Les 7: hoofdstuk 7: Gedrag en welzijn

• Dierverzorging
• MBO
• Studiejaar 1

Hoofdstuk 7: Gedrag en welzijn

MBO niveau 2

Leerdoelen

1. De leerling kent de vijf vrijheden van Brambell

2. De leerling kan aan de hand van het Quality Welfare systematiek, objectief het dierenwelzijn bepalen in een bepaalde situatie.

3. De leerling kan omschrijven wat er wordt verstaan onder natuurlijk gedrag van de boerderijdieren.

4. De leerling kan uitleggen waardoor afwijkend gedrag bij dieren kan ontstaan.

5. De leerling kan de stress-signalen van de boerderijdieren benoemen

Waar gaat dierenwelzijn over?

Wat betekent een goed welzijn?

De vijf vrijheden Brambell

• dieren zijn vrij van honger en dorst. 

Ze hebben gemakkelijk toegang tot vers water en een adequaat rantsoen;

• dieren zijn vrij van ongemak. 

Ze hebben een geschikte leefomgeving inclusief onderdak en een comfortabele rustplaats;

• dieren zijn vrij van pijn, verwonding en ziekte. 

Er is sprake van preventie en een snelle diagnose en behandeling;

• dieren zijn vrij van angst en stress. 

Er is zorg voor voorwaarden en behandelingen die geestelijk lijden voorkomen;

• dieren zijn vrij om normaal gedrag te vertonen. 

Ze hebben voldoende ruimte, goede voorzieningen en gezelschap van soortgenoten.

Welfare Quality systeem

Het systeem van Welfare Quality gaat uit van vier onderwerpen:

• normaal gedrag
• goede gezondheid
• goede voeding
• goede huisvesting

Waar gaat dierethiek over?

Welfare Quality systeem: meten van dierenwelzijn

Normaal gedrag

beperken in uitvoeren van belangrijke gedragingen:

 vergroten de kans dat dieren chronisch gestresst raken en afwijkend en ongewenst gedrag gaan ontwikkelen, zoals beschadigend, stereotyp en apathisch gedrag.

Rangorde, verzorging, spelgedrag en bescherming

‘behavioural needs’. Voor varkens, bijv: kunnen wroeten

 negatieve emoties zoals angst, stress en frustratie worden beperkt en positieve emoties zoals veiligheid, tevredenheid en plezier worden gestimuleerd

Met een positieve relatie tussen mens en dier ontwikkelen dieren minder angst voor mensen, en dat maakt ze ook makkelijker in de omgang.

Expressie van sociaal gedrag

Expressie ander soortspecifiek gedrag

Positieve emotionele toestand

Goede mens-dierrelatie

Goede voeding

Te weing water binnenkrijgen is gevaarlijk voor de gezondheid. 

Bij gebrek aan voedsel (energie) worden lichaamreserves aangesproken. Bij te veel voedsel wordt het dier te dik. Beide  gevaarlijk voor de gezondheid. 

Zorgen dat een dier de juiste voedingsstoffen binnenkrijgt. 

Is voor de meeste dieren een belangrijk onderdeel van hun daginvulling en natuurlijke gedrag. Uitdagen om voedsel te krijgen.

voedselzoekgedrag

Afwezigheid van chronische honger of overvoeding

Juiste samenstelling voeding

Afwezigheid van langdurige dorst

Goede huisvesting

Welke factoren zijn belangrijk voor een goed klimaat in de huisvesting?

Factoren die van belang zijn als dieren gehouden worden zijn (een combinatie van) temperatuur, luchtvochtigheid, licht, luchtsnelheid en luchtsamenstelling

 is goed voor de conditie en daarmee de gezondheid van de dieren. Betekent ook dat dieren zich makkelijk in hun huisvesting kunnen verplaatsen, zonder belemmerd te worden door obstakels of een gevaarlijke ondergrond.

De inrichting van de huisvesting moet zodanig zijn dat de dieren rustig en ongestoord kunnen liggen wanneer ze daar behoefte aan hebben. Ook moet er rekening gehouden wordenmet het feit of dieren nacht- of dagdieren zijn.

Een (te) kale omgeving kan dieren frustreren en leiden tot afwijkend gedrag.

comfortabel liggen en rusten

bewegingsvrijheid

omgevings verrijking

comfortabel klimaat

Geef een voorbeeld van verrijking.

Goede gezondheid

 Een dier dat gewond is, voelt pijn en kan gefrustreerd of gestrest raken. Verwondingen kunnen tot infecties met ziekteverwekkers leiden. Interne verwondingen zien door inwendig onderzoek of aan merkbare veranderingen in houding en gedrag

heeft een negatieve invloed op het welzijn van het dier.  kan komen van chronische stress, maar ook door een verkeerd klimaat of een slechte hygiëne.

kan tot veel ongemak, zoals angst en pijn, leiden. De risico’s moeten voor mens en dier en het ongemak voor de dieren afgewogen worden.

Afwezigheid ongemak door ingrepen en handelingen

Afwezigheid van verwondingen

Afwezigheid van ziektes

Wat is stereotiep gedrag?

Noem een voorbeeld van
stereotiep gedrag bij varkens.

Wat hebben varkens nodig:

• huisvesting veilig
• huisvesting op de juiste temperatuur
• gezelschap van soortgenoten
• rustplaatsen
• moet kunnen spelen
• moet kunnen wroeten
• genoeg kunnen bewegen
• zoeken naar eten (fourageren)

Wat als ze het niet krijgen: probleemgedrag:

• slopen van zaken
• gillen
• ontsnappen
• stereotiep gedrag zoals:

- steeds neus langs ander varken heen en weer bewegen

- stangbijten

- staartbijten

- oorbijten

Noem een voorbeeld van
sterotiep gedrag bij paarden.

Wat hebben paarden nodig:

• veel bewegen
• frisse lucht
• vaak kleine beetjes eten 
• gezelschap van soortgenoten

Wat als ze het niet krijgen: stereotiep gedrag:

- luchtzuigen

- weven

- kribbebijten
 

Wat hebben runderen nodig:

• gezelschap van soortgenoten (synchroon gedrag kunnen uitvoeren)
• genoeg ruwvoer (soorteigen voer en kunnen herkauwen)
• vleeskalveren: voldoende kunnen zuigen

Wat als ze het niet krijgen: stereotiep gedrag:

abnormaal oraal gedrag:

- tongrollen (in de bek)

- tongspelen (buiten de bek)

- langdurig bijten, likken en/of zuigen aan onder andere het hekwerk of trog, of aan

soortgenoten (aan de neus, de oren, het scrotum, de navel en de penis)

- urine drinken of voorhuid zuigen bij

andere vleeskalveren

- staart of oor bijten

Benoem abnormaal oraal gedrag bij vleeskalveren.

Wat verstaan we onder scharrelen? (bij kippen)

Wat hebben kippen nodig:

• vast groep soortgenoten (pikorde)
• van de grond af kunnen slapen (stok/boom)
• scharrelen (eten zoeken in de grond)
• stofbad kunnen nemen

Wat als ze het niet krijgen: stereotiep gedrag:

verveling of overbevolking: extreme pikorde:

verenpikken (kan zelfs leiden tot kannibalisme)

Waarom is het belangrijk om schapen altijd samen te houden met soortgenoten of geiten?

Wat hebben schapen nodig:

• kleine, vaste kudde van soortgenoten
• kunnen grazen
• afhankelijk van het ras: kunnen afzonderen om af te lammeren 

Wat als ze het niet krijgen:

- dominantiegevechten (veel schapen van dezelfde leeftijd of geslacht bij elkaar)

- stress ten gevolge van eenzaamheid

Aan de slag!

• Lezen en maken hoofdstuk 7 (blz. 44)
  
• Lezen en maken hoofdstuk 9 (blz. 53)

• Leeractiviteit 4.16 (in tweetallen, blz. 42)
  
• Leeractiviteit 4.17 (in tweetallen, blz. 43)

• Werken aan project