H3 par. 3.4 De handel groeit weer

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 1

H3 Kastelen, kloosters en steden

par. 3.4 De handel groeit weer

Middeleeuwen

• De hele middeleeuwen duurden van 500-1500
• De late middeleeuwen duurden van 1000 - 1500
• Tijd van steden en staten 1000-1500

Invalshoeken

• Economisch: 
• Wat zijn de middelen van bestaan? 
• Leven mensen van de jacht, landbouw, industrie?
• Hoe komen mensen aan hun inkomsten?
• Geld

 

Invalshoeken

• Politiek-bestuurlijk: 
• Bestuur
• Wie is de baas? 
• Welke regels en wetten zijn er?

 

Invalshoeken

• sociaal: 
•  Leefomstandigheden van mensen.
•  Sociale lagen. 
• Zijn er grote verschillen tussen mannen/vrouwen en arm/rijk? 
• Leven de mensen in de stad of op het platteland?

Invalshoeken

• cultureel: 
• Gaat vooral over:
• geloof 
• kunst 
• wetenschap

Continuïteit en verandering

• Continuïteit: dingen blijven (langere tijd) hetzelfde.

• Verandering: wanneer dingen anders worden.

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen waarom de handel en de stedenweer groeiden.

• Je kunt de vier sociale lagen in een middeleeuwse stad noemen en uitleggen wat een gilde was.

• Je kunt uitleggen dat de burgers van middeleeuwse steden machtiger werden.

• Tussen 500 en 1000 waren de meeste mensen in Europa boeren.
•  Rond het jaar 1000 stegen de opbrengsten van de landbouw.
• Hoe kwam dat?

Verbeteringen in de landbouw

1. Ontginnen: land geschikt maken voor de landbouw.

• Door bijv. bossen te kappen en moerassen droog te leggen. 

Verbeteringen in de landbouw

2. Halsjuk.

• De adem van het trekdier werd niet meer afgesneden door een touw.
• Hierdoor kon het trekdier sneller lopen en ging het ploegen sneller.

Verbeteringen in de landbouw

3. IJzeren ploeg

• Hiermee kon je de grond beter omspitten dan met een houten ploeg.

Markten

• Het voedsel dat de boeren over hadden, ruilden ze op markten. 

• Omdat er meer voedsel was groeide de bevolking.

Markten

• Markten ontstonden op goed bereikbare plaatsen:
• Bij kruispunten van wegen  en/of rivieren.
• Markten ontstonden ook op veilige plaatsen:
• In de buurt van een klooster of een kasteel.

Markten

• Ambachtslieden en handelaren gingen daar ook wonen, omdat ze er hun producten konden verkopen.
• Sommige markten groeiden uit tot steden.

Steden

• In de steden was veel nijverheid. 
• Nijverheid: spullen maken.
• Ambachtslieden maakten producten die ze wilden ruilen voor voedsel en grondstoffen.

Steden

• Maar ruilen was lastig.
• Boeren ruilden met groenten of eieren die niet lang goed bleven.
• Boeren hadden niet altijd nijverheidsproducten (zoals manden, kleding) nodig.
• Daarom gaan mensen weer geld gebruiken.

Steden

• Veel steden en gebieden maakten hun eigen geld.
• Er waren dus veel verschillende munten.

Geef 1 voorbeeld van een verbetering in de landbouw.

Wat voor soort verandering is het ontstaan van markten?

1. Een economische verandering
2. Een politiek-bestuurlijke verandering
3. Een sociale verandering
4. Een culturele verandering

Dat sommige mensen van het platteland naar de stad verhuisden is een:

1. Economische verandering
2. Een politiek-bestuurlijke verandering
3. Een sociale verandering
4. Een culturele verandering

Waar ontstonden in de late middeleeuwen markten? Geef 1 voorbeeld.

Wat is nijverheid?

1. Zelf producenten maken om te verkopen.
2. Een ander woord voor huishouden.
3. Een eigen winkel hebben.
4. Handel drijven.

Sociale lagen platteland

1. heer
2.  vrije boeren
3. horigen

Sociale lagen stad

1. De eerste groep waren de rijke kooplieden en de meesters van een gilde. 

• Zij bestuurden vaak de stad. 

Sociale lagen stad

2. De tweede groep was een middengroep die bestond uit winkeliers en ambachtslieden.

Sociale lagen stad

3. De derde groep bestond uit mensen zonder vast werk. Zij waren vaak arm.

Sociale lagen stad

4. De vierde groep bestond uit oude of zieke mensen. 

• Zij konden niet werken.
• Door te bedelen of met hulp van de kerk konden zij in leven blijven.

Gilde

• In de stad werkten mensen met hetzelfde beroep samen in een gilde.
•  Je mocht als handelaar of ambachtsman alleen werken als je lid was van een gilde.

Hoe werd je lid van een gilde?

1. Je werd eerst leerling bij een meester van een gilde.

2. Een goede leerling werd na een paar jaar een gezel: 

• een ambachtsman die in dienst was van een meester.

Hoe leerde je een beroep?

3. Een gezel kon pas meester worden, als hij met succes een meesterproef had afgelegd.

4. Slaagde de gezel voor de meesterproef:

• dan werd hij lid van het gilde 
• en kon hij een eigen werkplaats beginnen.

Gilderegels

• De regels werden opgesteld door de meesters samen.
• Leden moesten genoeg verdienen om van te kunnen leven.
• Er was een vast aantal meesters, dus niet teveel werkplaatsen.
• De prijzen lagen vast.
• Werktijden lagen vast.
• Kwaliteit lag vast.
• Hierdoor geen concurrentie!
• Gildeleden hielpen elkaar bij ziekte en overlijden.

Sociale lagen op het platteland.
Wat is de juiste volgorde?

1. Vrije boeren - heer - horigen
2. Heer - horigen - vrije boeren
3. Horigen - vrije boeren - heer
4. Heer - vrije boeren - horigen

Sociale lagen in de stad.
Wat is de juiste volgorde?

1. Mensen zonder vast werk - oude en zieke mensen - winkeliers en ambachtslieden - rijke kooplieden en meesters
2. Rijke kooplieden en meesters - winkeliers en ambachtslieden - mensen zonder vast werk - oude en zieke mensen
3. Winkeliers en ambachtslieden - oude en zieke mensen - rijke kooplieden en meesters - mensen zonder vast werk
4. Rijke kooplieden en meesters - winkeliers en ambachtslieden - oude en zieke mensen - mensen zonder vast werk

Noem 1 regel van het lidmaatschap bij een gilde.

Hoe werd je lid van een gilde?

1. Leerling - gezel - meester
2. Gezel - leerling - meester
3. Meester - gezel - leerling
4. Leerling - gezel - meester

Steden

• Steden werden in het begin bestuurd door de heer van het gebied.
•  Later kregen steden stadsrechten, de stad mocht hiermee:
• zichzelf besturen
• eigen regels en weten bedenken
• zelf de rechtspraak regelen
• een muur om de stad bouwen
• een eigen munt slaan
• een markt houden

Steden

• In ruil voor stadsrechten ontving de heer belasting (geld) van de stad.

• In het stadsbestuur zaten alleen rijke kooplieden en gildemeesters.
• Arme burgers hadden geen inspraak.

• Sommige steden werden zo rijk door de handel dat ze zelf een sterk leger hadden. Steden konden dus heel machtig worden.

schooltv.nl

Geef 1 voorbeeld van een stadsrecht