6.4 "Ontspannen" naar het einde

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

4.4 Het IJzeren gordijn gaat open

Leerdoelen

Na deze les moet je kunnen herkennen en uitleggen wat veranderde in de SU onder Gorbatsjov, wat de gevolgen waren van de veranderingen in het Oostblok en wat de gevolgen waren van de val van de Berlijnse Muur voor Duitsland.  

Hoe zat het ook al weer?

- Cubacrisis hoogtepunt Koude Oorlog 

- SU plaatst rakketten op Cuba

-  Deze plaatsing was mede een reactie op de plaatsing van op de Sovjet-Unie gerichte raketten in Italië en Turkije door de VS

- De aanwezigheid van kernraketbases op Cuba werd ontdekt door foto's van Amerikaanse U2-verkenningsvliegtuigen, die vanaf augustus 1962 boven Cuba waren gemaakt.

Blokkade

- 22 okt 1962 eiste Kennedy volledige ontmanteling van de raketten

- blokkade op alle militaire goederen naar het eiland 

- De staat van paraatheid van het Amerikaanse leger werd verhoogd tot hoog niveau waardoor een onmiddellijk militair ingrijpen tegen Cuba mogelijk werd.

Oplossing

- Radio-Moskou maakte bekend dat de Sovjet-Unie gevolg zou geven aan de eisen van de VS en de schepen rechtsomkeert zouden maken.

- Concessies na briefwisseling tussen Chroesjtsjov en Kennedy:

- >ontmanteling van de raketbases werd besloten

- >directe telefoonlijn tussen Kremlin en Witte Huis

->terugtrekking door de Verenigde Staten van de raketten in Italië en Turkije

1. Wie worden er hier afgebeeld?

2. Wat is de betekenis van deze spotprent?

Ontspanning

Na de Cubacrisis 1962. 

Chroesjtjov werd vervangen door Breznjev. 

Sovjet-Unie bouwde aan groot nucleair arsenaal. 

Extra: Op 18 juni 1979 tekenden Leonid Brezjnev (1906-1982) en Jimmy Carter (1924-) afspraken om het aantal lanceerinstallaties te verminderen. Salt akkoorden 

Salt I Strategic Arms Limitation Talks(1969-1972): gesprekken en verdragen over vermindering kernwapens want angst voor MAD (mutual assured destruction).

SDI-project: toenemende spanning

Begin jaren '80 toename spanning tussen VS en SU:

SDI-project van de VS o.l.v. president Ronald Reagan.

Gevolg: SU vrijwel bankroet door geldverslindende wapenwedloop.

Toenemend protest!

De toenmalige president van de VS, Ronald Reagan kondigde in 1983 aan dat de VS een raketschild in de ruimte wilden bouwen. Tot dan toe verzamelden de VS en de SU alleen maar offensief materieel. Er was sprake van een balance of terror. De overtuiging was dat men het wel uit het hoofd zou laten om de ander aan te vallen omdat dit zou leiden tot de volledige vernietiging van beide landen en de landen eromheen (MAD)

Nu ineens kwam Reagan met een defensief wapen (SDI-project) op het toneel en dit zorgde voor veel spanning, met name in het Oostblok. De SU wilde ook zo’n raketschild, maar de economie draaide zo slecht, dat het geld ontbrak om ook zoiets op te kunnen zetten. 

...................................................................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Toenemend protest

In bv Nederland waren er in 1981 en 1983 grote demonstraties tegen de plaatsing van nieuwe kernwapens. 

Rusland gematigder onder Gorbatsjov 

• Reagan wordt herkozen als president van de VS in 1984: hij kan nu iets vriendelijker richting de Sovjet-Unie zijn

• De nieuwe leider voor de Sovjet-Unie, Mikhail Gorbatsjov, brengt een ander geluid. Hij gaat over op een 'lichtere aanpak' binnen de Sovjet-Unie
  

1985 nieuwe leider SU: Michael Gorbatsjov

Problemen in de SU: 

• economische problemen, het kon de wapenwedloop niet volhouden, werd te duur
  
• de planeconomie werkte niet goed

• machtsmisbruik en corruptie
• te lage productie in industrie en landbouw
• burgers ontevreden, rijen voor supermarkten

 Michael Gorbatsjov wil:

• Glasnost: openheid. Meer vrijheid van meningsuiting, meer partijen, meer inspraak
  

• Perestrojka: economische hervormingen die leidde tot een soort markteconomie
  

• Bezuinigen op militaire activiteiten: minder wapens, minder soldaten. 

• Dus ook minder Sovjet-soldaten buiten de SU. 
  

• 1987 Gorbatsjov  wil  met de VS over ontwapening praten. 
• In 1989 zijn de wapenwedloop en de Koude Oorlog  voorbij. 
  

Gevolgen

• Gorbatsjov wil een betere relatie hebben met de Westerse landen

• Meerdere belangrijke ontmoetingen tussen Reagan en de Gorbatsjov

• Eenzijdige ontwapening van de Sovjet-Unie
  

• Terugtrekking van de Sovjet-troepen uit Afghanistan
  

• Vergeet dit ook niet: Gorbatsjov wil graag dat zijn ideeën ook in andere communistische landen van Oost-Europa worden ingevoerd. Deze landen willen, kunnen en durven dit niet.
  

De val van de Muur

Berlijnse muur

Brandenburger Tor

Berlijnse muur

Video

Toespraak van Reagan in West-Berlijn, juni 1987, ongeveer twee jaar voor de val van De Muur

Gevolgen hervormingen Gorbatsjov: 

• SU-troepen teruggetrokken uit Oostbloklanden
• demonstraties in Oost-Europese landen
• mensen willen meer vrijheid en democratie

 

• De ideeën van Gorbatsjov (glasnost, perestrojka)...
  

• ...botsen met de oude, vastgeroeste, ideeën van de Oosteuropese leiders...
  

• ...maar zijn wél populair bij het volk van die landen!
  

Hongarije zet de grens 

met Oostenrijk open

mei 1989

Tienduizenden inwoners van Oost-Europese landen vluchten 

via Hongarije naar het westen.

Deze Oost-Europese leider begrijpt wél de ideeën van Glasnost en Perestrojka: hij wil zijn volk meer vrijheid geven.

En in de DDR?

• Bevolking van Oost-Berlijn en Oost-Duitsland wil meer vrijheid, verkiezingen en openzetten van de grens

• ... maar de Oost-Duitse regering wil dit absoluut niet!
  

• Grote demonstraties tegen de regering in Oost-Berlijn
  

• Ook tijdens het 40e verjaardagsfeest van de DDR, in oktober 1989

Elke avond zijn er demonstraties in Berlijn

De druk op de Oost-Duitse regering neemt toe, 

terwijl de wereldpers kijkt naar de situatie in Oost-Berlijn

0

Documentaire, ca 50 minuten

Val van de Berlijnse Muur

9 november 1989

Totale ineenstorting 

van het communisme in Oost-Europa

• 16 november 1989: communistische leider van Bulgarije wordt afgezet

• 28 november 1989: communistische partij van Tjecho-Slowakije staat haar macht af

• 25 december 1989: communistische leider Roemenië wordt terechtgesteld

• april 1990: vrije verkiezingen in delen van Joegoslavië

Dus:

Het IJzeren Gordijn gaat open, grenzen gaan open, communistische machthebbers in verschillende Oost-Europese landen werden afgezet. 

Ook in de SU verklaren verschillende deelrepublieken zich onafhankelijk: Wit-Rusland, Estland, Letland, Litouwen, Oekraïne en Georgië. In 1991 werd de SU officieel opgeheven. Ook kwam er een einde aan het Warschaupact. 

Einde van de Sovjet-Unie

25 december 1991

Einde van de Sovjet-Unie-  Rusland 1991

• Rusland werd democratisch en kapitalistisch net als de andere Oostbloklanden
• Het land kreeg ondanks het kapitalisme grote economische problemen. 
• Er was veel armoede, corruptie en de misdaad nam toe. 
• Er was geen persvrijheid: kritische journalisten werden tegengewerkt. 
• Veel verschillende volken wilden onafhankelijk worden.  Grote delen van de Sovjet- Unie worden onafhankelijke landen, zoals Oekraïne, Wit-Rusland,  Armenië, Estland, Letland, Litouwen etc. Het deel dat nog overblijft gaat verder als Rusland o.l.v. Boris Jeltsin.
• De SU was geen supermacht meer. De VS was nu nog de enige supermacht. 

Duitsland herenigd

3 oktober 1990

De Duitse Eenwording

Afb: Helmut Kohl 

• In 1990 werd Duitsland weer één land. Velen maakten zich zorgen over een groot Duitsland dat tenslotte al twee keer een oorlog was begonnen..
• Voorwaarde: democratische verkiezingen in Oost-Duitsland
• Duitsland speelt een belangrijke rol in de  Europese Eenwording. 
• VS: eenwording prima mits Navo-lid
• SU uiteindelijk akkoord na financiële hulp voor de Russische economie.

HET NIEUWE GROTE DUITSLAND

1. De bevolking groeide naar 79 miljoen inwoners
2. De hereniging was een droom voor veel Oost-Duitsers
3. De kosten om het  communistische Oost-Duitsland om te zetten naar het kapitalisme waren erg hoog. 
4. De belasting werd flink verhoogd.
   
5. Prijzen van levensmiddelen en huren stijgen
6. Sluiting van Oost-Duitse fabrieken leidden tot werkloosheid. 

Eind goed, 

al goed?

Nee, in sommige delen van het voormalige Oost-blok ontstaan grote en kleine problemen

• Economische achterstand 'Oost-Duitsers' t.o.v. 'West-Duitsers'

• Sommigen, niet alleen Oost-Duitsers, moesten wennen aan het kapitalisme (ongeveer 65% vond het communisme beter) want werkloosheid en hoge prijzen.

• Het herstel van de Oost-Duitse economie was duur en werd betaald door hoge belastingen uit West-Duitsland. 

Vragen??

Leerdoelen

Na deze les moet je kunnen herkennen en uitleggen wat veranderde in de SU onder Gorbatsjov, wat de gevolgen waren van de veranderingen in het Oostblok en wat de gevolgen waren van de val van de Berlijnse Muur voor Duitsland.