Bas 11.5 en 11.6 organen voor vertering, plant- vlees en alleseters

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

BS 11.5 en 11.6: De organen van de vertering en plant- vlees- en alleseters

Planning

Herhaling verteringsstelsel (kom in LU)

Uitleg basisstof 5 en 6  (10 min) > maar onderweg aantekening

Aantekening (bas 6)

Quiz 

opdrachten 

Zet de organen van
het verteringsstelsel
bij het juiste onderdeel. 

Dunne darm

Slokdarm

Endeldarm

Dikke darm

Twaalfvingerige darm

Maag

In de afbeelding zie je een schematische tekening van het verteringsstelsel. De delen van het verteringsstelsel zijn aangeven met nummers. Hieronder zie je beschrijvingen van de delen van het verteringsstelsel. Sleep de nummers naar de juiste beschrijving. 

produceert gal
produceert speeksel
slaat gal tijdelijk op
sluit de maag af
vermengt gal en alvleessap met de voedselbrij
verplaatst voedsel van de keelholte naar de maag

10

2

3

4

5

6

Lesdoelen

11.5 Aan het einde van de les kun je alle functies van de organen van het verteringsstelsel opnoemen.

Aan het einde van de les kun je uitleggen wat emulgeren is.

11.6  Je kunt de delen van tanden en kiezen noemen met hun kenmerken.

Je kunt bij zoogdieren het verband aangeven tussen de voedselkeuze, de lengte van het darmkanaal en de kenmerken en functies van de tanden en kiezen.

Je kunt omschrijven wat tandplak is en wat tanderosie is.

Mondholte 

Vertering begint in de mondholte

• Door kauwen wordt voedsel kleiner gemaakt.
  
• Speekselklieren (1) produceren speeksel
  
• Slikken gaat gemakkelijker
  

Speeksel bestaat uit:

• Water
  
• Slijm --> verhoogt glijbaarheid
  
• Enzym --> verteert zetmeel

Keelholte

Met je tong duw je het voedsel vanuit de mondholte in de keelholte

• Neusholte wordt afgesloten door huig.
  
• Luchtpijp wordt afgesloten door strotklepje.
  

Maag (3)

Is een tijdelijke opslagplaats van je voedsel (2 tot 4 uur)

Maagsapklieren produceren maagsap

Maagsap bestaat uit:

• Water
  
• Zoutzuur
  
• Enzymen --> vertering eiwitten
  

Afgesloten met maagportier (4), dit is een kringspier die kleine hoeveelheden voedsel naar de twaalfvingerige darm door laat.

Twaalfvingerige darm

Verteringssappen uit de lever en alvleesklier komen erbij

Gal: 

-opslag in galblaas

-via galbuis naar 12 vingerige darm 

- maakt grote vetdruppels kleiner > emulgeren (=niet verteren)

Lever (7) – Galblaas (8)

• De lever produceert gal
  
• Gal wordt tijdelijk opgeslagen in de galblaas
  
• Via de galbuis komt het gal in de twaalfvingerige darm
  

Gal emulgeert vetten (grote vetdruppels worden klein)

Gal is dus geen verteringssap!

Alvleesklier (6)

Produceert alvleessap

Alvleessap bestaat uit:

• Water
  
• Enzymen --> vertering van eiwitten, koolhydraten en vetten
  

Dunne darm (9)

Ongeveer 8 meter lang (2,5 cm in diameter)

In de wand liggen darmsapklieren produceren darmsap:

• Water
  
• Enzymen --> vertering van eiwitten en koolhydraten

In dunne darm --> veel water met opgeloste voedingsstoffen en verterigsproducten --> bloed in

Darmplooien

De dunne darm heeft darmplooien in de wand

Daarop staan uitstulpingen: darmvlokken

In darmvlokken liggen bloedvaten, de wand van darmvlokken is erg dun --> water met opgeloste stoffen kan door de wand heen --> bloed

Blinde darm – wormvormig aanhangsel

Geen eigen functie bij de vertering

Aan de onderkant zit een uitstulping

appendix = wormvormig aanhangsel

Blindedarmontsteking = appendix

is ontstoken

Dikke darm (10)

• Ongeveer 1,5 meter lang (6,5 cm in diameter)
  
• Door alle verteringssappen die erbij komen bevat de brij veel water. 
• Water moet terug gehaald worden: doet de dikke darm.

Dikke darm (10)

• Hierin zitten veel bacteriën die zich voeden aan cellulose (celwanden planten)
  
• Wij maken geen enzymen aan wat cellulose kan verteren, dat doen de bacteriën voor ons.
  
• Daarbij komt glucose vrij en gas

Endeldarm (11)

• Verzamelen en tijdelijk opslaan van onverteerbare voedselresten (= ontlasting)
  
• Endeldarm is afgesloten met een kringspier: de anus (12).
  

11.6 Verschillende verteringsstelsels

- Planteneters (herbivoor) hebben een LANG verteringsstelsel

- Vleeseters (carnivoor) hebben een KORT verteringsstelsel

- Alleseters (omnivoor) hebben een MIDDELLANG verteringsstelsel

11.6 planteneter/ alleseter/ vleeseter

tanden en kiezen

glazuur beschermt

3 quizvragen

herhalen

Planteneters 

Vleeseters

Alleseters

Knipkiezen

plooikiezen

Celwanden in het voedsel

Gemakkelijk verteerbaar voedsel

Knobbelkiezen

kort verteringsstelsel

middellang verteringsstelsel

Carnivoor

Herbivoor

Omnivoor

T1: Sleep de juiste kiezen naar het bijpassende verteringsstelsel!

Wat is emulgeren?

1. het afbreken van vetten
2. het verdelen van vetdruppels in kleine druppeltjes
3. het afgeven van gal aan de twaalfvingerige darm
4. het mengen van vetten met verteringssap

Aantekening 

alleseter: Organisme dat zowel plantaardig als dierlijk voedsel eet. > knobbelkiezen

planteneter: Organisme dat plantaardig voedsel eet. > plooikiezen

vleeseter: Organisme dat dierlijk voedsel eet. > knipkiezen

emulgeren: Grote vetdruppels verdelen in kleine vetdruppeltjes.

Huiswerk

11.5 Lees in je boek bladzijde 48 t/m 53

Maak opdracht 1 t/m 3 en 5

11.6 Lees in je boek bladzijde 61 t/m 64

Maak opdracht 1 t/m 3 en 5  (maak 4 in je boek blz 66)