H4 - TH4 evolutie - BS6

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Thema 4

BS6 

Evolutie in

populaties

Leerdoelen BS 6

Na deze les kun je:

• beschrijven hoe de genetische eigenschappen van een populatie kunnen veranderen
  
• uitleggen wat er wordt bedoeld met de begrippen: soort, populatie, genenpool, allelfrequentie, genotypefrequentie, seksuele selectie, genetic drift
  

Begrippen BS6

populatie

rassen

soort

gene flow

genenpool

allelfrequentie

regel van Hardy-Weinberg

seksuele selectie

macro-evolutie

micro-evolutie 

co-evolutie

genetic drift

flessenhalseffect

foundereffect

Een 'Darwinvraag' beantwoorden

Stap 1

Benoem het uitgangspunt dat er in de muizenpopulatie sprake is van genetische variatie

Door mutaties is er variatie ontstaan in de vachtkleur van de muizen

Stap 2

Benoem: WIE hebben er WELK selectievoordeel? Dit haal je altijd uit de context van de vraag:

De muizen met een donkere vacht hebben een selectievoordeel omdat zij hierdoor minder gezien worden door hun predator.

Stap 3

Benoem dat individuen met selectievoordeel vaker ONDERLING voortplanten (hogere fitness)

De muizen met de donkere vacht zullen dus vaker overleven en als gevolg daarvan vaker onderling voortplanten.

Stap 4

Benoem de genfrequentieverschuiving die dit tot gevolg heeft

Het allel voor donkere vachtkleur zal vaker worden doorgegeven en daardoor zal het aantal donkere muizen in de volgende generaties toenemen. 

Wat is de definitie van het begrip 'soort'?

soort = organisme die zich onderling kunnen voortplanten en vruchtbare nakomelingen hebben

soort

 organismen die zich onderling kunnen voortplanten en vruchtbare nakomelingen hebben

Wat is de definitie van het begrip 'populatie'?

populatie = een groep van individuen van dezelfde soort

populatie

een groep van individuen van dezelfde soort

Populatie vs. soort

maar let:

• binnen een soort kan je verschillende rassen hebben  (sint-bernards hond en dwergpoedel)
  
• na aanpassingen kan de populatie veranderen in meerderen soorten (Indische en Afrikaanse olifan
  

soort          = grootste verzameling populaties waartussen uitwisseling van genen kan plaatsvinden

Populatie vs. soort

Genenpool

Verzameling van alle genen 

in een populatie.

Allelfreqentie -> hoe vaak een allel in de populatie voorkomt.

Afhankelijk hiervan is de genetische variatie : 

•  1 allel  = geen natuurlijke selectie hierop 
•  geen selectie druk -> willekeurige overerving (allelfrequenties constant)

Hardy-Weinberg regel

als er geen selectiedruk is blijft de allelfrequentie binnen een pool constant

met andere woorden:

de kans dat een gen wordt doorgegeven is niet afhankelijk van het gen en is voor elk gen hetzelfde

Hardy-Weinberg

voorwaarden: 

geen mutatie,  geen migratie, alle paringen zijn op toeval berust en geen natuurlijke selectie

als deze de berekende getallen en frequenties niet overeenkomen met de werkelijkheid is er dus wel sprake van veranderingen en selectie

Hardy-Weinberg formule

p+q = 1

p² + 2pq + q² = 1

p = allelfrequentie dominante allel

q = allelfrequentie recessieve allel

p² = genotypefrequentie dominante allel

q² = genotypefrequentie recessieve allel

2pq = genotypefrequentie heterozygote 

Hardy-Weinberg formule

p+q = 1 en  p² + 2pq + q² = 1

stap 1: -> bepaal genotypefrequentie van het  recessieve allel

stap 2: neem hier de wortel van  (q =       q² )

stap 3: bereken p (1 - q = p)

stap 4: nu kan je p²  en 2pq berekenen

p = allelfrequentie dominante allel

q = allelfrequentie recessieve allel

p² = genotypefrequentie dominante allel

q² = genotypefrequentie recessieve allel

2pq = genotypefrequentie heterozygote 

√​​​​

Hardy-Weinberg

wat hebben we aan deze regel? 

als deze de berekende getallen en frequenties niet overeenkomen met de werkelijkheid is er dus wel sprake van:

• wel een mutatie,  migratie, niet op toeval beruste paringen of niet natuurlijke selectie

Oorzaken van evolutie

1. (natuurlijke) selectie
2. gene flow
3. seksuele selectie (non-random mating)
4. kunstmatige selectie
5. founder effect
6. bottleneck effect
7. genetic drift

(Natuurlijke) selectie 

Organismen die binnen een populatie het best zijn aangepast aan de leefomgeving en hun genen doorgeven aan de volgende generaties. 

 

Gene flow

Seksuele selectie

Veranderingen in allelfrequenties als gevolg van migratie tussen verschillende populaties van een soort.

Veranderingen in allelfrequenties als gevolg van specifieke partnerkeuze.

Founder effect

Bottleneck effect

Veranderingen in allelfrequenties als gevolg stichten nieuwe populatie uit toevallige, niet gelijke allelfrequentie bij stichters.

Veranderingen in allelfrequenties als gevolg achterblijvers na gebeurtenis met toevallige, niet gelijke allelfrequentie.

Kunstmatige selectie

Genetic drift

Veranderingen in allelfrequenties als gevolg van selectie op (door de mens) gewenste eigenschappen.

Veranderingen in allelfrequenties als gevolg van willekeurige verschuivingen gebaseerd op toeval (hoofdzakelijk bij kleine populaties)

macro-, micro- en co-evolutie 

macro-evolutie 

= soorten vorming 

micro-evolutie 

= rassen vorming 

co-evolutie 

= aanpassing van ene soort op verandering van een ander soort 

bloemen en bijen hebben elkaar nodig voor nectar en bestuiving

plant ontwikkeld gif tegen vraat, rups ontwikkeld resistentie 

02:55

DNA is

1. uniek voor elk individu
2. hetzelfde voor alle wezens
3. verschilt alleen tussen soorten
4. kan jezelf aanpassen

04:44

Op welke 2 momenten vindt er recombinatie plaats?

1. bij de mitose en bevruchting
2. bij de meiose en bevruchting
3. bij de mitose en meiose
4. nooit

07:16

Elke wezen wordt onderworpen aan selectie.

1. juist
2. onjuist

08:44

Waarom is het een evolutionair doel om zoveel mogelijk nageslacht te produceren?

1. de wereld kan nog wel wat voller
2. het is juist beter niet zoveel nakomelingen te produceren, want dan kan je er beter op letten
3. dit is gewoon gezellig
4. zo doorstaat er vast wel eentje uit het nageslacht de selectie

11:24

Waarom is iedereen speciaal?

1. omdat iedereen uniek is
2. omdat we allemaal hetzelfde zijn
3. omdat we goed voor de wereld zorgen
4. omdat er op een andere planeet een kopie van je leeft

01:23

wat is een soort?

1. een populatie van dieren met hetzelfde uiterlijk
2. een populatie die vruchtbare nakomelingen kan produceren
3. een populatie van dieren die onvruchtbare nakomelingen produceert
4. kenmerkt zich door een andere vachtkleur

Vul de tekst aan.

geloven dat de

afstammen van andere

Zo'n langzame

noemen we 

................................

..........................

....................

..................

................

ontwikkeling

diersoorten

evolutie

biologen

mensen

1

2

3

4

5

6

7

In welke volgorde verliep de evolutie van het leven?

bacteriën

weekdieren

schelpdieren

vissen

landplanten

reptielen

zoogdieren

Zet de volgende factoren van de evolutie in de juiste volgorde

goede adaptatie

survival of the fittest

fitness

genetische variatie

natuurlijke selectie 

de aarde bevat miljoenen soorten 

Radioactiviteit

scheiding tussen organismen van een soort 

Mutageen

Aanpassing

Ras

Evolutie

Huiswerk

opdrachten bij BS 6 

57 t/m 64