9.1 Handen uit de mouwen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Hoofdstuk 9. Nederland na 1945

Leerdoelen 1/2

1. Je kunt uitleggen wat bedoeld wordt met vreedzame burgelijke ongehoorzaamheid.
   
   
2. Je kunt uitleggen in hoeverre de Tweede Wereldoorlog een oorzaak of katalysator* was van de dekolonisatie.

* een katalysator is een generator. Deze brengt een proces op gang of versneld een bepaalde ontwikkeling.

 Modern imperialisme oorzaken:

1. Industrieën hadden grondstoffen nodig voor hun productie.
2. Industrieën hadden afzetgebieden nodig na hun produtie.
   
3. Europees nationalisme: om als grootmacht te worden gezien had je koloniën nodig (prestige).
4. Westers supurioriteitsgevoel: andere culturen werden gezien als minderwaardig, moesten worden opgevoed, bekeerd tot christendom.

1e voorbeeld Westers superioriteitsgevoel

Een negroïde man staat schoon te maken, krijgt daarmee dus geen les.

Wil de maker hiermee zeggen dat de Afro-Amerikaanse bevolking min of meer tweederangsburgers zijn die geen recht hebben op onderwijs?

Aan zijn geinteresseerde gezicht te zien wil hij wel meedoen.

Een indiaan zit in de hoek. Dit is grofweg hoe er werd omgegaan met de indiaanse bevolking: deze werden keer op keer verjaagd en uiteindelijk gezet in reservaten.

De maker is in zekere zin ook nog eens van mening dat indianen niet intelligent zijn. Dit zie je aan het boek dat ondersteboven wordt gelezen.

Een Chinese jongen staat in de deuropening. Met de grote intocht aan Chinezen naar het Westen van de Verenigde Staten (oa.  San Francisco) tijdens de Goudkoorts en aanleg van de continentale spoorlijnen is het noodzakelijk dat ook deze groep onderwezen gaat worden.

De maker beeld hem af met een Qing-vlecht. Alle mannen en jongens moesten een dergelijke vlecht dragen.

De kinderen die hier zitten (de Filipijnen, Hawaii, Porto Rico, Cuba, vertegenwoordigen de 'landen' die de Verenigde Staten hebben 'buitgemaakt' op Spanje tijdens hun onderlinge oorlog (1898) om Cuba. 

Ondanks dat de VS altijd zegt geen kolonisator te zijn, is het dat eigenlijk wel.

De maker zet hen vooraan in de klas, omdat ze 'nieuw' zijn en daarom nog onwennig.

De kinderen die hier zitten vertegenwoordigen de Staten van de VS, bijvoorbeeld Californië, Alaska (gekocht van Rusland) etc. Hoewel ook deze staten tot de nieuwere staten behoren, zijn ze al wel 'ideale leerlingen'.

De maker beeld Alaska overigens uit als een soort eskimo met een ietswat donkere huiskleur (links).

De strenge leraar (die de kindertjes wat bij moet brengen) is hier de vaak terugkerende Uncle Sam-figuur.

HIj staat symbool voor de Verenigde Staten in veel spotprenten en bronnen.

De man voorop moet Groot-Brittannië voorstellen, de man erachter wederom Uncle Sam. Let ook op zijn rode-kruis op zijn arm: hij is er om ze te helpen.

Zij dragen hun kolonieën op hun rug mee (in luxe stoel) de berg op in de richting van 'civilization' (beschaving).

Hiervoor moeten ze wel een aantal obstakels passeren (barbarisme, tegenstand, slavernij, ondeugd, ontwetendheid, brutaliteit, kannibalisme).

2e voorbeeld Westers superioriteitsgevoel

Brits-India

• ‘Jewel in the Crown’: India bezorgd Groot-Brittannië veel aanzien in de wereld.
• Zowel grondstoffen voor Britse textelindustrie als grote afzetmarkt van textiel.
• Hoge exportcijfers opium naar Groot-Brittannië.
  

Mahatma Gandhi
1869-1948

Levensloop:

• "Ahisma" opvoeding 
  (= filosofisch concept van geweldloosheid) in India
  
  
• Uitgehuwelijkt op zijn 13de, op zijn 19de naar Engeland voor rechtenstudie.
  
  
• 1891: Weer terug naar India
• 1891-1947: Verzetstrijder

Mahatma Gandhi

Vreedzame burgerlijke ongehoorzaamheid: protesteren zonder geweld te gebruiken.

• 
  
• Praktijk: koloniale regels niet nageleefd, bv: oproep geen kleding te kopen van Britten, maar zelf te maken.

1947: Soeverreiniteitsoverdracht aan India door Groot-Brittannie

Video

Fragment Gandhi (1982)

Voorbeeld van vreedzame burgelijke ongehoorzaamheid

De man met zwarte snor in het midden is Gandhi.

0

Grootmachten <1914 vóór WO I

Britse Rijk (oranje)     Franse Rijk (rood) 

Russische Rijk (geel)    Duitse Rijk (groen) 

Italiaanse Rijk (paars)      Oostenrijk-Hongarije (roze)

Grootmachten <1939 vóór WO II

Britse Rijk (oranje)      Franse Rijk (blauw)
Sovjet-Unie (rood)      Verenigde Staten (groen)

Grootmachten >1945 na WO II

Verenigde Staten (+ bondgenoten) (blauw)
Sovjet-Unie (+ bondgenoten) (rood)     

* overigen (groen)

• Verenigde Staten & bondgenoten (blauw)
• Sovjet-Unie & satelietsstaten (rood)
  
  
  = twee (2) in totaal

1. Europese landen geen geld voor wederopbouw kolonies na WO II, moesten zichzelf zien te redden. 

2. Prestige en macht van Europeanen (Groot-Brittannië, Frankrijk) weg.

3. Nationalistische bewegingen in kolonies waren sterker geworden (geen onderdrukking tijdens WO II).

4. In kolonies duldden steeds meer mensen vreemde overheersing niet.

5. VS en USSR bepalen samen het wereldtoneel: 

• De VS was als voormalig kolonie tegen koloniaal bezit.
• De USSR bestempeld bezit van kolonies als vorm van verwerpelijk kapitalisme.

Tweede Wereldoorlog als oorzaak of katalysator?

WO II als oorzaak: 1, 2, 4, 5                WO II als katalysator: 3, 4 

Europese grootmachten zijn na WO II verzwakt > golf van Aziatische en Afrikaanse landen die onafhankelijk worden.

bv: Indonesië (Nederland onder druk gezet door VS (punt 5)

• Verenigde Staten & bondgenoten (blauw)
• Sovjet-Unie & satelietsstaten (rood)
  
  
  = twee (2) in totaal

Aan de slag

Lezen kop 'Gandhi als boegbeeld' en 'De Tweede Wereldoorlog als breekpunt' in je tekstboek (p. 137).

Maken opdracht 2 t/m 5 in je werkboek (p.154).

(voor vwo gelden dezelfde opdrachtnummers)

Leerdoelen 2/2

3. Je kunt uitleggen welke verschillende wegen naar onafhankelijkheid waren voor Aziatische en Afrikaanse landen.

4. Je kunt uitleggen dat het dekolonisatieproces ook een overeenkomst heeft in alle onafhankelijk geworden landen.

5. Je kunt uitleggen wat de uitkomst van de Suezcrisis was voor de Britten.

Dekolonisatie in Afrika

Dekolonisatie in Afrika niet altijd een positieve ontwikkeling
 voor bevolking:

• Bevolking is amper nationalistisch: eigen stam en
   familie belangrijker dan een eigen land.
  
• Grenzen zijn met de lineaal getrokken.
• Machtsoverdracht vaak aan elite (rijken) > die delen
   die macht alleen onderling > ontstaan dictaturen.

Zelfbeschikkingsrecht en vrijheid in Azie

De weg naar onafhankelijkheid is in Azië verschillend per land:

• Indonesie > vechten voor vrijheid tegen Nederland
• Pakistan en India > relatief rustige overdracht soeverreiniteit,
   wel geweldadigheden rond migratie moslims naar Pakistan   en hindoes naar India.
• Vietnam > Oorlog met Verenigde Staten
   (door angst VS voor verspreiding communisme)

Overeenkomst: Alle dekoloniserende landen (Afrika én Azië) kennen veel slachtoffers en grote problemen.

Suezcrisis

• Egypte: langer onafhankelijk.
   Maar: Suezkanaal van GB en FR.
• 1956: Egypte (Nasser) bezet het
   Suezkanaal. Reactie GB: oorlog,
   heroveren!
• Reactie USSR: Dreiging met een
   atoombom.
• Onder druk van de VS > GB trekt
   zich terug --> Nasser wint

Locatie van Egypte in Afrika

Het Suezkanaal in een satellietbeeld

Na dekolonisatie beter geworden?

In de meeste landen niet bepaald beter geworden:

• Landen nog altijd financieel afhankelijk van vroegere
   kolonisator.
• Nieuwe bestuurlijke elite nemen een luxe westerse levensstijl
   aan > laten paleizen bouwen voor zichzelf.
• Daartegen: veel verzet van arme en strenggelovige bevolking.

Nasser > wel heel populair Egyptische bevolking (held Suezcrisis) > strenggelovige moslims hard onderdrukt.

Stel 1 vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen

Hoe zou je de uitleg van vandaag willen beoordelen?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

Begrippen uit deze les

• Vreedzame burgelijke ongehoorzaamheid
• Suezcrisis

Personen uit deze les

• Mahatma Gandhi
• Gamal Abdel Nasser

Aan de slag

Lezen kop 'Zelfbeschikkingsrecht en vrijheid in Azië' t/m 'Nieuw kolonialisme en problemen' in je tekstboek (p. 138).

Maken opdracht 6 t/m 9 in je werkboek (p.155).

(voor vwo gelden dezelfde opdrachtnummers)

Stuur een foto van het gemaakte werk naar [e-mail] (je mag het ook typen in een Word-bestand)

Zorg dat de je antwoorden goed leesbaar zijn en dat de foto scherp is!