Broeikaseffect extra

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• mavo, havo
• Leerjaar 1,2

Het Broeikaseffect

Boek, schrift en pen op tafel

Vandaag

Nakijken 3.3...

Herhaling tot nu toe

Uitleg broeikaseffect

Bruinkool ontstaat uit Steenkool

1. Juist
2. Onjuist, Steenkool ontstaat uit bruinkool
3. Onjuist, ze ontstaan allebei op een andere manier

Wat zijn delfstoffen?

1. Dit zijn stoffen die uit de grond worden gehaald.
2. Die vind ik aan de oppervlakte van land.
3. Die groeien in de natuur.
4. Die drijven op zee.

Waar vind je welke fossiele brandstoffen?

AARDOLIE

AARDGAS

STEENKOOL

Aardgas

Fotosynthese

Vorming fossiele brandstoffen

Verbranding fossiele brandstoffen

CO2 in de atmosfeer

Uitademing dieren en planten

Afbraak organismen

Geef per stelling aan of deze juist of onjuist is.

6goed=2p

45goed=1p

<4goed=0p

Juist

Onjuist

Bij een duurzame ontwikkeling kun je voorzien in eigen behoeften 

zonder dat het milieu belast wordt. 

Bijna 30 procent van al het waterverbruik op aarde gaat naar het verbouwen van planten en gewassen.

Bij de groei, de productie, het bewaren en het transport van onze voeding wordt weinig energie verbruikt.

Het is moeilijk om producten duurzaam te produceren. 

De Nederlandse landbouw wordt duurzamer door o.a. het gebruik van moderne middelen en door strengere milieuregels.

Door monoculturen breken er in de landbouw minder snel ziekten uit.

Maak de juiste combinaties tussen begrip en uitleg.

4 goed = 2p

2-3 goed = 1p

<2 goed = 0p

grondstoffen

bevolkingsprognose

ecologische voetafdruk

duurzame ontwikkeling

de verwachte groei van de bevolking in een bepaald gebied

de ruimte die een persoon nodig heeft om zijn leven te kunnen leiden

voorzien in eigen behoeften zonder dat het milieu belast wordt en zonder dat grondstoffen uitgeput raken

ruw materiaal dat nog bewerkt moet worden tot producten waar je iets aan hebt

Wat zijn natuurlijke hulpbronnen?

1. Uranium
2. Bakstenen
3. Graan
4. Beton

wat is duurzame ontwikkeling?

1. voorzien in eigen behoeften
2. met jezelf de natuur verwoesten
3. dat er weer meer ijs op de ijsbergen ligt
4. dat je vertrekt uit je land

Wat is een voorbeeld van duurzame ontwikkeling?

1. Het aanleggen van nieuwe snelwegen.
2. Het beschermen van natuurgebieden.
3. Het bouwen van een kerncentrale.
4. Het hergebruiken van plastic.

Wat wordt verstaan onder natuurlijke hulpbronnen?

1. Zout, rijst, ijzer, papier
2. Ijzer, zwavel, water uit de kraan
3. Zout, ijzer, olie, hout
4. Water uit de kraan, rijst, zout

recyclen

biologische landbouw

duurzame ontwikkeling

watervoetafdruk

groene stroom

Welke van deze energiebronnen zijn duurzaam, en welke zijn fossiele brandstoffen?

Duurzame energie

Fossiele brandstoffen

Onbewerkt materiaal om iets van te maken of fabriceren.

Grondstof die diep uit de aarde wordt gehaald (bv. steenkool)

Alle bruikbare producten uit de natuur.

Hulpbronnen die we telkens opnieuw kunnen gebruiken zoals zeeën, water, bossen en landbouwgrond.

Grondstoffen die op kunnen raken, omdat er maar een beperkte hoeveelheid van is (bijv. aardolie)

Grondstoffen

Delfstoffen

Natuurlijke hulpbronnen

Hernieuwbare hulpbronnen

Niet-hernieuwbare hulpbronnen

Natuurlijke hulpbronnen bevinden zich ......

1. onder de grond
2. boven de grond
3. onder en boven de grond

Wat zijn delfstoffen?

1. Toiletpapier
2. Plantjes
3. Olie gas ijzer
4. Kolen

Stelling 1: Aardgas ontstaat alleen in combinatie met aardolie.
Stelling 2: Aardolie ontstaat uit organische resten van zeeorganismen.

Welke stellingen zijn juist?

1. Stelling 1 en 2 zijn juist
2. Stelling 1 is juist en 2 is niet juist
3. Stelling 1 is niet juist en stelling 2 is juist
4. Stelling 1 en 2 zijn niet juist

Het verbruik van fossiele brandstoffen en klimaatverandering hangen met elkaar samen. Lees de volgende zinnen. Sleep de zinnen in de juiste volgorde van oorzaak (1) en gevolgen (2, 3, 4).

1

2

3

4

De gemiddelde temperatuur op aarde stijgt.

Steenkool wordt gewonnen, getransporteerd en verbruikt.

Gletsjerijs smelt.

Het CO2-gehalte in de atmosfeer stijgt.

niet-hernieuwbare hulpbronnen

hernieuwbare hulpbronnen

uranium

aardgas

zon

wind

katoen

Steenkool ontstaat uit

1. Plankton
2. Houtskool
3. Steen
4. Plantenresten

Wanneer je huis niet energieneutraal is, kun je toch iets doen aan een duurzamere wereld.

Welke stroom is beter voor het milieu?

1. aardgas
2. groene stroom
3. groengas
4. steenkool

Groene stroom
=

1. stroom die is opgewekt uit hernieuwbare energiebronnen
2. stroom die is opgewekt uit fossiele energiebronnen.

Wat is geen groene stroom?

1. Zonne-energie
2. Waterkracht
3. Windenergie
4. Aardgas

Wat is de ecologische voetafdruk?

1. Hoeveel water we per persoon verbruiken
2. Hoeveel ruimte we per persoon innemen
3. Hoeveel voedsel we per persoon verbruiken
4. Hoeveel welvaart we per persoon hebben

Lesinhoud

• Nakijken 4.3
  
• Het Broeikaseffect
• Het Versterkte Broeikaseffect
• Gevolgen van het Versterkte Broeikaseffect

Lesdoelen

• Aan het einde van de les ...

• ...  kun je het broeikaseffect beschrijven.
• ... ken je de oorzaken van het versterkte broeikaseffect.
• ... ken je de gevolgen van het versterkte broeikaseffect.

Het Broeikaseffect

1. De zon schijnt op de aarde
2.  De zonnestralen komen de dampkring binnen
3. De zonnestralen zorgen voor warmte op aarde
4. De hitte wordt teruggekaatst in de dampkring
5. Een deel van deze hitte wordt weer teruggekaatst door broeikasgassen en daardoor blijft de aarde warm

1.

2.

3.

4.

5.

Het Versterkte Broeikaseffect

• De mens veroorzaakt  een versterkt broeikaseffect door extra broeikasgassen uit te stoten.

• Deze gassen komen in de dampkring terecht en zorgen ervoor dat er meer warmte wordt vastgehouden.

• Het wordt daardoor dus warmer op aarde.

Opdooilaag

Permafrost

Methaan

MAAR: een sterker positieve terugkoppeling: 

Door het smelten van permafrost ontdooit de bodem van veenhoudende gronden in grote delen van o.a. Siberië. In dit veen zit moerasgas = methaan (CH4) opgeslagen. Dit methaan komt vrij in de lucht door het smelten van de permafrost. Als broeikasgas is methaan ongeveer 34 keer zo sterk als CO2, en methaan zorgt voor ongeveer 20% van het broeikaseffect. 

Fijnstoffen

Fijnstoffen is een groep die bestaad uit allerlei vervuilende deeltjes, zoals stikstofdioxide of zwaveldioxide. Die vervuilende stoffen kunnen overal vandaan komen, zoals autogassen bijvoorbeeld, dat is een grote fijnstof bron. 

Fijnstof

V. Kobus - 2023

'Gat' in de ozon'laag'

Ozone laag

Gevolgen van het versterkte broeikaseffect

• Het wordt warmer op aarde doordat we meer broeikasgassen uitstoten
• Woestijnen worden nog droger en warmer
• Het ijs op de Noordpool en Zuidpool begint te smelten
• Meer orkanen en stormen
• Hardere regenbuien
• Zeespiegelstijging en dus overstromingen
• Sommige dieren, zoals ijsberen, sterven uit door de warmte
• Sommige dieren, zoals muggen, houden van de hitte en nemen toe

Het Broeikaseffect

"Het broeikaseffect houdt de aarde van nature op temperatuur. Broeikasgassen, vooral waterdamp en kooldioxide, houden de warmte van de zon vast. De zon verwarmt de aarde, de aarde straalt de warmte weer uit."

• Dus door de broeikasgassen op aarde wordt de warmte vastgehouden. 
• Op aarde is het lekker warm terwijl het in de ruimte heel koud is, dit komt door het broeikaseffect.

Broeikaseffect

Versterkte broeikaseffect

Het blijft even warm op aarde

Het wordt warmer op aarde

De zeespiegel blijft gelijk

De zeespiegel stijgt en zorgt voor overstromingen

Er blijft genoeg ijs voor de dieren op de polen

Het ijs op de polen smelt en ijsberen en pinguïns sterven uit

Sleep de bronnen van fijnstof naar het fijnstofvakje

Mee doen? Ga op je smartphone naar LessonUp.app 

Voer onderstaande code in.

Fijnstof

Zonnestralen worden verwarmd door aardoppervlak

Broeikasgassen in de dampkring

Weerkaatsing van zonnestralen

De aarde geeft warmte af aan de atmosfeer.

Vastgehouden warmte

• De zeespiegel ...........

 - door het afsmelten ........................(niet van ..................).

 - door het uitzetten van warmer water.

• Het klimaat wordt ..................... 

- ................: wateroverlast

- ..................: watertekorten.

= opschuiven landbouw- en landschapszones.

 

• Het vrijkomen van methaan uit permafrost
 = extra ...................... waardoor de opwarming versnelt.

Natter

Droger

Broeikasgas

Stijgt

Extremer

Zee-ijs

Landijs

Er zijn in totaal 5 broeikasgassen, welke scheikundige notatie hoort bij welk gas?

Koolstofdioxide

Methaan

Ozon

Waterdamp

Stikstofdioxide

CO2

CH4

O3

H2

N20

Broeikaseffect vs. Versterkte Broeikaseffect

Broeikaseffect = goed 

Hierdoor blijft de temperatuur op aarde goed en wordt het niet zo koud als in de ruimte

Versterkte broeikaseffect = niet goed  

Hierdoor wordt de aarde nog warmer en dit zorgt voor klimaatverandering

Dusss

Je kunt nu ...

• ... het broeikaseffect beschrijven.
• ... het versterkte broeikaseffect beschrijven.
• ... gevolgen opnoemen van het versterkte broeikaseffect.
• 
  

Aan de slag

• Maak een tekening van het broeikaseffect, zorg dat alle stappen duidelijk zichtbaar worden en ook het versterkt broeikaseffect duidelijk wordt. De volgende les gaan we naar het werk van elkaar kijken.