4.2 Puberteit

• Mens & Natuur
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 2

4.1 De puberteit

4.2 Puberteit

Leerdoelen

4.2.4 Je kunt uitleggen wat de functie is van hormonen.

4.2.5 Je kunt de lichamelijke en geestelijke veranderingen in de puberteit beschrijven.

In de puberteit verandert je lichaam en veranderen je gevoelens. Deze veranderingen ontstaan door stoffen die je lichaam aanmaakt.

Hormonen

Hormonen zijn stoffen die de werking van organen regelen. Hormoonklieren maken hormonen en deze komen in je bloed. Via het bloed komen de hormonen in het hele lichaam terecht. Een hormoon is werkt alleen in weefsels en organen die gevoelig zijn voor dat hormoon.

Hormonen die door de geslachtsorganen worden aangemaakt, noem je geslachtshormonen.

Hormonen 2

 In de puberteit begint je lichaam geslachtshormonen te produceren.  Door deze hormonen ga je snel groeien (de groeispurt). In de eierstokken rijpen eicellen en de teelballen maken zaadcellen. De hormonen zorgen er ook voor dat je lichaam (je uiterlijk) verandert. Dit noem je lichamelijke veranderingen. Er ontstaan door de geslachtshormonen nieuwe geslachtskenmerken. Deze noem je de secundaire geslachtskenmerken. 

Puberteit

Ongeveer na je 10e verjaardag vinden er veranderingen in je lichaam plaats. Gemiddeld komen jongeren in hun 12e levensjaar in de puberteit. In de puberteit verander je lichamelijk, geestelijk en sociaal.

Lichamelijke veranderingen

De lichamelijke veranderingen tijdens de puberteit zijn soms te zien, maar soms ook niet. Wat je wel kan zien is dat je snel begint te groeien (de groeispurt). Zowel jongens en meisjes krijgen haren (onder de oksels, schaamhaar). Bij meisjes groeien de borsten en ze krijgen rondere lichaamsvormen. Jongens krijgen baardgroei en worden gespierder, de stem wordt lager. Ook zijn er dingen die je niet kan zien. Bijvoorbeeld dat je voortplantingsorganen zich ontwikkelen. De gevolgen hiervan zijn wel te zien. Meisjes worden ongesteld en jongens krijgen hun eerste zaadlozing. 

De geslachtskenmerken die tijdens de puberteit ontstaan heten secundaire geslachtskenmerken. 

Lichamelijke veranderingen

Afscheiding

Naast het ontstaan van secundaire geslachtskenmerken verandert er nog meer aan en in je lichaam.

Bij meisjes maakt de vagina meer afscheiding. Dit is een witgelige vloeistof. Afscheiding houdt de vagina vanbinnen schoon. Afscheiding is dus normaal. Wel kan het een beetje gaan ruiken als het opdroogt tussen de vulvalippen of in het ondergoed.

Smegma

Jongens en meisjes produceren smegma. Smegma bestaat uit dode huidcellen, talg, zweet en bacteriën. Smegma hoopt zich op tussen de vulvalippen of onder de voorhuid. Het houdt de huid en eikel soepel. Bacteriën in het smegma kunnen voor ontstekingen zorgen. Het smegma kan dan ook gaan ruiken.

Voor jongens én meisjes is het belangrijk het geslachtsorgaan (aan de buitenkant) schoon te houden. Hiervoor gebruik je alleen water (dus geen zeep). 

Besnijden

Wegsnijden van de voorhuid

• hygiënische reden

 • godsdienstige reden

En dan ook nog...

Door de geslachtshormonen ga je meer zweten, vooral onder je oksels. Het zweet gaat ook sterker ruiken. Je zult je dus misschien wat vaker moeten wassen. Of een schoon shirt aan moeten doen.

Ook je huid kan wat vetter worden. Je kunt puistjes krijgen. De een heeft hier meer last van dan de ander. Het wassen van de huid kan helpen. Hiervoor kun je zeep gebruiken die voor de gezichtshuid bedoeld is.

Geestelijke veranderingen

Tijdens de puberteit veranderen ook je gedrag en je gevoelens. Gemiddeld zijn meisjes eerder volwassen dan jongens.

Veranderingen van je gedachten, gevoelens, zelfstandigheid en sociale leven noem je geestelijke veranderingen. 

• eigen keuzes maken daardoor vaker ruzie met ouders
• aangetrokken voelen tot iemand ( verliefd)
• privacy belangrijk
• onzeker zijn over uiterlijk ( puistjes, te dik)

Je eigen tempo, je eigen lijf

De lichamelijke veranderingen in de puberteit komen niet allemaal tegelijk. Sommige veranderingen komen vroeg, andere pas heel laat. En soms verander je niet in bepaalde dingen. Niet alle mannen krijgen borsthaar en vrouwen krijgen niet altijd grote borsten of brede heupen. De secundaire geslachtskenmerken van mensen kunnen daardoor heel verschillend zijn, net als het moment waarop ze verschijnen. Je hoeft je dus geen zorgen te maken als je 'laat'of 'vroeg' bent. 

Ook het resultaat van de lichamelijke veranderingen is bij iedereen anders. De ene jongen krijgt een lange dunne penis, de andere een korte dikke. Sommige meisjes krijgen grote borsten, andere kleine. Bij veel vrouwen zijn de twee borsten niet precies even groot, en ook de grootte en de vorm van de tepels is bij iedereen anders. Sommige jongens krijgen overal haar, andere niet.

Aan het werk! Bio!

Wat? 4.2 Puberteit- opdrachten 1 t/m 8.

Klaar? Test jezelf. 

Niet af? Dan is het Huiswerk!!!

Quizje?

Is de haargroei onder de oksels een primair geslachtskenmerk?

1. Nee
2. ja

Primair geslachtskenmerk bij een jongen is:

1. balzak en penis
2. borsthaar en baardgroei
3. schaamlippen en vagina
4. gespierde lichaamsbouw

Wat is puberteit eigenlijk?

schaamhaar

1. is een primair geslachtskenmerk
2. is een secundair geslachtskenmerk
3. is geen geslachtskenmerk

Penis en balzak

1. zijn primaire geslachtskenmerken
2. zijn secundaire geslachtskenmerken

Rondere lichaamsvorm en borsten

1. zijn primaire geslachtskenmerken
2. zijn secundaire geslachtskenmerken

Heeft een kleuter van 4 jaar secundaire geslachtskenmerken?

1. ja
2. nee

Primaire geslachtskenmerken

Secundaire geslachtskenmerken

Jeugdpuistjes

Schaamhaar

Schaamlippen

Ongesteldheid

Baardgroei

Een lage stem

Een penis

Op welke leeftijd begint de puberteit gemiddeld bij meisjes?

1. 9 jaar
2. 10 jaar
3. 11 jaar
4. 12 jaar

Waaraan kan je bij de geboorte al zien dat het een meisje is?

Op welke leeftijd begint de puberteit gemiddeld bij jongens?

1. 10 jaar
2. 11 jaar
3. 12 jaar
4. 13 jaar

Waaraan kan je vanaf de geboorte al zien dat het een jongen is?

Is baardgroei een secundair of een primair geslachtskenmerk?

1. primair
2. secundair

Is het krijgen van borsten een primair of secundaire geslachtskenmerk?

1. primair
2. secundair

Is een vagina een primair of secundaire geslachtskenmerk?

1. primair
2. secundair

welke veranderingen komen bij jongens én meisjes in de puberteit voor?

Noem twee dingen die in de puberteit veranderen aan het lichaam van de vrouw.

Noem twee dingen die in de puberteit veranderen aan het lichaam van de man.