1.4 Steden en staten

• ges
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

1.4 Steden en staten

A. Waardoor ontstonden er in Mesopotamië steden?

B. Waardoor ontstond er in Egypte een georganiseerde staat?

Leerdoelen

1. Je kent de betekenis van de begrippen: farao, staat, ambtenaren, irrigatielandbouw, hiërogliefenschrift, sociale verschillen, ambachtslieden, slaven. (R)
2. 1Je kunt uitleggen waarom de eerste steden in de buurt van de rivieren Tigris, Eufraat en Nijl ontstonden (T1)
3.  Je kan uitleggen op welke manier de Egyptenaren hun akkers bevloeiden. (T1)
   
4.  Je kan het verband aantonen tussen irrigatielandbouw en het ontstaan van een ambtenarenapparaat in het Oude Egypte. (I)
   
5.  Je kan het verband uitleggen tussen het ontstaan van de handel en het ontstaan van de ambachten in het Oude Egypte. (T2)
   
6.  Je kan uitleggen op welke manier de invoering van belasting(en) en het hiërogliefenschrift bijdroegen aan het ontstaan van een georganiseerde staat in Egypte. (T1)
   
7.  Je kan uitleggen op welke manier sociale verschillen invloed op het bestuur hadden. (T1)
   

Vruchtbare Halve Maan: langs de Eufraat en de Tigris ontstonden de eerste landbouwdorpen…. Maar waarom op deze plek?

De Griekse schrijver Herodotus kwam tijdens één van zijn
vele reizen in Egypte. Hij beschreef het land en zijn bewoners uitgebreid in zijn boeken.
Daarin sprak hij over Egypte als: het geschenk van de Nijl.
Maar wat zou hij daarmee bedoeld hebben?

Het belang van de Nijl 

Door het warmere klimaat veranderden grote delen van Afrika in woestijn. Mensen trokken rond 5000 v.Chr. naar de oevers van de Nijl.

• Zorgde voor vruchtbare grond (slib)
  
• Was de enige waterbron
  
• Zorgde voor voedsel (vis)
  

Toezicht op de Nijl was dus van groot belang

Beneden-Egypte

Dit gebied ligt laag. Een andere naam voor Boven-Egypte is Neder-Egypte.

Boven-Egypte

Dit gebied ligt hoog. Een andere naam voor Beneden-Egypte is Opper-Egypte.

Zet de pijlen op de juiste plek in de kaart.

Stroomafwaarts, met de stroom mee.

⇡

Stroomopwaarts, met de wind mee.

⇣

Van de zwarte periode...

...naar de groene periode

En van de groene periode...

...naar de gele periode.

Zwarte periode

• september-december
  

• Tijd van de overstroming van de Nijl

• Op het land kan niet worden gewerkt

• Meehelpen aan de bouw van bijvoorbeeld de piramides en de tempels (belasting betalen)

Groene periode

• januari-april

• Tijd van het zaaien en bewerken van het land

• Hierbij wordt gebruik gemaakt van irrigatie

• Irrigatie betekent dat het water met hulpmiddelen wordt gebruikt om het land te bevloeien

Gele periode

• mei-augustus

• Tijd van het oogsten (graan)

• De opbrengst van de oogst wordt bijhgehouden en opgeschreven.

• Voorraden worden aangelegd

Overstromingsperiode

• september-december
  

• Tijd van de overstroming van de Nijl

• Op het land kan niet worden gewerkt

• Meehelpen aan de bouw van bijvoorbeeld de piramides en de tempels

De Nijl was van levensbelang: als de Nijl niet hoog genoeg kwam, ontstonden hongersnoden...

...maar als hij te hoog kwam, een overstroming!

Hoe gingen de oude Egyptenaren daarmee om?

• De Nijl moet goed in de gaten worden gehouden (nilometer)

• Er moet verstandig worden omgegaan met de hoeveelheid water: irrigatielandbouw

• Er worden voorraden aangelegd voor mindere oogstjaren. Alle oogsten worden nauwkeurig bijgehouden

Irrigatielandbouw

En vooral: samenwerken!

• Hiervoor heb je een leider nodig
  

• Elke stam heeft een leider (dorpshoofd)

• Die dorpshoofden krijgen ruzie met elkaar

• Uiteindelijk blijft er één leider over: de farao ('Groot Huis')

0

Hoe heet de vruchtbare grond
die achterblijft door de overstroming van de Nijl?

1. Modder
2. Vruchtbare grond
3. Slib
4. Mest

Welke zin past het best bij
de gebeurtenissen in de afbeelding?

1. De Nijl is overstroomd.
2. Het water van de Nijl is een paar dagen geleden weer gezakt; op het land ligt een laagje vruchtbare modder.
3. Het water van de Nijl is een paar maanden geleden weer gezakt.

Wat is een shadoef?

1. Een waterschep om het water naar de slootjes te brengen.
2. Een emmer om water naar de slootjes te dragen.
3. Een systeem om het water te zuiveren.
4. Het irrigatiesysteem wordt zo genoemd.

Begrippen uit deze les

• geschenk van de Nijl
• irrigatielandbouw
• nilometer
• farao

Schrijf 3 dingen op die
je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je deze
les nog niet zo goed hebt begrepen.

Egypte als staat

Rond 3100 v.Chr. zijn er nog twee grote gebieden over:

• Beneden-Egypte (noorden)
  
• Boven-Egypte (zuiden)
  

Samenvoeging onder koning Menes (= farao)

Staat = Begrensd gebied dat onder één bestuur valt. 

De farao had nu de leiding in heel Egypte, maar bestuurde hij het land in zijn eentje?

Egypte werd bestuurd door de farao en zijn ambtenaren! = bestuursapparaat

Kenmerken bevolkingspiramide:

• Bepaald door geboorte 
• Verschillend in aanzien, bezit en macht
  
• Veranderen van laag
  
• Ongelijkheid 

Bestuur

• De farao is koning, legeraanvoerder én god

• Meeste taken worden uitgevoerd door:

1. ambtenaren: bestuur
2. priesters: godsdienst
3. officieren: leger

• Omdat het een groot land is, zijn er geschreven wetten

Een goed georganiseerde staat

Hiërogliefen

• Egyptische schrift, dat bestaat uit pictogrammen

• De naam hiërogliefen is Grieks en betekent: 'heilige groeven'. 

• De Egyptenaren noemen ze zelf: Medu Netjer ('Goddelijke Woorden')

• Hiërogliefen werden gebeiteld in rots of geschreven op papyrus

Met de Steen van Rosetta kon uiteindelijk, na lang puzzelen, het hiërogliefenschrift worden ontcijferd.

Video

Days that shook the World: Deciphering the Rosetta Stone

0

Video

Leven onder de farao's

Deel 3: De Egyptenaren

0

Video

Histoclips: De Oude Egyptenaren

0

Begrippen uit deze les

• cultuur
• ambachtslieden
• ambtenaren
• hiërogliefen
• papyrus

Leg in je eigen woorden uit wat de 'cultuur' betekent

Leg in je eigen woorden uit wat de 'ambachtslieden' zijn

Leg in je eigen woorden uit wat de 'ambtenaren' zijn

Leg in je eigen woorden uit wat de 'hiërogliefen' zijn

Leg in je eigen woorden uit wat de 'papyrus' is

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je nog niet zo goed hebt begrepen