1.2: Machthebbers in Europa (deel 1)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 2

1.2: Machthebbers in Europa

De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

Lesdoelen

Je kan:

• Uitleggen hoe de Republiek werd bestuurd
• Uitleggen wat het absolutisme is
• Uitleggen wie Lodewijk XIV was

De Republiek, een land zonder koning...

Maar hoe word de Republiek der Zeven verenigde Nederlanden dan bestuurd?

De Tachtigjarige Oorlog

1568-1648

• De eerste fase wordt ook wel de Nederlandse Opstand (tegen Spanje) genoemd
• De, voornamelijk protestantse, Noordelijke Nederlanden gaan verder zonder de katholieke koning Filips II

Het eerste deel van de Nederlandse Opstand werd geleid door Willem van Oranje. Hij is een verre voorvader van onze huidige koning Willem-Alexander. In 1984 werd, 400 jaar na zijn dood, een herdenkingspostzegel uitgebracht.

Alleen verder...

• De Noordelijke Nederlanden hebben eerst nog geprobeerd een koning te vinden. Dat lukte niet. Daarom wordt besloten verder te gaan zónder koning, als de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
  
  
  
• Dit was uniek in de wereld: "Geen koning?! Wie beschermt je dan?!"

7 gewesten

De gewesten werden apart bestuurd. 

Ze werken samen in de staten generaal.  De regenten vertegenwoordigen de verschillende gewesten (staten)

Wat is een republiek?

1. Land zonder regering
2. Land zonder leger
3. Land zonder koning
4. Land zonder aanvoerder

De Staten-Generaal

• Elk van de zeven gewesten had een eigen bestuur: de gewestelijke staten. 
• Zij namen vooral beslissingen die hun eigen gewest aangingen.
• Beslissingen die voor de hele Republiek belangrijk waren, werden genomen in de Staten-Generaal: de vergadering van alle gewestelijke staten bij elkaar

Een andere belangrijke functie in de Republiek was de stadhouder. Dit waren sinds Willem van Oranje altijd de Prinsen van Oranje. In de Republiek werd dan ook zijn zoon Maurits de eerste stadhouder.

De stadhouder had hoge militaire functies: hij was kapitein-generaal van het leger en admiraal-generaal van de vloot.

Officieel was de stadhouder in dienst van de Staten-Generaal, maar wie de baas was, was niet altijd even duidelijk....

Regenten

• In tegenstelling tot andere landen hadden de (rijke) burgers in de Republiek veel meer macht en invloed dan de adel. (Oligarchie)
• Veel van deze burgers waren enorm rijk geworden door de handel (in de steden)
• Deze groep rijke burgers noem je regenten.
• Bijna alle belangrijke banen waren in handen van de regenten.

Ruzie tussen machtige mannen

• Raadspensionaris Johan van Oldenbarnevelt wilde bezuinigen op het leger. Prins Maurits wilde dat niet. 
• De ruzie loopt volledig uit de hand en in 1618 pleegde Maurits een staatsgreep en liet de raadspensionaris gevangen zetten.
• Een jaar later liet Maurits de raadspensionaris onthoofden.

De onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt in Den Haag.

Wat is een stadhouder?

1. De voorzitter van de Staten-Generaal
2. Net zo machtig als een raadspensionaris
3. De baas over het leger en de vloot
4. Een regent en de baas over een gewest

Wie of wat waren de regenten?

1. Rijke families uit steden
2. De plaatselijke politiemannen en vrouwen
3. De boeren die op het land leefde
4. De koninklijke families

Het Rampjaar

1672

• In 1672 vielen de Engelsen, Fransen en Duitsers tegelijkertijd Nederland aan.
• Op zee wist De Ruijter de Engelsen tegen te houden, maar het landleger is te zwak. 
• Sommigen gaven De Witt de schuld: hij had ook het leger moeten versterken
• Samen met zijn broer Cornelis werd hij afgeslacht en opgehangen

Aan het einde van de middag drongen opgehitste, dronken en woedende schutters de gevangenis binnen en sleurden de broers naar buiten. Cornelis bezweek onder de slagen van geweerkolven. Johan werd door notaris Van Soenen met een piek in zijn gezicht gestoken. Daarna schoot luitenant-ter-zee Maerten van Valen hem van achteren met een pistool in zijn hoofd.

De lijken werden geheel ontkleed, op het Groene Zoodje aan de wipgalg ondersteboven opgehangen, opengereten en gecastreerd. Tenen, vingers, oren, neuzen, lippen en tongen werden afgesneden. De ingewanden werden uit de lichamen gehaald en volgens de ooggetuige en dichter-industrieel Joachim Oudaan deels door de omstanders opgegeten of aan honden te eten gegeven. Hendrick Verhoeff ging er prat op dat hij de harten uit de lichamen had gesneden, iets dat hij de magistraat – de ochtend van de moord – beloofd had te doen. Ze zijn nog jaren tentoongesteld geweest.

1.2: Machthebbers in Europa

De Zonnekoning

Lodewijk XIV

• Machtigste koning van Frankrijk ooit
  
  
  
• Hij had gevoel voor staatszaken, maar hield ook van ballet en gitaar spelen

Brenger van orde en rust

• Verschillende edelen vochten om de macht in Frankrijk
  
• Lodewijk bracht daar verandering in 
  
• Met zijn leger kon hij vrede en rust brengen in Frankrijk

De koning heeft alle macht

• Alle edelen moesten naar Versailles
  
  
• Lodewijk had alles voor het zeggen, dit is absolutisme
  
  
• Hij werd ook Zonnekoning genoemd, omdat hij, net als de zon, in het middelpunt stond

Wat is absolutisme?

Waarom is Lodewijk XIV een absolute vorst?

Het paleis van Versailles

Op de volgende pagina's kun je het paleis bekijken

Roemrijke revolutie

1688

Engelse koningen wilden ook zoveel macht.

Constante strijd om de macht.

Stadhouder Willem III verdreef James II : Glorious Revolution.

Willem III wordt koning van Engeland, maar belooft wel macht aan

het parlement.

Lesdoelen

Je kan:

• Uitleggen hoe de Republiek werd bestuurd
• Uitleggen wat het absolutisme is
• Uitleggen wie Lodewijk XIV was