Module 2 les 4 diarree en verstopping

• Farmaceutische patientenzorg
• MBO
• Studiejaar 2

FPZ 

Module 2 

Les 4 

Diarree en verstopping 

Deze les 

Terugblik vorige les 

Diarree

Verstopping 

Wat is reflux?

1. Maagpijn
2. Misselijkheid
3. Maagklachten
4. Brandend maagzuur

Wat is eerste keuze bij incidentele maagklachten?

1. Algedraat met calciumcarbonaat
2. Magnesium met calciumcarbonaat
3. Algedraat met magnesiumzout
4. Omeprazol

Wanneer treden voornamelijk refluxklachten op?

1. Na het eten
2. De hele dag door
3. Voor het eten
4. ' s morgensvroeg

Wat is een ulcus ventriculi?

1. Maagzweer
2. Zweer in de slokdarm
3. Maagpijn
4. Brandend maagzuur

Wat is diarree?

Wat is diarree? 

Verstoring van het normale ontlastingspatroon waarbij frequentie en hoeveelheid van de ontlasting toenemen en de ontlasting meer water bevat dan gewoonlijk 

Onderscheid in: 

Acute diarree​

Oorzaak vaak virus of bacterie ​

Chronische diarree ​

Symptoom onderliggende ziekte 

Dehydratie

Uitdroging ​

Grootste risico van diarree ​

Bij vermoeden uitdroging direct doorverwijzen ​

Zuigelingen en ouderen vanaf 70 jaar verhoogd risico ​

Verschijnselen: ​

Donkergele urine ​

Geen urineproductie gedurende meer dan 8 uur ​

Erg droge tong en slijmvliezen​

Dorst ​

Snelle polsslag ​

Ingevallen ogen 

WHAM - vragen 

Wie? ​

• Kind, hoe oud?​
  
• Volwassene, 70 +? ​
  
• Verminderde nierfunctie en hartfalen ​
  

Hoelang?​

• Waterdunne ontlasting?​
  
• Hoe vaak? ​
  
• Verre reis gemaakt? ​
  

Actie?​

Medicatie? 

Wie? 

• Belangrijk ​
  
• Kinderen jonger dan 2 jaar en mensen ouder dan 70 jaar hebben grotere kans op uitdroging ​
  
• Verminderde nierfunctie en hartfalen 

Hoelang? 

• Acute diarree gaat vanzelf over binnen 10 dagen ​
  
• Hoelang last? ​
  
• Hoeveel keren per dag? ​
  
• Recent verre reis gemaakt? ​
  
• Iets gegeten wat kan veroorzaken? ​
  
• Vraag naar voedsel ​
  
• Hebben familieleden of vrienden dezelfde verschijnselen? 

Actie? 

Als alle zinvolle maatregelen al genomen zijn maar niet tot het gewenste resultaat hebben geleid doorverwijzen naar de arts ​

Medicatie? 

Bijwerking ​

• Antibiotica, laxantia, magnesiumzouten, sorbitol, misoprostol of overmatig gebruik laxantia 

​

Overdosering ​

• Oncolytica, methotrexaat, colchicine, theofylline en valproïnezuur  

Medicatie? 

Verminderen werking ​

• Anticonceptiepil, anti- epileptica, digoxine, lithium ​
  
• Diabetes; bloedspiegel kan ontregelen ​
  

Extra risico hyponatriëmie ​

• Combi’s medicatie ​
  
• Plotseling hevige vermoeidheid, sufheid, slecht aanspreekbaar of verminderde eetlust ​
  
• SSRI’s met diuretica 

Wanneer huisarts? 

• Als diarree niet stopt (vaker 6 x per dag) 3 dagen of langer ​
  
• Met koorts ​
  

Onder de 2 jaar: na 1 dag​

Ouder dan 70 jaar: na 1 dag​

Alle andere: 3 dagen ​

• Met aanhoudend braken met minimale vochtinname​
  
• Uitdroging: weinig plassen, suf, verward ​
  
• Reizigersdiarree met ernstig ziek zijn, koorts of bloed bij ontlasting ​
  
• Diarree afgewisseld met obstipatie​
  
• Als wordt veroorzaakt door bijwerking gnm of kans op bijwerking van gnm verhoogt 

Duur zelfbehandeling 

Ongecompliceerde acute diarree met of zonder medicatie ​

Gaat vanzelf over; 3 dagen ​

Vermoeden uitdroging​

Huisarts ​

Langer dan 7 dagen? ​

Huisarts 

Niet- medicamenteus advies

Alleen acute diarree​

• Was de handen na elke toiletgang of verschonen van een luier bij een baby​
  
• Veilig omgaan met voedsel ​
  
• Veel drinken; water, thee, vruchtensap, bouillon etc. (geen grote hoeveelheden appelsap)​
  
• Bij kinderen: geen koemelk ​
  
• Eten waar men trek in heeft, kleine porties ​
  
• Raadzaam om caffeïnebevattende producten en melk te vermijden ​
  
• Denk om anticonceptiepil 

Advies voor reizigers 

Handen vaak en goed wassen​

Niet al het water is drinkbaar ​

Niet eten: ​

• Schepijs of andere etenswaren aan een straatstalletje​
  
• Ongekookt, rauw voedsel (schelpdieren) ​
  
• Ongeschild fruit ​
  
• Koude salades ​
  
• Niet goed doorbakken vlees​
  
• Ongepasteuriseerde melkproducten 

Advies voor reizigers 

Erop letten dat warme maaltijden heet worden geserveerd ​

Goede hygiene als men zelf kookt: ​

• Verhitten is erg belangrijk om bacterien te doden ​
  
• Vaat wassen in heet sop ​
  
• Schone droogdoeken gebruiken ​
  
• Eten snel aan de kook en laat 15 minuten doorkoken ​ 

Restjes alleen in koelkast bewaren 

Wat zou jij adviseren bij diarree?

Eerste keuze middel 

ORS = orale rehydratievloeistof ​

Voorkomt uitdroging ten gevolge van diarree door aanvulling van vocht en zouten ​

Niet gebruiken: ​bij verstopping van de darmen ​

Dosering: ​

Volwassenen en kinderen vanaf 6 jaar: tot 300 ml na elke waterdunne ontlasting ​

Kinderen tot 6 jaar: 10 ml/kg lichaamsgewicht na elke waterdunne ontlasting ​

Zwangerschap/borstvoeding: ​geen bezwaar 

Eerste keuze middel 

Loperamide ​

Vermindert darmmotiliteit waardoor diarree stopt ​

Niet gebruiken: ​kinderen jonger dan 6 jaar, bloed in ontlasting en/of hoge koorts ​

Interacties: ​ Tipranavir ​

Werking: ​binnen enkele uren ​

Zwangerschap/borstvoeding : niet adviseren ​

Bijwerkingen: ​ernstige obstipatie 

Dosering loperamide

Volwassenen​

Start met 4 mg, daarna elke 2 uur 2 mg (max 16 per dag) ​

Kinderen vanaf 8 jaar ​

Start met 2 mg, daarna elke 2 uur 2 mg (max 8 mg per dag) ​

Kinderen 6-7 jaar ​

5 ml drank per 10 kg lichaamsgewicht 2 tot 3 x daags ​

(0,2 mg/ml) ​​

In alle gevallen: gebruik stoppen zodra normale ontlasting heeft plaatsgevonden of als gedurende meer dan 12 uur geen ontlasting is geweest. ​

Niet langer dan 2 dagen gebruiken 

Wat weet jij van verstopping?

Verstopping 

• Obstipatie​
  
• Komt veel voor in Westerse wereld​
  
• Men denkt vaak dat dagelijks ontlasting nodig is voor goede gezondheid ​
  
• Per individu verschillend​
  
• Obstipatie is er als er sprake is van minder vaak dan ‘normaal’ optredende ontlasting​
  
• Waarbij de ontlasting vaak hard en droog is en met veel moeite (persen) en soms pijn wordt geloosd 

WHAM - vragen 

Wie? ​

• Kind ​
  
• Zwangere vrouw​
  
• Oudere ​
  
• Diabetes ; suikervrij​
  

Hoelang?​

• Pijnlijk?​
  
• Verandering stoelgangpatroon? ​
  

Actie?​

• Leefregels​
  

Laxeermiddel ​

• Medicatie? 

Wie? 

Kind​

• 0-4 jaar komt vaker voor​
  
• Langere tijd klachten; naar huisarts ​
  
• Mag in geen enkel geval een middel adviseren ​
  
• 
  

​Zwangere vrouw​

• Niet alles kan je adviseren ​
  
• Middel die darmwand prikkelt kan ook baarmoederwand prikkelen ; bisacodyl ​

Ouderen​

• Komt veel voor 

Hoelang? 

• Verergert vaak langzaam ​
  
• Bij ontlasting die 2 dagen uitblijft geen middel nodig ​
  
• Verandering stoelgangpatroon; 2 weken of langer; naar huisarts ​
  
• Denk aan aambei of fissuur 

Actie? 

Leefregels​

• Vezelrijke voeding​
  
• Voldoende lichaamsbeweging ​
  
• Voldoende vocht ​
  

Al enige dagen laxantia; huisarts 

Medicatie? 

Veel kan obstipatie veroorzaken: ​

• Verapamil ​
  
• Opioïden ​
  
• TCA ​
  
• Antipschyotica ​
  
• Fenytoïne ​
  
• Diuretica​
  
• Ijzerpreparaten ​
  
• Aluminiumzouten 

Wanneer huisarts? 

• Bij kinderen die niet reageren op voedingsadviezen of laxerende limonadesiroop​
  
• Als ontlastingspatroon is veranderd bij gelijkblijvende leefstijl ​
  
• Obstipatie in combi met krampende buikpijn en overgeven ​
  
• Frequent optreden van bruine veeg in broek of luier of kleine hoeveelheden diarree; overloopdiarree ​
  
• Medicijn wat obstipatie kan veroorzaken ​
  
• Al enige dagen zonder succes laxeermiddel heeft geprobeerd ​
  
• Bloed in ontlasting 

Duur zelfbehandeling 

• Obstipatie die niet wordt veroorzaakt door ernstig onderliggend ziektebeeld zal binnen enkele dagen goed reageren op eenvoudige maatregelen ​
  
• Het kan 2 weken duren voordat het verholpen is ​
  
• Volumevergrotende middelen hebben wat langere tijd nodig ​
  
• Je kunt de klant adviseren naar de huisarts te gaan als het gebruik van een laxeermiddel enkele dagen niet leidt tot productie van ontlasting 

Niet- medicamenteuze adviezen

• Voldoende vezelrijke voeding eten ​
  
• Eventueel zemelen toevoegen ​
  
• Onbijten ; darmperistaltiek stimuleren ​
  
• Genoeg drinken ; 1,5 – 2 liter ​
  
• Voldoende lichaamsbeweging ​
  
• Ontlasting niet ophouden ​
  
• Te lang op toilet zitten is af te raden ​
  
• Een gehurkte houding vermindert ondersteuning zwellichamen -> aambeien ​
  
• Niet hard persen 

1e keuze bij acute verstopping

Lactulose ​

Houdt vocht vast en zorgt daardoor voor toename van de darmperistaltiek ​

• Niet bij: plotselinge buikpijn ​
  
• Werking: 24-48 uur ​
  
• Zwangerschap/borstvoeding: geen probleem ​
  
• Bijwerkingen: buikpijn en winderigheid​
  
• Dosering volwassenen

Siroop: 15-30 ml in 1 dosis tijdens het ontbijt ​

Granulaat of poeder: 12-24 gram opgelost in glas water/yoghurt tijdens ontbijt 

2e keuze bij acute verstopping

Bisacodyl (oraal of rectaal) ​

Prikkelt darmwand en zorgt daardoor voor toename van de darmperistaltiek ​

Niet bij: plotselinge buikpijn. bij rectaal: ontsteking rectum of anale fissuren ​

Niet langer dan 3 dagen gebruiken! ​

Werking: ​

Oraal: op nuchtere maag na 5 uur, ​

gebruik ‘s avonds 10-12 uur ​

Rectaal: 15-60 minuten ​

Zwangerschap/ borstvoeding: nee ​

Bijwerkingen: buikkramp en diarree ​

Dosering: ​

Oraal: 1-2 tabletten van 5 mg ​

Rectaal: 1 zeptil van 10 mg 

1e keuze bij aanhoudende verstopping 

Plantago ovatapreparaat – Metamucil ®Volcolon ® ​

Mengt met darminhoud, neemt water op en maakt ontlasting zacht​

Mag niet bij plotselinge buikpijn, bevat suiker ​

Werkt binnen 1 dag ​

Mag bij zwangerschap/borstvoeding ​

Bijwerkingen: winderigheid, onaangenaam gevoel bovenbuik ​

Dosering: ​

1-3 x per dag na het eten 1 maatlepel/ sachet / maatbeker met glas water innemen (vla of yoghurt)​

Direct innemen en nog glas water drinken en niet voor het slapengaan innemen 

1e keuze bij aanhoudende verstopping 

Sterculiagom – Normacol ® ​

Mengt met darminhoud, neemt water op en maakt ontlasting zacht​

Mag niet bij plotselinge buikpijn en bevat suiker​

Werkt binnen 1 dag en na enkele dagen optimaal ​

Mag bij zwangerschap/borstvoeding ​

Bijwerkingen: winderigheid, onaangenaam gevoel bovenbuik ​

Dosering: ​

2x per dag 1-2 maatlepels of 1 sachet oplossen in glas water​

Direct innemen na de maaltijd en nog glas water drinken 

Osmotische laxans 

• Houden vocht vast in dikke darm ​
  
• Ontlasting wordt zachter en volumineuzer ​
  
• Daardoor wordt darmwand geprikkeld en ontstaat ontlastingsreflex ​
  
• Geneesmiddelen: ​
  

Lactulose ​

Sorbitol ​

Phosphoral ® ​

Macrogol ​: Forlax ® Molaxole, Movicolon ®, Moviprep, Klean- prep®, Transipeg ® ​

Importal ® x

Volume vergrotende middelen

Vergroten darmvulling ​

Zijn onverteerbare plantaardige vezels die in de darm vocht vasthouden ​

Vulling neemt toe waardoor darmwand wordt geprikkeld ​

Veel drinken anders averechts effect ​

Geneesmiddelen: ​

Plantago ovata; Metamucil ® Volcolon ® ​

Sterculiagom; Normacol ® ​

Zemelen 

Chronisch gebruik 

• Na volledige lediging met behulp laxans kan wel week duren voor normale ontlasting ​
  
• Middelen die rechtstreeks darm prikkelen kan leiden tot verandering darmwand​
  
• Reageert dan niet meer op natuurlijke prikkels​
  
• Steeds meer nodig voor zelfde effect ​
  
• Langdurig gebruik kan ervoor zorgen dat maanden duurt dat darm weer normaal reageert ​
  
• Misbruik van met name contactlaxantia bij anorexia nervosa 

Vragen?