5H - De aarde brandt en beeft - Systeem Aarde 1.4

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

1.4 De aarde brandt en beeft

5 HAVO

Systeem Aarde

Hoofdstuk 1 - Ons eiland in de ruimte

Paragraaf 4 - De aarde brandt en beeft

1.4 De aarde brandt en beeft

Welk verband is er tussen de bewegingen van de platen en vulkanisme, aardbevingen en gebergtevorming?

Welke verschijnselen hangen samen met vulkanisme?

Wat zijn de kenmerken van een aardbeving?

Ligging van vulkanen

Locatie van aardbevingen

Wat valt op als je naar de ligging van vulkanen en aardbevingen kijkt?

Vulkanisme

Bij eruptie (vulkaanuitbarsting) komt magma (gesmolten gesteente) naar buiten:

- herkomstgebied magma: magmahaard

- magma aan aardoppervlak: lava

Het meeste vulkanisme vinden we aan randen van platen.

Hotspots

Hotspot niet aan rand van plaat (bijv. Hawaii hotspot). 

Kenmerken:

- Uit onderste deel mantel komen hete mantelpluimen basaltisch

   materiaal boven (top pluim = hotspot)

- Materiaal brandt dwars door lithosfeer heen

- Mantelpluimen liggen vast in mantel en platen bewegen over hotspots     heen

Soorten vulkanen

Onderscheid in verschillende soorten vulkanen op basis van vloeibaarheid magma en omstandigheden van uitbarsting:

- Schildvulkaan

- Spleeteruptie

- Samengestelde of stratovulkaan

- Caldeira

Schildvulkaan

Kenmerken:

- Lava zeer vloeibaar, waardoor het ver weg stroomt

- Effusieve uitbarsting

- Vulkaan heeft brede basis en
    flauwe hellingen

- Bij hotspots en divergerende
    plaatgrenzen

Spleeteruptie

Kenmerken:

- Lava zeer vloeibaar, waardoor het ver weg stroomt 

- Effusieve uitbarsting

- Lava komt uit kilometerslange scheuren naar buiten

Stratovulkaan

Kenmerken:

- Lava is taai-vloeibaar

- Explosieve uitbarstingen

- Vulkaan is kegel met kleine doorsnede en steile wanden

- Bij subductiezones

Caldeira

Kenmerken:

- Dak van magmakamer stort in door grote explosie

- Kratermeer in diepte die ontstaat

Aardbevingen

Hypocentrum = plaats waar aardbeving ontstaat

Epicentrum = plaats van aardbeving aan aardoppervlak loodrecht boven hypocentrum

Schaal van Richter

Tsunami's

Tsunami’s zijn hoge
golven die ontstaan
door aardbevingen
in oceanen.

1.4 De aarde brandt en beeft

Welk verband is er tussen de bewegingen van de platen en vulkanisme, aardbevingen en gebergtevorming?

Welke verschijnselen hangen samen met vulkanisme?

Wat zijn de kenmerken van een aardbeving?

1.4 De aarde brandt en beeft

Aan de slag:

Opdracht 1 en 3 t/m 8

Bekijk voor opdracht 1 deze video: Bardarbunga Vulkaan