3.2 Nieuwe ontwikkelingen (1978-2008) Deel 1 (2023 versie)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

HC Nederland (1948-2008)

3.2 Nieuwe ontwikkelingen (1978-2008)

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je uitleggen hoe en waardoor de liberalisering plaatsvond in de Nederlandse samenleving, welke contacten er waren tussen Nederland en het buitenland, welke jongerenculturen opkwamen en welke ontwikkelingen er waren in de multiculturele samenleving.

In de jaren 70 stopte de groei en begon er een economische crisis.

Jongeren

Economische krimp leidt tot verharding samenleving

Voorbeelden:- Kaping bij De Punt door Molukse jongeren (1977)

Molukse gemeenschap voelde zich in de steek gelaten door Nederland

Jongeren

Gefragmenteerde jongerenculturen van jaren '70

Engeland:

Punkbeweging

anti-establishment, individualistisch, anarchistisch

"No Future"

Jongeren

Nederland

Kraakbeweging

Tekort aan betaalbare woningen

Geen woning, geen kroning

30 april 1980

Kroning Koningin Beatrix

Grote krakersdemonstraties

De oliecrisis 1973

• Yom Kippoeroorlog tussen Israël en een aantal Arabische landen.
•  Nederland steunde Israël en daarom weigerden Arabische landen olie aan Nederland te leveren. 

• Benzine op de bon, autoloze zondagen (uiteindelijk 10 keer)

• Olieprijs blijft na dit conflict hoog met als gevolg een economische crisis

Liberalisering

Jaren '70: 

door economische krimp neemt druk op de verzorgingsstaat toe 

Daarnaast: 

Te makkelijk om WAO te krijgen 

Kabinet Lubbers

1982:

kabinet Lubbers start afbouw verzorgingsstaat

Jaren 1980 in teken van neo-liberalisme (privatiseren van staatsbedrijven)

Maakbare samenleving wordt zelfredzame samenleving

Deze spotprent over de problemen in de verzorgingsstaat is in 1981 gemaakt door de tekenaar Jos Collignon.

Er zijn teveel mensen die van der verzorgingsstaat gebruik maken, waardoor het evenwicht weg is. Hiermee wordt het evenwicht tussen mensen die betalen voor de verzorgingsstaat en mensen die gebruik maken van de verzorgingsstaat bedoeld.

Beeldelement: de donkere wolk geven aan dat er storm op komst is. Er komen nog moeilijkere tijden aan (bijvoorbeeld: de vergrijzing), terwijl het schip nu al schade heeft en dreigt om te slaan.

Beeldelement: het schip, de verzorgingsstaat, dreigt om te slaan.

Beeldelement: het roer ligt in het water waardoor het schip onbestuurbaar is geworden. Met andere woorden: er moet iets gebeuren, maar het lijkt erop dat het al te laat is.

Wat is de beste omschrijving van het begrip privatisering?

1. Verzelfstandiging. Het proces waarbij het eigendom van bedrijven overgaat van de overheid naar de particuliere (ook ‘private’ genoemde) sector
2. Het proces waarbij de regering privé bedrijven onteigent om door middel van meer staatsbemoeienis te zorgen voor eerlijkere verdeling van de kosten
3. De staat neemt geen verantwoordelijkheid meer voor bedrijven die in handen van de overheid zijn, omdat zij de verantwoordelijkheid niet meer willen dragen
4. Bedrijf en staat kunnen niet samengaan, omdat er dan sprake is van belangenverstrengeling van overheidsfunctionaris en bedrijfseigenaren.

Onder leiding van welke premier (minister-president) werd een begin gemaakt met zelfredzaamheid en privatisering?

1. Willem Drees
2. Ruud Lubbers
3. Joop den Uyl
4. Wim Kok

Poldermodel 

vanaf 1982

• Om de economische problemen op te lossen, gaan de overheid, werkgevers en vakbonden vanaf 1982 samenwerken. Dit heet het poldermodel. 

• Dit werkt al snel, en vanaf 1985 groeit de economie weer (vanaf 1995 groeit de economie zelfs enorm en daalt de werkloosheid snel).

Die drie groepen hadden verschillende belangen, maar ze wilden wél alle drie dat het goed gaat met de economie. Om dat te bereiken, besloten ze dat de lonen niet meer stijgen. Werkgevers hebben daardoor minder kosten en kunnen dan lagere prijzen vragen voor hun producten. Als Nederlandse producten goedkoop zijn, kan er meer worden verkocht aan het buitenland, en dat is goed voor de economie. Het poldermodel bestaat nog steeds.

Wat is het poldermodel?

1. Overleg tussen de sociale partners.
2. Bezuinigingspolitiek
3. een staat waarin de overheid zorgt voor burgers
4. neutraliteitspolitiek

Paarse kabinetten

1994

Voor het eerst kabinet zonder confessionelen (CDA)

Kabinet Kok

PvdA, VVD, D'66

Liberalisering gaat door

Vrijheid

Wet Gelijke Behandeling (1994)

Individualisering gaat door:
1. Gedoogbeleid: softdrugs

2. Euthanasie 

3. Legalisering 'homohuwelijk'

Reputatie van vrij en tolerant land

Buitenland

Jaren '60: 
Nederland vond zichzelf een gidsland
demonstratie tegen kruisraketten (1981)

Rol NAVO veranderd na Koude Oorlog: conflictoplosser

Joegoslavië: 

communistisch maar géén bondgenoot van Sovjet-Unie, na einde Koude Oorlog groeiende nationalisme onder verschillende volkeren 

Joegoslavië

1992: 

Bosnië wil zich afscheiden 
Juni 1992: 

start beleg Sarajevo
Nederlandse VN-soldaten moeten moslim-enclave Srebrenica beschermen, maar mogen geen wapens gebruiken
1995: 

Serven vermoorden 8000 mannen en jongens in de bossen rond Srebrenica

Europese samenwerking

Nederland is oprichter EGKS (EU)

Gevolg: 

Europees beleid heeft invloed op Nederlands beleid
1985: 

Verdrag van Schengen: bevordering Europese samenhorigheid

1992:

Verdrag van Maastricht (euro)

Migratie

• 1992: Verdrag van Maastricht --> oprichting EU en EMU
• Mobiliteit wordt steeds makkelijker binnen EU
• Gevolg: arbeidsmigranten uit Oost-Europa verhuizen naar West-Europa
• Daarnaast: migratie náár EU door humanitaire crises (Balkan, Syrië)
• Gevolg: groeiende kritiek op multiculturalisme: bedreiging op de arbeidsmarkt of in cultuur

Multiculturele samenleving?

• Vanaf de jaren '80 blijkt het beeld van de multiculturele samenleving waarin groepen mensen van verschillende culturen gelijkwaardig met elkaar samenleven, steeds vaker niet te kloppen.

• Verschillende groepen leven eerder náást elkaar dan mét elkaar.
• Tegenwoordig wordt daarom liever gesproken van de pluriforme samenleving.
  

Tot aan het eind van 20e eeuw stond het kritisch zijn op de multiculturele samenleving gelijk aan racisme. Hoewel sommige groepen allochtonen zorgden voor problemen, deed de overheid daar weinig aan. De meeste politici ontkenden deze problemen zelfs en wie er wél iets van zei, werd beschuldigd van discriminatie.

Nederlandse identiteit?

• Wie is 'ons'? En wat bedoelen 'onze cultuur' en 'onze geschiedenis'? Het blijft een lastige discussie. 
• De wereld kleiner is geworden: we zijn voortdurend in contact met andere delen van de wereld, bijvoorbeeld via internet. 
• Ook lijken sommige van onze gebruiken op die van mensen in andere delen van de wereld. Dit heet: globalisering

Populisme

• In de jaren '90 verliezen mensen het vertrouwen in de politieke partij op wie zij altijd hadden gestemd. 

• Deze grote groep gaat stemmen op de nieuwe, populistische politieke partijen die worden opgericht. 

• Populistische leiders zeggen te doen wat het volk wil, want ‘het volk heeft altijd gelijk’. Lastig is dat wat het volk wil, niet altijd kán. 

Populistische politici worden soms in korte tijd heel populair. Maar als later blijkt dat ze hun beloftes niet kunnen waarmaken, raken zij die populariteit snel weer kwijt. Enkele jaren later komt er dan weer een andere populistische partij die opnieuw de mooiste beloftes doet.

0

Tot welke politiek-maatschappelijke stroming horen partijen als de LPF, PVV en Forum voor Democratie?

1. Socialisme
2. Populisme
3. Liberalisme
4. Confessionalisme

Pim Fortuyn

• Pim Fortuyn wordt in 2001 leider van de nieuwe partij Leefbaar Nederland. Fortuyn beweert ‘te zeggen wat hij denkt en te doen wat hij zei’. 
• Vooral over de islam is hij erg negatief. Hij zei dat hij het opneemt voor de ‘gewone’ mensen die door de politiek in de steek zijn gelaten. 
• Fortuyn wordt snel erg populair, maar in 2002, vlak voor de verkiezingen, wordt hij vermoord.

Polarisatie

• Eind jaren '90: groeiende kritiek op afstandelijkheid Paars 2
• 2001: aanslag Twin Towers --> groeiende angst moslim-extremisme 
• Gevolg ontwikkeling: groeiende populariteit Pim Fortuyn
• Fortuyn belooft gat politiek-burger te verkleinen + anti-islam
• Mei 2002: Fortuyn wordt vermoord: "de kogel kwam van links"

Polarisatie

• 2004: moord Theo van Gogh  --> groeiende angst moslimextremisme 
• 2005: oprichting PVV
• Gevoel dat overheid de burgers niet helpt groeit vanaf jaren '90
• 2008: start economische crisis --> Zuid-Europese landen komen in grote problemen
• EU moet ingrijpen --> groeiende weerstand tegen invloed Brussel
• Gevolg: groeiende populariteit rechts populisme 

Beatrix

• Beatrix is koningin van de Nederlanden tussen 1980 en 2013. 
• Hoewel ze als koningin zakelijk is, worden zij en haar man, de Duitser Claus von Amsberg erg geliefd. Zeker haar optredens bij rampen waarderen mensen enorm.
• In 2013 stopt Beatrix en wordt haar oudste zoon Willem-Alexander koning.

https:

Jongeren

• Gefragmenteerde jongerenculturen van jaren '70
• - Engeland: punk: anti-establishment , individualistisch
• - NL: kraakbeweging  
• - VS: "gangstarap"
• - NL: gabber

Gabber

jaren '90

apolitiek; feesten en drugsgebruik

Video

Gabbers

https://youtu.be/MPqpuULpJNs

Rap

• In de Verenigde Staten zetten Afro-Amerikaanse jongeren zich met rapmuziek af tegen het racisme in hun omgeving.
  
• Later verheerlijking straatcultuur 
  
•  Ook in Nederland werd rap vanaf de jaren 1990 een toonaangevende jeugdcultuur.  
  

Digitale revolutie
>> sociale veranderingen

• Digitale revolutie >> eind jaren '90 / begin 20e eeuw. (3e industriële revolutie)

Introductie van internet, mobiele telefoon en sociale netwerken >> veranderen communicatie voorgoed.

Veranderingen:

1. Een vloed aan informatie wordt voor iedereen toegankelijk.
2. De mogelijkheden tot sociale contacten nemen enorm toe.
3. De mogelijkheden tot mondiale contacten nemen enorm toe.
4. Iedereen kan deelnemen aan nationale discussies.
5. Meer dan ooit is de eigen omgeving met een apparaatje te beheren en te controleren.
6. Mogelijkheden om mensen te bedriegen nemen enorm toe.
   

Noem een voorbeeld van een ontwikkeling tijdens de digitale revolutie.