6.3: Gedrag beschrijven

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

6.3 Gedrag beschrijven

Leerdoelen

1. Je kunt toelichten wat gedrag is en hoe gedrag is ingedeeld.
2. Je kunt omschrijven wat ethologie inhoudt en hoe je gedrag kunt bestuderen.

Ethologie

Ethologie = studie van het gedrag van dieren

Gedrag = alle waarneembare activiteiten van een dier of mens

Adequaat gedrag = gedrag dat de fitness (voortplantingssucces) van een dier vergroot

Van prikkel tot handeling

Gedrag is opgebouwd uit opeenvolgende handelingen. Deze handelingen noemen we gedragselementen.

Prikkel en respons

Gedrag begint met prikkels.

Prikkels kunnen komen uit:

• Externe omgeving (Geur van patat)
• Interne omgeving (Honger gevoel)

De reactie van een dier of mens op prikkels noem je een respons

Respons

Gedragsystemen

Gedragselementen met een gemeenschappelijk doel vormen samen een gedragssysteem.

Voorbeeld:

De gedragselementen eten zoeken, eten bereiden en eten vormen samen het gedragssysteem voedingsgedrag. 

Gedragsketen

Als gedrag uit een serie gedragselementen in een vaste volgorde bestaat noemen we dat een gedragsketen.

Een voorbeeld van een gedragsketen is baltsgedrag bij dieren. 

Onder welk gedragssysteem valt de balts?

1. Voedingsgedrag
2. Terretoriumgedrag
3. Voortplantingsgedrag
4. Sociaalgedrag

Gedrag bestuderen

Om onderzoek te doen naar gedrag van dieren en mensen maken onderzoekers gebruik van ethogrammen en protocollen. 

Ethogram

Als je gedrag gaat bestuderen maak je eerst een ethogram

In een ethogram beschrijf je alle gedragselementen die je kunt bedenken en geef je ze een code. Zie rechts een voorbeeld van een ethogram

Protocol

Tijdens het bestuderen van gedrag maak je gebruik van een protocol. 

In een protocol noteer je om de zoveel seconden welk gedragselement je ziet. Je gebruikt voor het noteren de afkortingen die je hebt bedacht in je ethogram.

Welke vragen kun je beantwoorden aan de hand van een protocol?

1. Hoe vaak komt elk gedragselement voor?
2. Hoelang duurt ieder gedragselement?
3. Is er sprake van een gedragsketen?
4. Wat denkt een dier tijdens het gedrag?

Opdrachten maken

6.3    Gedrag beschrijven

Opdracht 23 t/m 28