BS 11.1 Erfelijke eigenschappen 04-03-2024

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 4

11.1 Erfelijke eigenschappen

Leerdoelen

Je kunt uitleggen wat erfelijke eigenschappen zijn en wat een fenotype is.

Je kunt uitleggen waardoor het fenotype bepaald wordt.

Je kunt uitleggen waar informatie voor je eigenschappen zit en dat dat je genotype heet

Je kunt aan een chromosomenkaart zien of die van een jongen of een meisje is.

Erfelijke eigenschappen

Jouw eigenschappen zijn alle kenmerken die jou tot een mens maken. 

Erfelijke eigenschappen heb je geërfd van je (voor)ouders

Wat zijn erfelijke eigenschappen?

• Eigenschappen zijn kenmerken .
• Deze eigenschappen krijg je van ouders -> Erfelijke eigenschappen  of terwijl je genotype
• Erfelijke eigenschappen zien er bij iedereen anders uit. Dit noem je fenotype (uiterlijk)

Verschillende fenotypen bij honden

Kan het fenotype veranderen?

• Je uiterlijk blijft niet het hele leven hetzelfde. In de puberteit veranderd er bijv. ook het een en ander.

• Fenotype kun je ook zelf veranderen. Denk maar eens aan haren verven, make-up en tatoeages.

Aanleg

• Van sommige eigenschappen weet je pas dat je ze hebt wanneer je ze gaat gebruiken. Je hebt dan aanleg geërfd.

• Het fenotype is afhankelijk van de erfelijke eigenschappen en invloeden uit de omgeving.

Genotype

De erfelijke eigenschappen liggen in DNA

Dit noemen we het genotype

Het genotype wordt bepaald bij de bevruchting en kan tijdens het leven niet meer veranderen!

Fenotype of genotype? 

Littekens

Fenotype of genotype? 

Je lengte

Fenotype of genotype? 

Steil/krullend haar

Fenotype of genotype? 

Lang/kort haar

Fenotype

Genotype

Waar zit de informatie voor je eigenschappen?

• In de celkern van cellen zitten dunne draden; de chromosomen. 

Chromosomen bestaan voor het grootste deel uit DNA.

• DNA  bevat alle informatie van jouw lichaam.
• Een gen is een stukje DNA die een bepaalde eigenschap van je bepaalt

Chromosomen

• Lichaamscellen van mensen hebben 23 paar chromosomen (dus 46 chromosomen in totaal).

• Één chromosomen paar bepaalt je geslacht. Dit noemen we de geslachtschromosomen. Deze worden aangegeven met de letter X en Y.

• Vrouwen hebben twee X-chromosomen (XX), mannen hebben één X-chromosoom en één Y-chromosoom (XY).

DNA

Celkern + 

Chromosoom

Gen

Chromosoom

Chromosomen paar

Chromosoom

Geslachtschromosomen

Zelf aan de slag (11.1)

boek vanaf blz. 87

opdr. 3, 6, 8, 9, 12, 13, 14, 15

Chromosomenportret / kaart

Chromosomenportret / kaart

Afsluiten

Wat is fenotype en voorbeeld

Wat is genotype en voorbeeld

Wat zijn chromosomen?

Wat is een chromosomenportret/kaart

Hoe kun je het geslacht van iemand zien?