Les 8 - strafuitsluitingsgronden

• rechten
• MBO
• Studiejaar 1

Strafrecht les 8

Hoofdstuk 7

Strafuitsluitingsgronden

Strafuitsluitingsgronden

• Dader vervult alle bestanddelen, maar wordt niet gestraft als er sprake is van strafuitsluitingsgronden;

• Onder te verdelen in: 

       - Rechtvaardigingsgronden: het feit is niet strafbaar 

       - Schulduitsluitingsgronden: de dader is niet strafbaar

• Dader wordt niet vrijgesproken, maar er volgt ontslag van rechtsvervolging

welke strafuitsluitingsgronden ken je?

Rechtvaardigingsgronden:

• overmacht (bij noodtoestand)
• noodweer
• wettelijk voorschrift
• bevoegd ambtelijk bevel
• ontbreken materiële weder-rechtelijkheid

Feit is gepleegd, er volgt geen straf, want het feit is te rechtvaardigen

Schulduitsluitingsgronden:

• noodweerexces
• psychische overmacht
• ontoerekeningsvatbaarheid
• onbevoegd ambtelijk bevel
• AVAS (afwezigheid van alle schuld)

Feit is gepleegd, er volgt geen straf, want de dader heeft geen schuld

Rechtvaardigingsgronden

Overmacht in de zin van noodtoestand (art. 40 Sr)

Twee plichten botsen: 
plicht om aan de wet te voldoen, plicht om in een noodgeval te helpen

Bijv. :  p.64/65

1) Opticienarrest (1923)

2) Redden van een kind

3) Diefstal voor onderduikers (1945)

Maak opdracht 2: welke twee plichten botsen bij deze situaties?

Noodweer, art. 41 lid 1 Sr

Twee voorwaarden:

1) het feit is een reactie op een onmiddellijke aanval van een ander

2) dader kiest het minst zware middel voor de verdediging

Maak opdrachten 3-8

Wat zou jij doen?

Een waargebeurde zaak is de overval op juwelier Goldies op 28 maart 2014, waarbij twee doden vielen. 

In de winkel waren op dat moment de eigenaar en zijn vrouw aanwezig. Twee mannen kwamen gewapend met vuurwapens de winkel binnen in een poging deze te overvallen. De eigenaar stond aan de balie en zijn vrouw bevond zich in de ruimte achter de winkel (magazijn). 

Er ontstond een schermutseling tussen de twee overvallers en de eigenaar, waarbij  door één van de overvallers werd geroepen "'schiet hem neer''. De andere liep naar de ruimte van de vrouw. De vrouw van de eigenaar die een vuurwapen uit de kluis had gehaald, nam dit allemaal waar op de live camerabeelden. 

wat zou jij doen als je de vrouw was?

De reactie van de juweliersvrouw was dus dat ze op de beide overvallers schoot die daaraan overleden. Het vuurwapen was daarbij illegaal. Was zij strafbaar of was hier sprake van noodweer(exces)? Motiveer je antwoord

De vrouw werd uiteindelijk niet eens voor de rechter gebracht door de officier van justitie omdat dit toch zou eindigen in noodweer in beide gevallen. Vind je dit terecht?

Wettelijk voorschrift, art. 42 Sr

Twee wettelijke regels botsen met elkaar.

Bijv.: 

Wettelijke regel 1: Deurwaarder moet bij een huisontruiming spullen aan straat zetten;

Wettelijke regel 2: Gemeente-APV verbiedt om spullen aan straat te zetten;

De daad is gerechtvaardigd, het feit is niet strafbaar!

Maak opdracht 10!

Ambtelijk bevel, art. 43 lid 1 Sr

Een bevoegd gegeven ambtelijk bevel botst met een andere plicht.

Bijv.: Na een verkeersongeluk ontstaat de volgende situatie:

Politieagent beveelt je over een rood stoplicht moet rijden.

De daad is gerechtvaardigd, het feit is dus niet strafbaar!

Ontbreken materiële wederrechtelijkheid

Een daad moet in strijd met het recht, dus wederrechtelijk zijn.

In de jurisprudentie is daarom deze rechtvaardigingsgrond ontwikkeld.

Veearts arrest uit 1933 (p.32):

Een Veearts overtreedt de wet door gezonde koeien bij besmette koeien te brengen om ze minder ziek te laten worden.

Maak opdracht 14

Verder nog een hele rits uitspraken te vinden:

geslaagd beroep veelal bij vee-zaken, bijv. ECLI:NL:RBLEE:2010:BM8947

ook geslaagd bij een politieagent die geweld gebruikt:ECLI:NL:RBGEL:2021:2952

niet geslaagd bij hennepteelt voor coffeeshop: ECLI:NL:HR:2017:1075

niet geslaagd bij hennepteelt voor zelfmedicatie: ECLI:NL:GHAMS:2020:3015

Schulduitsluitingsgronden

Noodweerexces, art. 41 lid 2 Sr

Twee voorwaarden:

1) het feit is een reactie op een onmiddellijke aanval van een ander

2) door de aanval raakt de dader zo erg geëmotioneerd dat hij een te zwaar middel voor de verdediging kiest

00:29

is het strafbaar voor de vrouw om een vuurwapen te dragen ?

1. ja
2. nee

01:09

mocht de vrouw zich verdedigen tegen de overvaller?

1. nee, want ze werd niet eens mishandeld
2. ja, want zij werd aangevallen met een mes
3. nee, want ze deed dit met een verboden vuurwapen

01:32

mocht de vrouw zich deze keer zo verdedigen tegen de overvaller?

1. nee, want ze gebruikt ook hier een verboden vuurwapen
2. nee, want ook hier wordt ze niet mishandeld
3. ja, want ze wordt opnieuw aangevallen en ze hebben een mes

02:24

wat vind je van de uitspraak van de rechter?

Ontoerekenbaarheid, art. 39 Sr:

Feit wordt niet aan de verdachte vanwege het volgende:

1) Gebrekkige ontwikkeling van zijn geestvermogen

2) Ziekelijke stoornis van zijn geestvermogen

Na vaststelling ontoerekenbaarheid kan de maatregel tbs / pij worden opgelegd om de samenleving te beschermen.

Wat vind je van de verhalen van Anis en Pieter? Wat is blijft je bij?

Cijfers

Dit is een foto van de TBS-kliniek ‘De Woenselse Poort’ in Eindhoven. Patiënten zijn dus niet ‘ergens’, maar heel dicht bij. De vraag is natuurlijk of TBS helpt of niet. Volgens deskundigen helpt TBS wel. Het percentage recidive bij ex-tbs’ers is ca. 19%. Het recidivecijfer bij gewone gevangenen is ca. 47%/56%.

Bron: WODC/DJI

 

Psychische overmacht, art. 40 Sr

Dader is niet strafbaar als:

1)  er zo veel sprake is van druk  van buitenaf dat  kan worden gezegd dat de wilsvrijheid van de verdachte is aangetast en

2) van de dader in deze situatie redelijkerwijs niet kan worden verwacht dat hij weerstand biedt aan de druk van de omstandigheden.

Bijv.: 

Dader wordt al jaren onderdrukt door agressieve en dominante vader. Als vader hem dwingt drugs rond te brengen doet hij dat. 

Dit verweer wordt heel zelden toegekend!

geslaagd beroep: ECLI:NL:GHARL:2022:8397

zaak waarbij een dader met verminderde toerekeningsvatbaarheid in een langdurig onveilige thuissituatie medepleger van een mishandeling was.

Onbevoegd gegeven ambtelijk bevel, art. 43 lid 2 Sr

Een onbevoegd gegeven ambtelijk bevel botst met een andere plicht.

Als de dader ervan mocht uitgaan dat het bevel bevoegd was gegeven, is de dader niet strafbaar!

Maak opdracht 13!

Avas (afwezigheid van alle schuld)

Een dader moet verwijtbaar hebben gehandeld.

In de jurisprudentie is daarom deze schulduitsluitingsgrond ontwikkeld.

Voorbeeld: 

Melk- en water arrest (p.32)

Wordt verder zelden toegepast.

gehonoreerd in een zaak omtrent verzuimboete motorrijtuigenbelasting: 

belanghebbende had er alles aan gedaan dat er niet met de auto zou worden gereden.

ECLI:NL:RBZWB:2023:483

Opdrachten

Opdracht 17

Opdracht 19

Opdracht 20

Opdracht 21

Opdracht 22

Opdracht 23

Opdracht 24 a en b