4.4 Het oude regime

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

4.4 Het oude regime

4. Verlichting en Revolutie

Tijd van Pruiken en Revoluties.

1700-1800

Lesdoel

Hoe leefde de Franse bevolking aan de vooravond van de Franse Revolutie?

Ancién Regime

Volgens het boek: "Maatschappelijke orde van voor de Franse Revolutie, die gekenmerkt wordt door feodaliteit, horigheid en het streven van vorsten naar absolute macht. "

Maar wat houdt het in?

Het is de tijd vóór de Franse Revolutie waarin een absoluut vorst aan de macht is en de standenmaatschappij de manier van samenleven is.

Ancien Régime: periode vóór de Franse Revolutie

• Absolutisme
• Lodewijk XIV, Lodewijk XV en Lodewijk XVI = droit divin 
• Standenmaatschappij

De Verlichting:

• Ratio (verstand) in plaats van Religio (religie)
• Vooruitgangsgeloof -> het kan altijd beter
• Gelijkheid, iedereen is gelijk

Geestelijken

De boeren

De burgers

De adel

De koning

De eerste stand: de geestelijkheid. 

- Mensen met functie binnen de katholieke kerk (bisschoppen, priesters, monniken. 

- Rijken en armen. 

- De kerk had 10% van het land in bezit, maar hoefde geen belasting te betalen. 

- De geestelijkheid moest zorgden voor de ziel van de mensheid, maar...

Kritiek door Verlicht denkers!

De Tweede Stand: de adel

- Mensen met titels, zoals een baron, graaf, hertog.

- Bezatten veel land, maar hoefde geen belasting te betalen. Waarom? Ze diende het vaderland door: 

Functies binnen het leger.

Administratieve functies.

Rechtgevende functies.

Nadeel van het absolutisme: de adel verloor macht en invloed.

De derde stand

Derde stand, 90% van de bevolking: 

- Boeren in het platteland en de bourgeoisie (burgerrij, hoog- en middenklassen)

- Groot verschilt in rijkdom: er waren armen en rijken in de derde stand: 

De rijken: intellectuelen, beïnvloed door de Verlichting, hadden kritiek op de standenmaatschappij. Betaalde belasting, maar mochten niet meeregeren. 

Boeren betaalde pacht, grondbelasting, belasting per persoon en de gabelle (zoutbelasting!) 

Privileges (1)

Eerste en de tweede stand hadden voorrechten :
- geen belasting betalen
- eigen rechtbank 
- adel een geestelijkheid bezaten grond. 

Derde stand had geen privileges
- moesten wel belasting betalen. 
- kregen zwaardere straffen. 
- boeren moesten gratis werken op het land van de heer. 

Privileges (2)

• Als de belastingen werden verhoogd moesten boeren dat betalen. 
  
  
• Ook bij een mislukte oogst moesten boeren belasting betalen. 
  
  
• Rijke burgers konden wel belasting betalen, maar wilden daarvoor graag inspraak in het bestuur. 

• Kortom: ontevredenheid overheerst!

Lodewijk XVI en Marie Antoinette

Lodewijk XVI en Marie Antoinette

De absolute heerschappij beïnvloed door de Verlichting was niet genoeg om Frankrijk te redden van zijn financiële crisis en groot 

ontevredenheid.

Het Ancien Régime

• Bij het bestuur van Frankrijk kreeg de koning hulp van de adel en de geestelijkheid. 

• In 1788 dreigde het bestuur failliet te gaan want de koning gaf geld uit aan oorlogen en het luxe leven. Hierdoor liepen de schulden op.  Belasting verhogen was bijna onmogelijk. 

Koning roept de Staten-Generaal (1788)

Voor het eerst na 174 jaar!

Doel: 

• Belastinghervorming, voor een volle schatkist.
• Cahier de doléances: klaagbrieven van Franse burgers. 

MAAR...

Koning roept de Staten-Generaal (1788)

Maar... 

Na 174 jaar:

Wie zijn de afgevaardigen?

Hoe moet worden gestemd?

De standenmaatschappij in de Staten Generaal

* Elke stand had 1 stem, in de staten-generaal terwijl 90% behoorde tot de derde stand. Dat is een oneerlijke verhouding

De Geestelijken

De Adel

De rest

De vooravond van de Franse Revolutie...

Welk nadeel hadden leden van de derde stand?

1. Ze konden niet zo rijk worden als edelen.
2. Ze mochten geen priester worden.
3. Ze konden geen machtige positie in het bestuur of leger krijgen.
4. Ze konden geen grond bezitten.

De eerste en tweede stand hadden privileges ofwel voorrechten.
Welke privileges hadden zij?

1. Alleen zij mochten land bezitten.
2. Alleen zij konden een functie in de kerk krijgen.
3. Zij hoefden geen belasting te betalen.
4. Ze kregen lagere straffen dan leden van de derde stand.

Rijke burgers betaalden belastingen.
Wat wilden zij daarvoor in ruil?

1. Meer grondbezit
2. Handelscontacten
3. Een hoge positie in het leger
4. Inspraak in het bestuur

Met welke twee problemen kreeg koning Lodewijk XVI bij zijn aantreden te maken?

1. De derde stand wilde liever een andere koning kiezen.
2. Voorgangers hadden veel geld uitgegeven aan oorlogen en luxe.
3. Het verhogen van de belastingen was bijna onmogelijk.
4. Frankrijk was in oorlog met andere Europese landen.

Huiswerk

Maken opdrachten 4.4