011 Reformatie Contra Reformatie

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Pauselijk Hof

Reformatie, Contra Reformatie, invloed op de kunsten

Wat gaan we doen?

• uitleg muziek Pauselijk hof
• wat is de Reformatie en de Contra Reformatie
• welke invloed heeft de Contra Reformatie op de kunsten

Aan het einde van de les kan je in een kunstwerk de invloed van de Contra Reformatie herkennen

Eerst even terug naar.....

Pauselijk hof: in Rome - het Vaticaan

Paus wil zowel religieus als wereldlijk leider zijn

Paus introduceert binnen het Vaticaan een hofcultuur

Kunst wordt gebruikt als propaganda middel voor de Paus, zowel religieus als wereldlijk

Miserere  van Allegri

Het Misere is een compositie voor zangstemmen van Allegri. Het Vaticaan had het kopiëren van deze compositie streng verboden. Er is veel mysterie over de uitvoeringswijze en versieringen. Allegri, de componist, was zelf vanaf zijn 10e aan het pauselijk hof als koorknaap en later ook al onderdeel van het koor van het Vaticaan. Slechts drie kopieën werden toegestaan en deze werden aan Keizer Leopold I, aan Padre Martini en aan het Koningshuis van Portugal geschonken. Meerdere componisten probeerden vergeefs de tekst en melodie uit te schrijven of te stelen. 

Opwarmer van de les en aansluiting op eerdere les over muziek. Pauselijk hof - muziek enz.

Misere Allegri

Gregoriaans: éénstemmig, Latijn, gezongen door mannen

Uitleg geven over gregoriaans.

Wat is de juiste volgorde ?
a. Gregoriaans b. vijfstemmig
c. vierstemmig

Misere Allegri

1. a b c
2. c b a
3. b a c
4. c a b

Paus verkoopt aflaten

Jezus verwijdert kooplieden uit de tempel

Dit zijn gravures van Cranach. Zoek de verschillen

Dit zijn gravures van Cranach. Laat de leerlingen eerst kijken naar de verschillen in voorstelling. 

Paus verkoopt aflaten

Jezus verwijdert kooplieden uit de tempel

Welke afbeelding hoort bij Protestant en welke bij Katholiek ?

De volgende vraag gaat over welke gravure bij de protestanten past en welke bij de katholieken.

Welke afbeelding hoort bij de Katholieken?

1. de gravure van de Paus
2. de gravure van Jezus
3. beide gravures
4. geen van beide

Jezus wast de voeten van de leerlingen

De paus laat zijn voeten kussen

Dit zijn gravures van Cranach. Zoek de verschillen

Vraag de leerlingen weer om goed te kijken naar de verschillen in de voorstelling.

Jezus wast de voeten van de leerlingen

De paus laat zijn voeten kussen

Welk gedrag wordt er verwacht?

Laat de leerlingen alvast na denken over het mensbeeld dat in beide gravures geschetst wordt.

Welk gedrag is oké ?
Noem één verschil tussen de visie van de Katholieken en de Protestanten

antwoord:

De Protestanten lezen in de bijbel dat je als mens goed moet zijn voor een ander. Je bent goed voor de ander en zorgt voor de ander.

De Katholieken zien de paus als plaatsvervanger van Jezus hier op aarde. Je aanbidt de paus en geeft alles aan de kerk.

De afbeelding staat in je boek op blz. 79

Leg kort uit wat de gevolgen zijn van de strijd tussen de katholieken en de protestanten. Vervolgens maak een koppeling met hedendaagse oorlogen. Welke middelen worden er ingezet door beide partijen om voor hun mening op te komen en bondgenoten te verzamelen? Hoe was dat in de 17e eeuw? Welke middelen had men toen?

Bekijk de afbeelding goed

Laat de leerlingen nadenken over de verschillen tussen de linker en de rechterafbeelding. Kijk goed naar de voorstelling en naar de vormgeving.

Tekst

Sola scriptura,

alleen de bijbel

Maria verering

Protestanten

Maarten Luther

Paus

Katholieken

Laat de leerlingen nadenken over de kunstenaar. Wat heeft hij met dit beeld willen bereiken? Heeft hij een mening over de godsdienstoorlog? Zo ja, welke?

De kunstenaar heeft zijn mening over de katholieken en de protestanten in zijn spotprent verwerkt. Welke kant kiest hij? en Hoe zie je dat?

antwoord:

De kunstenaar staat waarschijnlijk aan de kant van de protestanten, de linkerzijde.

Hij heeft in deze kant van de spotprent meer kleur gebruikt.

Hij heeft in deze kant van de spotprent de nadruk gelegd op het verwijzen naar de hemel en aan de andere kant hier een 'hel' van gemaakt.

Hij heeft in deze kant van de spotprent de personen een vriendelijke uitdrukking op het gezicht gegeven.

Hij heeft in deze kant van de spotprent een duidelijke ordening aangebracht in tegenstelling tot de chaos aan de andere kant.

Hij heeft in deze kant van de spotprent vele bijbelse onderwerpen weergegeven, als een soort 'onderwijs' vanuit de bijbel terwijl de andere kant gaat om allerlei 'bij'zaken

Invloed Contra Reformatie op de kunsten
In welke volgorde zetten de stemmen in?

1. sopraan, alt, tenor, bas
2. alt, bas, sopraan, tenor
3. tenor, sopraan, alt, bas
4. bas, tenor, alt, sopraan

Beide voorstellingen gaan over de roeping van Mattheus, de tollenaar, een verhaal uit de bijbel. De Contra reformatie roept op om meer aandacht te geven aan het gevoel, in tegenstelling tot het denken uit de Renaissance. In de beeldende kunst komt dit ook tot uitdrukking. Links Caravaggio (Barok, na de Contra Reformatie) en rechts Van Reijmerswale (Renaissance).  Bekijk beide afbeelding en schrijf zoveel mogelijk verschillen op in vormgeving.

1. Caravaggio

2. Van Reijmerswale

Vormgeving

Beschrijf de verschillen in vormgeving
1= Caravaggio 2= Van Reijmerswale

Verschil in vormgeving

Caravaggio maakt gebruik van één lichtbron (clair obscure) en Van Reijmerswale heeft meerder lichtbronnen

Caravaggio maakt gebruik van diepte en Van Reijmerswale is meer 'plat'

Caravaggio maakt gebruik van diagonalen en Van Reijmerswale is meer statisch

Caravaggio laat Petrus en Jezus naar Mattheus wijzen met de hand waardoor Mattheus centraal staat (asymmetrisch) en Van Reijmerswale geeft Jezus en Mattheus evenveel aandacht (symmetrisch) 

 

  

Welke overeenkomsten en verschillen zie je in de voorstelling en vormgeving?

1. Rafaël

2. Sassaferato

Beschrijf zoveel mogelijk verschillen.
1= Rafaël 2= Sassoferato

voorbeeld antwoord

Voorstelling:

Beide afbeeldingen laten Maria zien met Jezus

Rafaël heeft Maria in een landschap geplaatst en Sassoferato heeft Maria binnen geplaats bij een lamp

Vormgeving:

Beide afbeeldingen heeft Maria blauwe kleding aan

Rafaël heeft een driehoekscompositie gebruikt (statisch) en Sassoferato heeft gebruik gemaakt van een diagonaal compositie (dynamisch)

e les heb je

In deze les heb je geleerd welke invloed de Reformatie en de Contra Reformatie op oa. de beeldende kunst hebben gehad. 

Door het gebruik van clair obscur, kijkrichtingen van personen en het vastleggen van het moment supreme komt er een nieuwe dynamiek in de beeldende kunst. Het gaat meer om het versterken van de emotie, het uiten van gevoel

Samenvatting van deze les

Wat gaan we doen?

• uitleg muziek Pauselijk hof
• wat is de Reformatie en de Contra Reformatie
• welke invloed heeft de Contra Reformatie op de kunsten

Aan het einde van de les kan je in een kunstwerk de invloed van de Contra Reformatie herkennen

Ik kan de invloed van de Contra Reformatie herkennen in een beeldend kunstwerk

010

Huiswerk voor volgende les

Maak vraag

23,24,25,26,

27