lesson-uppresentaties. 

Tijdbalktest

• teken in rap tempo (uit de losse pols) een tijdbalk op schaal volgens de indeling van de tien tijdvakken;
  
• in de eerste vier tijdvakken noteer je de bijbehorende canonvensters;
  
• je mag geen bronnen raadplegen;
• je hebt slechts 4 minuten de tijd;

Kenmerkende aspecten:

1 - TIJD VAN JAGERS EN BOEREN

a levenswijze van jagers-verzamelaars

b ontstaan van landbouw, landbouwsamenlevingen

c ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen

2 - TIJD VAN GRIEKEN EN ROMEINEN

a verspreiding van Grieks-Romeinse cultuur en confrontatie met Germaanse cultuur;

b christendom in Romeinse Rijk: van verboden tot enig toegestane godsdienst

c burgerschap en wetenschappelijk denken in de Griekse stadstaat

3 - TIJD VAN MONIKKEN EN RIDDERS

a verspreiding van christendom in Europa

b ontstaan en verspreiding van de islam

c hofstelsel en horigheid

d verhouding tussen heer en vazal

4 - TIJD VAN STEDEN EN STATEN

a opkomst van handel en ontstaan van steden

b opkomst van stedelijke burgerij en toenemende zelfstandigheid van steden

c begin van staatsvorming en centralisatie

d strijd tussen kerk en staat

Limes

Jagers en verzamelaars in Nederland

Tot ongeveer 5300 v. Christus in ons land

* vooral op hoger gelegen gebieden

(rivierbeddingen, duinen, donken)

*Trijntje de oudste vondst

canonvannederland.nl

1.1 Basiskennis geschiedenis

Agrarische revolutie

Vruchtbare halvemaan

• in het Midden-Oosten ontstaat de eerste landbouw (10.000 v. Chr.)

• 'De kraamkamer van de beschaving': ontstaan van steden en het schrift

• maar ook op andere plekken in verschillende tijden  (bijv. in China 8000 v. Chr. ) ontstaat landbouw

1.2 Basiskennis Geschiedenis

Agrarische revolutie

• De landbouwrevolutie duurde meer dan 1000 jaar: langzame verspreiding

• akkerbouw en veeteelt
  

• NB 99% van de geschiedenis van de mens, heeft de mens geleefd als jager-verzamelaar.
  

Eerste boeren in Nederland

• Zuid-Limburg: bandkeramiekers    (tot 4400 v. Chr)

• Noord-Nederland: trechterbekercultuur                    (rond 3500 v. Chr.)

• Vanaf 3000 v. Chr. zijn er in Nederland geen jager-verzamelaars meer

1.2.2 Basiskennis geschiedenis

Welke gebeurtenis had een grote invloed op de val van het Romeinse Rijk?

1. Karel de Grote wordt keizer
2. De pest
3. Slechte koningen
4. Volksverhuizingen

Welke Germaanse stammen staken de Noordzee over om zich daar te vestigen?

1. Franken
2. Saksen
3. Angelen
4. Friezen

Wie was de eerste Frankische koning die zich liet dopen?

1. Karel de Grote
2. Bonifatius
3. Liudger
4. Clovis

In welke eeuw ontstond de Islam?

1. in de 4e eeuw
2. in de 5e eeuw
3. in de 6e eeuw
4. in de 7e eeuw

Wat was GEEN verbetering van de landbouw rond het jaar 1000?

1. paard als trekdier
2. het halsjuk
3. irrigatie
4. drieslagstelsel

Welke drie begrippen passen het beste bij Jeroen Bosch?

1. bisschop - Brabant - Sint Jan
2. schilder - 's Hertogenbosch - tuin der lusten
3. edelman - Brabant - Loevestein
4. hertog - Den Bosch - stadsrechten

De middeleeuwse samenleving kende een opdeling in standen. Wat is de juiste verhouding in percentages?

1. Geestelijkheid ±2% van bevolking Adel ±3% van bevolking Derde stand ±95% van bevolking
2. Geestelijkheid ±5% van bevolking Adel ±35% van bevolking Derde stand ±60% van bevolking
3. Geestelijkheid ±10% van bevolking Adel ±20% van bevolking Derde stand ±70% van bevolking
4. Geestelijkheid ±25% van bevolking Adel ±25% van bevolking Derde stand ±50% van bevolking

Waar zorgde het gilde in de middeleeuwen NIET voor?

1. Elkaar steunen in slechte tijden
2. Opleiding
3. Rechtspraak
4. Eigen beschermheilige

Wat hoort bij de Hanze?

1. aandelen
2. Koggeschip
3. Zutphen
4. specerijen

Hoe kon een middeleeuwse handelsnederzetting een echte stad worden?

1. Door de koning te vragen om een burgemeester te benoemen
2. Door stadsmuren te bouwen en zich onafhankelijk te verklaren
3. Door stadsrechten te kopen van de heer van het gebied
4. Door zich aan te sluiten bij een stedenbond, zoals de Hanze

1. monniken gingen bijbels kopiëren
2. het Latijn verdween als kerktaal
3. opleiding van ridders was in het Nederlands
4. stedelingen gingen handel drijven

Leerdoelen

Je kunt aan het einde van dit vakatelier ….

• de werking van het leenstelsel uitleggen;
• verklaren hoe het leenstelsel en het ontstaan van nederzettingen zich tot elkaar verhouden; 
• hoe het Christendom zich vanaf de vroege middeleeuwen over West-Europa wist te  verspreiden;
• je kan de canonvensters 'Trijntje', 'Hunebedden', 'Limes', 'Willibrord', 'Karel de Grote', 'Hebban olla vogela', 'Hanze', 'Maria van Bourgondië'en 'Jeroen Bosch' in het juiste tijdvak plaatsen en toelichten. 
• de tijdvaknamen 'jagers en boeren', 'grieken en romeinen',  ‘monniken en ridders’ en ‘steden en staten’ verklaren.
  

Een onveilige tijd

Tijd van monniken en ridders

• leenstelsel overerfbaar
• zelf ook leenmannen aanstellen = achterleenmannen
• als hun eigen gebied / bezit beschouwen

• ontstaan van veel kleine staatjes 
• onderlinge conflicten
  

Karel de Grote

H. 3 Basiskennis Geschiedenis

ringwalburg

• 800-1000 na Chr. 
• vroegste verdedigingswerk 
• gracht, muur van aarde, palen, poort 
• vluchtplaats 
• niet bedoeld om te wonen 
• vluchtplaats

versterkte boerderij

• versterkt huis omgeven door palissade en gracht gebouwd door rijke boer
  
• bij aanval: boeren uit de buurt vluchten naar rijke buurman
  

---------------------------------------------------

• versterkt huis op een heuvel 
  
•  gracht, aarden wal, palen en donjon (=woontoren)
  
• apart terrein voor woningen van bedienden en soldaten

kastelen

• 
  
• 
  
• 
  
• hoofdburcht 
  
• voorburcht 
  
• binnen- en buitenhof 
  

en... hoe zat het dan met de monniken

Kerstening

De germanen werden heidenen genoemd omdat ze nog niet in de christelijke god geloofden. 

Willibrord en Bonifatius waren twee Engelse missionarissen die probeerden de Friezen tot het christendom te bekeren. 

Willibrord

3.3 Basiskennis Geschiedenis

Vermenging van culturen

• Hoe christendom aantrekkelijk maken? 
• Oude Germaanse overnemen in christelijke cultuur
  

Wat zie je hier? 

... en hier?

... en hier?

Nederzettingen ontstaan

Tijd van steden en staten 

• door verbeteringen in de landbouw 
• door grotere oogsten dus overschotten aan producten
• die op markten worden verkocht of geruild
  
• op gunstige plekken in het landschap: kruispunten van wegen en/of rivieren (vervoer), meestal in de buurt van een kasteel of klooster (veilig)

Als steeds meer mensen bij elkaar gaan wonen ... 

• specialisatie: ambachten/beroepen
• toename handel
• geld als betaalmiddel
  

• handelstromen over grotere afstanden
• bekend raken met nieuwe producten (bijv. wijn of zijde) 
  
• producten opslaan en doorverkopen (administratie / schrift)

Hanze

Hebban

Jeroen Bosch

Wat is het verband tussen 'hebban olla vogela' en het ontstaan van steden?

Steden en Staten

staatsvorming
Bourgondische rijk -> centralisatiepolitiek
Huwelijk Maria van Bourgondië en Maximiliaan 

van Oostenrijk -> Habsburgse rijk

Terugblik 

Welke tijdvakken?

Welke canonvensters? 

Voorbereiding online les 6 (huiswerk)

Bestudeer ter voorbereiding:
- de canonvensters 'Erasmus', 'De opstand', 'Willem van Oranje', 'Johan van Oldenbarneveldt', 'VOC een WIC', 'De Beemster', 'Hugo de Groot', 'De Statenbijbel', 'Rembrandt', 'De Atlas Major van Blaeu', 'Michiel de Ruyter', 'Christiaan Huygens' en 'Spinoza' op de website canonvannederland.nl 

- Hfdst. 5 en 6 uit het boek Basiskennis Geschiedenis van H. Keissen.

-50

500

1000

1500

1. Tijd van jagers en boeren:
Verklaar het icoontje van dit tijd

2. Tijd van Grieken en Romeinen:
Verklaar het icoontje van dit tijd

3. Tijd van monniken en ridders:
Verklaar het icoontje van dit tijd

4. Tijd van steden en staten:
Verklaar het icoontje van dit tijd

Sleep de canonvensters naar het juiste tijdvak rechts van de tijdbalk

Op de tijdbalk van de vorige vraag begint de tijd van van Grieken en Romeinen -3000 voor Chr. Bij andere tijdbalken (in het basisonderwijs) is dat vaak -50 voor Chr.
Vanwaar dit verschil?