13.5 Diepzee

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Deze les

• Vragen over 13.4
• 
  
• Uitleg 13.5
• Opdrachten maken

Leerdoelen 13.4

Aan het einde van 13.4 kun je:

• de verschillende manieren uitleggen waarop dieren zijn aangepast aan de kou of warmte.
• uitleggen waarom kleine dieren sneller afkoelen.
• uitleggen welke lichaamsbouw geschikt is voor extreem warme of koude leefomstandigheden.
• het verschil tussen warm- en koudbloedig uitleggen.
• uitleggen hoe het lichaamsoppervlakte invloed heeft op de lichaamstemperatuur van dieren.
• de aanpassingen beschrijven van woestijnplanten waardoor ze kunnen overleven in de hitte.

Leerdoelencheck 13.4

1. Lees het leerdoel.
2. Overleg in drie- of viertallen over het leerdoel (1 minuut).
3. Deel het met de klas. 

Leerdoelen 13.4

Aan het einde van 13.4 kun je:

• uitleggen welke lichaamsbouw geschikt is voor extreem warme of koude leefomstandigheden.
• het verschil tussen warm- en koudbloedig uitleggen.
• uitleggen hoe het lichaamsoppervlakte invloed heeft op de lichaamstemperatuur van dieren.
• de aanpassingen beschrijven van woestijnplanten waardoor ze kunnen overleven in de hitte.

Leerdoelen

Aan het einde van 13.5 kun je:

• uitleggen hoe dieren aangepast zijn aan het leven in de donkere diepzee.
• aanpassingen benoemen van walvissen waardoor ze op grote diepte kunnen duiken.

Donkere diepzee

Kilometers diepte: geen zonlicht.

Veel dieren gaan zelf licht uitzenden of leven met lichtgevende bacteriën: bioluminescentie. Hierdoor kunnen ze:

• prooi lokken
• communiceren (bv. door flitsen)
• predatoren afschrikken

nos.nl

Waarom ziet zo'n dier er zo eng uit?

Weinig prooimogelijkheden in diepzee, dus elke mogelijkheid benutten. Ook bij een prooi die groter is dan zichzelf!

Daarom: enorme bek met scherpe tanden en een rekbare maag!

En nu... één van mijn favoriete dieren!

Walvis is een zoogdier, dus heeft hij...

• Hoe kan hij dan lang onder water blijven?

Walvis

Blaasgat steekt boven water uit, hierin komen de neusgaten 

uit. Ze ademen vlak voor het bovenkomen helemaal uit, zo 

kunnen ze heel veel lucht inademen.

                                           

Potvis kan het diepst duiken (2,5 km!).

De druk op het lichaam wordt steeds hoger: op 2,5 km diepte is het alsof er 150 olifanten op je zitten...

Dit maakt voor de cellen weinig uit, die zijn gevuld met water. Voor de longen is dit wel gevaarlijk. De longen worden leeggedrukt door de druk, waardoor de borstkas zou kunnen inklappen.

Gelukkig heeft de potvis een wondernet in zijn borstholte!

Wondernet = netwerk van bloedvaten dat heel veel bloed kan bevatten. 

Volpompen met bloed --> vult lege ruimtes in borstkas.

Toevoer naar spieren, darmen en nieren vermindert tijdens duiken. Hierdoor kan de potvis 75 min. onder water blijven!

Er gaat wel veel bloed naar het hart en de hersenen. 

Aanpassingen

Zwemt niet naar boven en beneden, maar laat zich zakken/drijven.

Speciaal orgaan: spermaceti-orgaan. Gevuld met spermaceti 

of walschot (vetachtige stof). 

• vloeibaar boven 37 graden (kleinere dichtheid)
• vast onder 30 graden

Door het walschot af te koelen, wordt de dichtheid groter. Dan is het zwaarder, dus zakt de walvis naar beneden.

Waarom is dit handig?

Duiken: spermaceti afkoelen.

• water in rechterneusgat, gaat langs het orgaan
• wondernet laat alleen 'koude' bloed langs stromen (van huid)

Stijgen: spermaceti opwarmen.

• warm bloed langs stromen (van romp)

Spermaceti betekent walvissperma, maar dat is het niet.

Potvis in Engels = sperm whale.

Eerder werd het walschot gebruikt voor kaarsen, cosmetica en vetkrijt.

Candela (eenheid van lichtsterkte) was oorspronkelijk de hoeveelheid licht die één kaars van walschot uitzendt.

Dit hoef je niet te weten!

Opdrachten

aanvullen opdrachten 13.4

par. 13.5