1.1: de Opstand in de Nederlanden

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

1. Opstand der Nederlanden (1515-1572)

• Kenmerkende aspecten:
• 1. De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden.
• 2. Het begin van staatsvorming en centralisatie.
• 3. De protestantse Reformatie die de splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had.

Hoofdvraag: waardoor werd de opstand veroorzaakt?

• Beleid Karel V (1515 - 1555):
• belastingen in ruil voor privileges steden >
• sterkere positie steden
• Belang Karel V: centralisatie >
• - Brussel centraal bestuur en
• - ambtenaren in dienst (tkv de adel)
• - Collaterale Raden 
• Gevolg: groeiend verzet vanuit steden en adel 
• Verzet ook door bestrijden Reformatie:
• 
  

Reformatie:

• Luther (1517: 95 stellingen) 
  
• Rijksdag te Worms (1521) > verbanning  Luther >
  
• steun keurvorst van Saksen
  
• door boekdrukkunst snelle verspreiding ideeën van de hervorming >
• Vrede van Augsburg (1555):
• 'wiens gebied, diens godsdienst'

Calvijn (1509-1564)

• Frans-Zwitserse geleerde
• veel aanhangers in de Ned.
• enkele verschillen met Luther
• 1. lagere overheden mogen zich verzetten tegen de vorst 
• 2. onderdanen mogen zonder toestemming van de vorst een kerk oprichten

'de zielenvisserij' - Van der Venne, 1614

0

Begin van de Opstand:

• Verzet tegen plakkaten >
• aanbieden van smeekschrift (april 1566)
• Margaretha van Parma schort vervolgingen op >
• grotere opkomst bij hagepreken >
• Beeldenstorm >
• komst Alva (1567):
• 'Raad der Beroerten' (Bloedraad) >
• vele vluchtelingen o.a Willem van Oranje

Willem van Oranje (1533-1584)

• geboren op slot Dillenburg (Dld)
• stadhouder in Holland,Zeeland,Utrecht
• 1568: Slag bij Heiligerlee (Gr) >
• begin 80-jarige oorlog

0

Slag bij Heiligerlee

Monument bij Heiligerlee

Graaf Adolf van Nassau is omgekomen bij dit militaire treffen tussen Alva en Willem van Oranje

Watergeuzen

• Watergeuzen succesvoller dan Oranje:
• 1572: Inname van Den Briel >
• steeds meer steden kiezen de zijde van de Opstandelingen
• 1574: Ontzet van Leiden
• 1578: Alteratie van Amsterdam
• Statenvergaderingen in Noordelijke Ned. erkennen Willem als stadhouder !!!!

leg uit waarom het benoemen van Oranje als stadhouder een daad van verzet tegen de Spanjaarden was

0

In de Nederlanden was géén vorst,

(itt de situatie in het buitenland)

maar lag het bestuur in handen van de rijke burgers (Holland/Zeeland)

XXX

Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

het gewest Holland betaalde 60 % van de defensielasten

stadhouder prins Maurits van Oranje                                (1576 - 1625)

Johan van Oldenbarnevelt raadspensionaris (1547 - 1619)

Onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt op het Binnenhof

Standbeeld Van Oldenbarnevelt, tegenover het Binnenhof

0