Hormoonstelsel (H17)

• Natuur en techniek
• MBO
• Studiejaar 3

Hormoonstelsel (H17)

 Het hormoonstelsel

Hormoonstelsel

planning

uitleg over de verschillende hormoonklieren; de ligging en werking 

Hormoonstelsel Welke organen herken je al?

1. hypothalamus
2. hypofyse
3. schildklier
4. zwezerik (thymus)
5. bijnieren
6. eilandjes van Langerhans (alvleesklier)
7. eierstokken
8. teelballen

Pijnappelklier

• De pijnappelklier wordt ook wel epifyse genoemd en is een kleine hormoonklier die zich onder de hersenbalk in de hersenen bevindt.
• De klier is verantwoordelijk voor de productie van melatonine. Melatonine is essentieel voor het functioneren van de biologische klok. Het zorgt ervoor dat het lichaam op tijd loopt met het dag- en nacht ritme.

1. hypothalamus

• Belangrijk bij temperatuurregulatie van het lichaam, het honger- en dorstgevoel, het dag- en nachtritme, emotioneel gedrag en geheugen.
• Samen met de hypofyse regelt de hypothalamus o.a. ons eetgedrag, temperatuur en vochtbalans.

2. hypofyse

• Hypofyse stuurt andere hormoonklieren aan, zoals de bijnieren, schildklier en eierstokken (vrouw) en teelballen (man) 
• Maakt ook zelf hormonen aan, o.a. groeihormonen
• Speelt een centrale rol in het hormoonstelsel

3. schildklier

• Maakt schildklierhormonen die belangrijk zijn voor de stofwisseling, groei en geestelijke ontwikkeling.
• Ze reguleren het basaalmetabolisme en zorgen voor energie uit voedsel.
• Als de schildklier te weinig hormoon produceert, kunnen klachten zoals vermoeidheid, gewichtstoename en verstopping optreden.
• Om het schildklierhormoon te kunnen maken heeft de schildklier jodium nodig

4. Zwezerik (Thymus) 

• De zwezerik is een belangrijk onderdeel van het immuunsysteem. 
• De zwezerik maakt ook zogenaamde geheugencellen aan, deze onthouden hoe de afweerstoffen die tot nu toe zijn aangemaakt in het lichaam, werden aangemaakt. 
• Op deze manier kunnen er snel nieuwe van de al bekende afweerstoffen worden aangemaakt. (Rijping bepaalde witte bloedlichaampjes)

5. Bijnieren

• Maken diverse hormonen, bijvoorbeeld om goed te kunnen reageren op stress en om goede bloeddruk in stand te houden. 
• In het merg van de bijnieren wordt (nor)adrenaline en dopamine gemaakt. Deze hormonen staan bekend als de ‘vecht-of-vlucht’ hormonen, omdat ze ervoor zorgen dat het lichaam een extra inspanning kan verrichten bij gevaar en stress. Het hart gaat sneller kloppen en er komt extra glucose, dat in je lichaam opgeslagen was, vrij voor extra energie. Wanneer het gevaar geweken is, vermindert de adrenalineproductie. Het lichaam reageert dan weer normaal. 

5. Bijnieren

• In de buitenste laag van de bijnierschors wordt aldosteron geproduceerd. Aldosteron reguleert de mineraalhuishouding door de nieren minder zout uit te laten scheiden. Hiermee regelt aldosteron indirect ook de bloeddruk. 
• De middelste laag van de bijnierschors produceert cortisol, dat de aanmaak en opslag van glucose stimuleert. Cortisol speelt ook een rol bij de afweer tegen ziekteverwekkers. En heeft invloed op je slaap- waakritme.
• De binnenste laag van de bijnierschors produceert androgenen en oestrogenen, die een rol spelen bij de ontwikkeling van de geslachtskenmerken van mannen en vrouwen.

6. Eilandjes van Langerhans

• Eilandjes van Langerhans produceren hormonen die helpen bij de bloedsuikerspiegel.
• Ze maken insuline en glucagon aan.
• Wanneer ze beschadigd zijn en ze te weinig of geen insuline aanmaken, heb je diabetes mellitus (suikerziekte). Je scheidt dan teveel vocht en suiker uit, waardoor je te weinig energie hebt en steeds dorst hebt. 
• Soms kun je met een dieet (koolhydraatbeperkt) het glucosegehalte onder controle houden, soms is inspuiten van insuline nodig.

7. eierstokken

• De eierstokken produceren vooral oestrogeen en progesteron, maar ook testosteron en androgeen
• Deze hormonen hebben invloed op je seksualiteit, secundaire geslachtskenmerken (ontwikkelen van haargroei en vrouwelijke vormen) en menstruatiecyclus. 

8. teelballen

• Bij mannen en vrouwen is testosteron een belangrijk hormoon, maar in de teelbal wordt er veel meer geproduceerd dan in de eierstokken of ovaria. Testosteron wordt overigens niet alleen in de teelbal gemaakt, maar ook in beduidend mindere mate in de bijnieren.
• Vergroten mannelijke seksualiteit (libido)
• Zorgen voor mannelijke (masculine) kenmerken
• Stimuleert de groei van mannelijke lichaamsbeharing en bij sommige mannen zorgt het voor verlies van hoofdhaar en mannelijke kaalheid
• Ondersteunen van groei en herstel van de spieren (anabool hormoon)
• Ondersteunen rijping spermacellen en vruchtbaarheid
• Vergroot de aanmaak van talg in de huid.

Het hormoonstelsel

Het hormoonstelsel

Hormoonklieren

Overzicht van de belangrijkste hormoonklieren

Aansturing vanuit de hypofyse (en de hypothalamus)

Hormoonklieren

Hormoonklier

maakt hormonen

Heeft geen afvoerbuis: geeft hormonen af aan het bloed

(gewone klier heeft een afvoerbuis, denk aan speekselklieren, zie volgende dia)

Verschil hormoonklier/ verteringsklier

Verteringsklier: 

maakt verteringssap

heeft een afvoerbuis om het verteringssap af te voeren

Hormoonklier:

maakt hormonen

Heeft geen afvoerbuis: geeft hormonen af aan het bloed

Hormoonstelsel

Hormonen regelen langzame processen:

• groei, 
  
• ontwikkeling, 
  
• stofwisseling  
  
• voortplanting
  

Hormonen

• chemische stof 
• specifieke werking
• regulerende stoffen 
• hormoonklieren maken hormonen

Hormonen die je moet kennen:

1  Hormoon  van de hypofyse

3 Schildklierhormoon

5 Adrenaline

6 Insuline

6 Glucagon

7 Vrouwelijke geslachtshormonen

(oestrogeen en progrestron)

8 Mannelijke geslachtshormonen

(testostron)

6 Hormonenklieren die je moet kennen:

1. Hypofyse 
2. Schildklier 
3. Bijnieren
4. Eilandjes van Langerhans (in de alvleesklier) 
5. Teelballen 
6. Eierstokken

Hypofyse

1. De hypofyse is een hormoonklier in de hersenen.
   
2. Het maakt het groeihormoon
   
3. De hypofyse beïnvloedt andere hormoonklieren (zoals de geslachtsorganen)
   

Schildklier

• De schildklier maakt schildklierhormoon: 
  
• Schildklierhormoon regelt verbranding in de cellen
  
• Te weinig schildklierhormoon: Je bent koud en moe en wordt dikker.
  
• Te veel schildklierhormoon: Je hebt het warm, bent bewegelijk, valt af.
  

De bijnier

• De bijnier ligt boven de nier
  
• De bijnier maakt adrenaline
  
• Adrenaline = paniekhormoon
  

Zorgt voor:

=> snellere hartslag

=> snellere ademhaling

=> meer verbranding

Dus meer energie

geslachthormonen man

• worden aangestuurd door de hypofyse
  
• worden gemaakt in de teelballen
  
• Zorgen voor de secundaire geslachtsorganen (zoals zwaardere spieren)
  
• testosteron
  

geslachthormonen vrouw

• worden aangestuurd door de hypofyse
  
• worden gemaakt in de eierstokken
  
• Zorgen voor de secundaire geslachtsorganen
  
• regelen menstruatie
  

Vrouwelijk

Mannelijk

Geslachtsklieren

scheiden geslachtshormonen uit. Deze hebben invloed op geslachtsorganen.

Bij de vrouw in de eierstokken

Bij de man in de zaadballen

Oestrogreen en progesteron vrouwelijke geslachtshormonen

Testosteron mannelijke geslachtshormoon

Oestrogeen:

Rol bij ontwikkeling primaire geslachtskenmerken van de vrouw (bij geboorte aanwezig, zoals eierstokken, baarmoeder en vagina)

Bevordert secundaire geslachtskenmerken in de pubertijd, zoals borsten, bredere heupen en oksel- en schaamhaar.

Stimuleert het rijpen van een eicel en bevordert de eisprong

Stimuleert opzwellen van slijmvlies in de wand van baarmoeder, zodat bevruchte eicel zich kan nestelen.

Progesteron:

Bereidt het lichaam voor op een zwangerschap

Maakt baarmoederslijmvlies dikker en zorgt voor extra bloedcirculatie in de baarmoederwand

Bereidt het baarmoederslijmvlies voor op innesteling.

Stuurt signalen naar de hypofyse om de productie van LH (Luteïniserend hormoon (LH) stimuleert de eisprong en productie van progesteron in de eierstokken) te remmen

Voorkomt de eisprong en volgende menstruaties en bevordert zo de zwangerschap

Testosteron:

Rol bij ontwikkeling primaire geslachtskenmerken van de man (bij geboorte aanwezig zaadballen, zaakleider en penis)

Bevordert secundaire geslachtskenmerken in de pubertijd, zoals haar op gezicht en lichaam, en laagstem, zaadballen ontwikkelen zich.

Stimuleert aanmaak van eiwitten, waardoor spieren zich ontwikkelen. Hierdoor hebben mannen gemiddeld meer spiermassa dan vrouwen.

Stimuleert de hypofyse om het Follikel-stimulerend hormoon (FSH, stimuleert zaadballen tot aanmaak van zaadcellen) af te scheiden, hierdoor neemt productie sperma toe.

Scrotum

Het scrotum bevat 2 zaadballen. Hier worden de zaadcellen geproduceerd. de lichaamstempereatuur is 2 graden lager dan de normale lichaamstemperatuur. De ballen produceren ook testosteron

De bijballen liggen tegen de zaadballen aan. De zaadcellen worden opgeslagen in de bijballen.

Schede

De schede (vulva) is de ingang naar de baarmoederhals.

Vulva

De vulva bestaat uit de grote schaamlippen, kleine schaamlippen en de clitorus. Kleine schaamlippen produceren talg.

Baarmoeder

De baarmoeder (uterus) is afgesloten met een slijmprop in de baarmoederhals (cervix). Dit beschermd de baarmoeder tegen het indringen van bacteriën. Zaadcellen kunnen hier wel doorheen dringen.

Eierstok

Eierstokken (ovaria) liggen in het bekken. Hier rijpen de eicellen.

Eileider

De eileider vangt de rijpe eicel op.

Geslachtsklieren:

Scheiden geslachtshormonen uit. Deze hebben invloed op geslachtsorganen.

Bij de vrouw in de eierstokken

Bij de man in de zaadballen

Oestrogreen en progesteron vrouwelijke geslachtshormonen

Testosteron mannelijke geslachtshormoon

Oestrogeen:

Rol bij ontwikkeling primaire geslachtskenmerken van de vrouw (bij geboorte aanwezig, zoals eierstokken, baarmoeder en vagina)

Bevordert secundaire geslachtskenmerken in de pubertijd, zoals borsten, bredere heupen en oksel- en schaamhaar.

Stimuleert het rijpen van een eicel en bevordert de eisprong

Stimuleert opzwellen van slijmvlies in de wand van baarmoeder, zodat bevruchte eicel zich kan nestelen.

Progesteron:

Bereidt het lichaam voor op een zwangerschap

Maakt baarmoederslijmvlies dikker en zorgt voor extra bloedcirculatie in de baarmoederwand

Bereidt het baarmoederslijmvlies voor op innesteling.

Stuurt signalen naar de hypofyse om de productie van LH (Luteïniserend hormoon (LH) stimuleert de eisprong en productie van progesteron in de eierstokken) te remmen

Voorkomt de eisprong en volgende menstruaties en bevordert zo de zwangerschap

Testosteron:

Rol bij ontwikkeling primaire geslachtskenmerken van de man (bij geboorte aanwezig zaadballen, zaakleider en penis)

Bevordert secundaire geslachtskenmerken in de pubertijd, zoals haar op gezicht en lichaam, en laagstem, zaadballen ontwikkelen zich.

Stimuleert aanmaak van eiwitten, waardoor spieren zich ontwikkelen. Hierdoor hebben mannen gemiddeld meer spiermassa dan vrouwen.

Stimuleert de hypofyse om het Follikel-stimulerend hormoon (FSH, stimuleert zaadballen tot aanmaak van zaadcellen) af te scheiden, hierdoor neemt productie sperma toe.

Samenvatting

Op blz. 125/126 van 142 onder paragraaf 17.4 vind je de samenvatting van hoofdstukken 14 en 17 (regelen (zenuwstelsel) en hormonen).

Let op: Hoofdstuk 13 (stevigheid en beweging) en hoofdstuk 16 (de huid) zijn zelfstudie! Week 2.1 (na de D-week) volgt de toets over hoofdstuk 8 t/m 19!

De lesstof die vandaag is behandeld is mij duidelijk

0100