T3 Paragraaf 3 (2024) T3gs3

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

H 3

machtsuitbreiding en verzet

Deelvraag: Hoe werd Nederland in bijna heel Nederlands-Indië de baas, en welke gevolgen had dit?

Stukje herhaling H2

Hoe werkt het cultuurstelsel? 

• 1/5 deel van de grond
• koffie, suiker, tabak, thee, indigo
  
• Doel: kolonie winstgevend maken
  

• Plantloon (laag!)
• Herendiensten

16

Bestuur tijdens het cultuurstelsel

• Nederland laat het bestaande, inlandse (Javaanse) bestuur intact

• Nederland plaatst  boven en naast   dit inlandse bestuur, een   eigen,  binnenlands, bestuur met   Nederlandse ambtenaren
• Duaal bestuur

Gouverneur-Generaal

Gouverneur

Resident

Binnenlands bestuur

Assistent-resident

Regent

Inlands bestuur

Districtshoofd

Onderdistrictshoofd

Dorpshoofd

Verdeelt het werk en betaalt het plantloon uit

Hoogste ambtenaar in Nederlands-Indië

Hoofd van een provincie

Controleur

↓

↓

↓

↓

↓

↓

↓

↓

↓

↓

Javaanse vorsten

Waarom betrokken de Nederlandse bestuurders de Indonesische adel bij het bestuur van Java?

1. Omdat de Indonesische adel bij de verkiezingen inspraak eiste in het bestuur
2. Omdat de Indonesische bevolking beter luisterde naar de eigen Indonesische vorsten
3. Omdat de Nederlandse bestuurders zich hielden aan een oud verdrag
4. Omdat de liberalen dit een vorm van gelijkheid vonden.

Kritiek op het cultuurstelsel

• uitbuiting Javaanse boeren
• regering bepaalde welke producten verbouwd moesten   worden: geen vrije economie
  
• volgens Multatuli was Nederland een roofstaat
• liberalen hadden ook kritiek

Max Havelaar

• BOEK Max Havelaar, of de koffij-veilingen der Nederlandsche Handel-Maatschappij.
  

• Boek van MULTATULI (Latijn voor: 'ik heb veel leed gedragen'), pseudoniem van Eduard Douwes Dekker

• Belangrijkste protest tegen het cultuurstelsel
  

Liberalen in Nederland aan de macht (1848)

• Cultuurstelsel wordt uitvoerd door de NHM, een staatsbedrijf. 

• Liberalen willen economische vrijheid en niet dat de overheid zich bemoeit met de economie.

• Ze willen dat óók particuliere ondernemers een bedrijf op Java kunnen starten

Liberalen willen persoonlijke vrijheid. 

Het cultuurstelsel lijkt op slavernij en dwangarbeid.

Meer Ondernemers in Indië

• cultuurstelsel langzaam afgeschaft

• Steeds meer wetten maken vrij ondernemerschap mogelijk: Mijnwet (1850), Agrarische wet (1870), Suikerwet (1871)
  
• Gevolg: steeds meer ondernemers gaan naar Indië: plantages en mijnbouw
  

Ondernemers in Indië

• Niet alleen op Java en Sumatra maar ook in de Buitengewesten

🏵

🌴

🌴

🌴

🕳

🌴

🕳

🛢

🛢

🛢

Koffie

☕️

⚽️

🌴

🍚

🍚

🍚

🍚

🖇

🖇

🚬

🌴

🚬

Goud

🏵

🌴

🛢

🌴

🌴

☕️

🛢

🌴

🍭

🏵

🏵

☕️

Palmolie

🌴

Tabak

🚬

Aardolie

🛢

Suikerriet

🍭

Kolen

🕳

Rubber

⚽️

Rijst

🍚

Tin

🖇

Thee

🍵

🍵

🍵

Rond 1870 vestigden steeds meer zelfstandige ondernemers zich in Indonesië.

Zij hielden zich vooral bezig met:

1. landbouw en industrie
2. landbouw en mijnbouw
3. mijnbouw en industrie
4. tuinbouw en veeteelt

Een groep leden van de Tweede Kamer vond halverwege de 19e eeuw dat de Nederlandse regering moest stoppen met het Cultuurstelsel. Deze groep wilde dat zelfstandige ondernemers een bedrijf in Indonesië konden beginnen.
Hoe noemen we deze groep?

1. liberalen
2. communisten
3. socialisten
4. confessionelen

Plantages

Werken op de plantages

• Plantages hebben arbeiders nodig

• Vaak te weinig arbeiders (gebieden     dunbevolkt)

• Arbeiders worden voornamelijk uit   China gehaald

• Deze contractarbeiders   worden koelies genoemd

Behandeling van de koelies

• Werken keihard voor een laag loon

• Koelies worden zeer slecht behandeld (lijfstraffen)
  

• Opstanden worden keihard neergeslagen
  

De wet...

...de werkelijkheid

   Vanaf 1870: Nederland breidt zijn macht uit

• Grote vraag naar grondstoffen uit Nederlands-Indië (olie, tin, rubber)

• Bouw van het Suez-kanaal zorgt voor goede én veel kortere route naar Nederlands-Indië

• Modern-imperialisme: uitbreiding van het aantal kolonies door Europese landen

Nederlands Imperialisme 

• Nederlandse versie van het modern imperialisme

• Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL) beschermt plantage-eigenaren

• PACIFICATIE = Het onder   Nederlands bestuur brengen van     alle gebieden in Nederlands-Indië
• Begint met de harde acties na aanval op KNIL (1894: Lombok)

Nederlands Imperialisme (2)

• Conflict met Atjeh (op het eiland Sumatra) wordt erger (1873-1904)
  

• In 1910: heel Nederlands-Indië in bezit van Nederland
  

Vragen van de paragraaf

1. Om welke redenen werd het cultuurstelsel vervangen door een vrije economie?
2. Was de vrije economie een verbetering voor de bevolking van Nederlands Indië?
3. Hoe breidde Nederland zijn macht uit?

Extra filmpjes

Om thuis nog eens door te kijken