Havo 4/VWO 4 - de Reformatie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Ga zitten op je plek

- Laat het briefje met rust, dat heb je straks nodig

- leg je boeken, je schrift en een pen op tafel.

graag zitten volgens plattegrond

 in de les

- 10 minuten uitleg zonder vragen en opmerkingen

(vragen stellen

- 10 minuten stil werken

- 20 minuten (werken met overleg) 

Op je naamkaartje schrijf je straks wat je moet onthouden over de reformatie, dat briefje lever je ook in.

Planning

Deze week

Maandag:  reformatie

Donderdag: 80-jarige oorlog 

Maandag 29 januari

herhaling / oefenen/ vragen stellen

Donderdag 1 februari

Toets Hoofdstuk 4 en 5

Weging 1 keer

Lesdoelen vorige les

1. Het veranderd mens en wereldbeeld van de Renaissance en het begin van een wetenschappelijke belangstelling.
2. De hernieuwde oriëntatie op de klassieke oudheid

Planning

vandaag

3) ontdekkingsreizen

5.3 De Reformatie

Periode 1

Week 2

Les 1

Introductie

4 HAVO 

Programma vandaag

1. Korte theorie met meeschrijven (10 minuten met timer)

2. Aan de slag met vragen maken. (10 minuten stil)

3. zelf verder werken met overleg.

4. Korte kennischeck (5 min)

Programma tot de toets

Deze les: reformatie

Donderdag: de Nederlandse opstand

Volgende week: 

Toets hoofdstuk 4 en 5

Kenmerkend aspect 22

De protestantse reformatie die de splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had.

(Rooms-)Katholieke kerk (1)

Kenmerken:

Het katholieke geloof was heel belangrijk in de Middeleeuwen.

Kenmerken:

• Leider van de kerk=   de Paus in Rome (daarom: Rooms-Katholieke Kerk)
• Hiërarchisch: er is een duidelijke leider en indeling van macht
• De mis (kerkdienst) en de Bijbel zijn in het Latijn

Katholieke kerk (2) Kenmerken:)

• Er staan veel beelden in de kerk

Verering van:  

• beelden van heiligen
•  relieken (overblijfselen van heiligen) 

• Er zijn magische handelingen en rituelen, zoals: wijn/bloed en brood/lichaam

Misstanden

1.  Geestelijken leidden een zondig leven.  Doen allemaal dingen die niet in de bijbel staan.

2. Aflatenhandel

3. Geestelijken konden voor de leken bemiddelen bij God. (Paus) (Volgens Luther: enkel door lezen van de bijbel/bidden) tot god)

1. Afschaffen

• Wat niet in de bijbel staat moet worden afgeschaft.  
• Dit geldt bijvoorbeeld voor het vereren van heiligen. 
• Celibaat

Herhaling

(niet schrijven)

2. Aflaten 

• Luther had kritiek op de aflaten.
• Hij vond dat de kerk vooral bezig was met geld verdienen. 
• Alleen God beslist of je naar de hemel gaat niet de paus!
• Om in de hemel te komen moet je veel bidden en een goed leven leiden.

3. Zelf de bijbel kunnen lezen

• Volgens Luther moeten mensen zelf de bijbel kunnen lezen.  
• De bijbel was alleen in het Latijn of Grieks geschreven, dus alleen geestelijken konden dit lezen. 
• Luther vertaalde de bijbel dus in het Duits!

Herhaling

(niet schrijven)

Reactie paus

Luther hoopte dat de Paus mee zou denken met zijn hervormingen, maar hij werd in de ban gedaan. 

De paus vond dat Luther zijnstandpunt moest herzien. Maar Luther bleef bij zijn standpunt.

Reactie keizer : Karel V

• Was streng katholiek.
  
• Eist dat Luther zijn woorden intrekt.
• Keizer van Duitsland, 
• landsheer van de Nederlanden
• en koning van Spanje.
• Wil dat iedereen katholiek blijft.

Welke gevolgen had Luthers reformatie?

Gevolg 1

• Karel V verklaarde Luther vogelvrij. Hij werd in bescherming genomen door de hertog van Saksen.
• In het Duitse Rijk brak een godsdienstoorlog uit tussen de katholieken en de protestanten.
• 1555: Vrede van Augsburg.

Gevolg 2

• Luthers reformatie (hervorming) leidde tot de stichting van een nieuwe kerk: de protestantse. 

 

• Luther heeft dit nooit gewild. Hij wilde de katholieke kerk alleen aanpassen (hervormen).
  

Gevolg 2

Luthers reformatie (hervorming) leidde tot de stichting van een nieuwe kerk: de protestantse.

Luther heeft dit nooit gewild. Hij wilde de katholieke kerk alleen aanpassen (hervormen).

	Katholieken	Protestanten
	Paus is de baas en heeft altijd gelijk	Alleen de Bijbel is waarheid
	Heiligen en relieken worden vereerd	heiligen en relieken zijn onzin
	De kerken zijn mooi versierd met beelden en kleurrijke ramen.	De kerk is heel sober.
	Een aflaat kan je redden	Een aflaat is onzin
	De prietser moet de bijbel uitleggen want de bijbel is in het latijn	Iedereen moet zelf de bijbel kunnen lezen, de bijbel moet vertaald.

Leerdoel 

Beschrijf twee verschillen tussen de opvattingen van Luther en Calvijn.

Calvijn

• Een andere hervormer was de Fransman Johannes Calvijn. 
• Predestinatieleer 
• Leven volgens strikte regels. 

Verschil 1

Predestinatie

God bepaalde welke mensen naar de hemel gingen. Volgens Calvijn hadden mensen zelf daar geen invloed op, terwijl Luther stelde dat mensen met een goed geloof hun kansen vergrootten om naar de hemel te gaan.

Verschil 2

Luther vond dat onderdanen de overheid moesten gehoorzamen. Volgens Calvijn moest de overheid handelen in overeenstemming met de Bijbel en het ware geloof. Als een vorst ‘een valse godsdienst’ oplegde, mocht het volk onder leiding van hoge edelen en andere bestuurders in opstand komen. 

Je hoeft eem bevel van de overheid niet te gehoorzamen als deze in strijd is met Gods wil. 

Alle vorsten zijn door God aangesteld en moeten dus gehoorzaamd worden.

verschil 2

Hoewel er grote en kleine verschillen zijn...

...horen beide kerken bij de christelijke godsdienst

Calvijn kreeg veel aanhang in de Nederlanden.

Hoe ging het verder?

• De koningen van Engeland, Denemarken en Zweden braken met de katholieke kerk (rijkdom pakken)
• Karel 5 probeerde Duitsland katholiek te maken en voerde veel oorlog. Maar in 1555 vrede.
• In Frankrijk godsdienstoorlog: Frankrijk katholiek, maar calvinisten wel rechten.
• Ook in de Republiek oorlog, veel protestanten werden op de brandstapel gezet door Karel de 5.

Zelf aan de slag, Vraag 2 en 9.

nakijken stof vorige week

 Reminder: volgende week toets

vraag 2

Ja, de kritiek van de Beierse hertog sluit aan bij de kritiek die Erasmus en Luther op de kerk

hadden: geestelijken leven niet sober, zoals het hoort, maar in overvloed, en ze houden zich

niet aan het celibaat

vraag 9

Bijvoorbeeld: In het katholicisme is veel uiterlijk vertoon: weelderige kleiding van geestelijken

en schilderijen in kerken (5.14). Het calvinisme is sober: zwarte kleding van geestelijken en

kale kerken (5.16)

vraag 12

a Koning Hendrik VIII brak in 1534 met de katholieke kerk en liet zich door het parlement

benoemen tot hoofd van de Church of England (anglicaanse kerk). Kloosters werden

verboden, de Bijbel werd in het Engels vertaald en het celibaat werd afgeschaft, maar in de

leer van de kerk veranderde nog niet veel. In 1563 liet koningin Elizabeth I het geloof van de

anglicaanse staatskerk vastleggen in ‘de 39 Artikelen’. De kerk leerde voortaan dat de mens

Geschiedeniswerkplaats Tweede Fase vwo | antwoorden opdrachtenboek alleen door het geloof gered kan worden en dat het ware geloof alleen uit de Bijbel kan worden afgeleid.

b - Continuïteit: Het Britse staatshoofd is nog steeds Hoogste Bestuurder van de anglicaanse

kerk en Verdediger van het Geloof.

- Verandering: Tegenwoordig gaat minder dan twee procent van de Engelsen op zondag

naar de anglicaanse kerk

vraag 24

Bijvoorbeeld:

Niet juist, want Calvijn vindt niet dat het volk zelf in opstand mag komen. Als een vorst zijn volk onderdrukt, moeten ‘lagere overheidspersonen’ in opstand komen die dan ‘de plicht die God hen heeft opgelegd: het beschermen van de vrijheid van het volk’ moeten uitvoeren.

0

Wat is "reformatie"?

1. hervormen
2. veranderen
3. afsplitsen
4. verbeteren

Maarten Luther wil

1. De Rooms katholieke kerk hervormen
2. Een nieuw christelijk geloof stichten

Wat past bij Luther?

1. beelden van heiligen
2. predestinatie
3. de bijbel in de volkstaal
4. de bijbel in het latijn

Mensen bleven trouw aan de kerk (katholieken) en werden trouw aan Luther (protestanten). Welk kenmerk hoort bij wie? (blz. 22)

Katholiek

Protestant

Een aflaat kan je redden

Alleen de Bijbel is waarheid

Aflaten zijn onzin

De Bijbel en de paus zijn waarheid

De priester moet de Bijbel uitleggen

Iedereen moet zelf de Bijbel lezen

Heiligen moeten vereerd worden

Heiligen zijn onzin

Een kerk moet mooi versierd zijn

Een kerk moet sober zijn

→Sleep de onderdelen naar de juiste plek

Protestant

Katholiek

Maarten Luther

De Paus

Aflaten

Bijbel in volkstaal

Latijnse kerkdienst

Sober

Beeldenverering

Reliekenverering

'Kale' kerk

Beelden in de kerk

'Magische' handelingen

Sobere handelingen