H7 §3b De overheid

• Economie
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 3

Ik zit klaar voor de les:

• Mijn spullen liggen op tafel (boek, pen, papier, laptop).
  
• Mijn telefoon zit in de telefoontas
• Mijn oortjes zitten in mijn tas.
  
• Mijn jas hangt aan de kapstok.
  
• Ik heb geen pet of capuchon op.
  
• Ik heb geen eten of drinken meer bij mij.
  

Rekenvraag:
Marloes betaalt aan huur maandelijks € 678. Ze ontvangt € 112 huurtoeslag per maand.
Bereken hoeveel procent van de maandhuur Marloes zelf moet betalen.

H7 §3b Hoe komt de overheid aan geld?

Deze les:

• Terugblik
• Huiswerk bespreken
• Instructie
• Opdrachten maken in je boek
• Evalueren hoe de les ging

Terugblik:

De vorige les hebben we het gehad over hoe het rijk en de gemeente aan hun geld komen

Noem 2 voorbeelden hoe het rijk aan zijn geld komt:

Noem 2 voorbeelden hoe de gemeente aan zijn geld komt:

Huiswerk nakijken

Zijn er nog vragen over het huiswerk?

X

Lesdoel:

Ik weet/kan:

• wat directe belastingen zijn
• wat indirecte belastingen zijn
• 2 voorbeelden noemen van niet-belastingontvangsten die het rijk heeft

Betaal je rechtstreeks of met een omweg?

De belastingen betaal je of direct aan de overheid of eerst aan iemand anders, die het dan alsnog aan de overheid betaalt. Dat noemen we directe belastingen en indirecte belastingen.

Directe belastingen

Directe belastingen betaal je rechtstreeks aan de overheid

Voorbeelden zijn:

1. loon- en inkomstenbelasting
2. vennootschapsbelasting

Indirecte belastingen

Indirecte belastingen zijn verwerkt in de prijs van het product. We noemen dat kostprijsverhogende belastingen. De winkelier draagt deze belasting aan overheid af. Voorbeelden:

1. accijns
   
2. btw
   

1

2

3

De consument betaalt de BTW aan de winkelier

De winkelier betaalt de BTW aan het Rijk

De winkelier verhoogt de verkoopprijs met de BTW

Andere inkomsten van de overheid

De overheid ontvangt ook niet-belastingontvangsten,

bijvoorbeeld:

1. winst overheidsbedrijven (Air France-KLM)
2. boetes (verkeersovertredingen)

Bereken hoeveel je voor
een liter benzine betaalt.

1. € 0,30
2. € 0,83
3. € 1,01
4. € 1,50

Welke twee kostprijsverhogende belastingen zijn in de prijs verwerkt?

De marge is voor de pomphouder (€ 0,18).
Bereken hoeveel procent van de totale prijs bij hem terechtkomt.

1. 15%
2. 12%
3. 13,6%
4. 36,7%

Maak opdracht 

8,9 en 10

(201)

Wat waren de lesdoelen?

1. ik weet wat directe belastingen zijn
2. ik weet wat indirecte belastingen zijn
3. ik kan 2 voorbeelden noemen van niet-belastingontvangsten die het rijk heeft

Antwoorden:

1. Directe belastingen betaal je rechtstreeks aan de overheid loon- en inkomstenbelasting en vennootschapsbelasting
2. Indirecte belastingen zijn verwerkt in prijs product. De winkelier draagt deze belasting aan overheid af: btw en accijns
3. niet-belastingontvangsten zijn: winst overheidsbedrijven en boetes

Huiswerk:

Maak opdracht: 

8,9 en 10

(201)

Waar of niet waar?

Collectieve goederen zijn voorzieningen waar alle burgers gebruik van kunnen maken en die worden geleverd en betaald door de overheid.

1. waar
2. niet waar

Noem een voorbeeld van collectieve goederen

Wat zijn GEEN voorbeelden van
collectieve goederen?

1. Dijken en een speeltuin in de wijk
2. Snelwegen en de brandweer
3. Tuinpaden en voetbalwedstrijden
4. Gevangenissen en straatverlichting

Gemeentelijke inkomsten

Om de uitgaven te kunnen betalen, heeft een gemeente inkomsten nodig.

Gemeentelijke inkomsten

De gemeente krijgt haar inkomsten van:

• het Rijk (het grootste deel).
• de gemeentelijke belastingen (bijvoorbeeld de onroerendezaakbelasting, ozb).
• burgers die betalen voor de afvalstoffen-heffing, rioolrechten en leges. Leges zijn vergoedingen die je bijvoorbeeld voor je  nieuwe ID-kaart betaalt.

Gemeentelijke inkomsten

Bereken het bedrag dat de onroerendezaakbelasting (OZB) de gemeente Hollands Kroon oplevert.

Er zijn in Hollands Kroon 22.400 adressen aangesloten op de riolering.
Bereken het bedrag dat gemiddeld per adres betaald wordt aan rioolheffing.

Gemeentelijke inkomsten en uitgaven

Bekijk nog eens de begrote inkomsten en uitgaven van Hollands Kroon.
Bereken het overschot dat Hollands Kroon heeft op haar begroting.

Private sector

• De particuliere sector of private sector zijn alle bedrijven niet bij de collectieve sector horen.
  
• Bedrijven in de particuliere sector streven naar winst. Het zijn commerciële bedrijven.
  

Wat hoort waar?

OHRA verzekeringen

1. private sector
2. collectieve sector

Wat hoort waar?

SVB (sociale verzekeringsbank)

1. private sector
2. collectieve sector

Wat hoort waar?

Bouwbedrijf Janssen

1. private sector
2. collectieve sector

Wat hoort waar?

Gemeentelijke Gezondsheidsdienst

1. private sector
2. collectieve sector

Privatisering

Privatisering is het uitbesteden van taken van de overheid aan bedrijven uit de particuliere sector.

De overheid doet dit, omdat ze denkt dat particuliere bedrijven dit goedkoper of beter kunnen doen dan de overheid zelf.

De Staatsloterij is eigendom van de overheid.
Het Rijk heeft plannen om de Staatsloterij te privatiseren.

Leg uit waarom de Staatsloterij net zo goed een particulier bedrijf kan zijn.

Wat kan een reden voor het Rijk zijn om toch eigenaar te willen blijven van
de Staatsloterij?

Een gemeente wil het huisvuil door een particulier bedrijf laten ophalen.
Er zijn drie bedrijven die deze opdracht willen krijgen.

Is dit een voorbeeld van privatisering?

1. Ja, de gemeente laat het werk door een particulier bedrijf doen
2. Nee, de gemeente besteedt het werk uit, maar verkoopt de dienst niet.

Bedrijven die goederen en diensten verkopen om winst te maken, noem je...

1. overheidsbedrijven
2. geprivatiseerde bedrijven
3. particuliere bedrijven
4. collectieve bedrijven

Samenvatting

Voorzieningen die voor iedereen bestemd zijn en die geheel of gedeeltelijk betaald worden door de overheid, noem je collectieve goederen. De collectieve sector levert goederen en diensten zonder daarbij winst te hoeven maken. Een belangrijke inkomstenbron voor de gemeente is de belasting die huiseigenaren jaarlijks aan de gemeente betalen: de onroerendezaakbelasting. De private / particuliere sector verkoopt goederen en diensten om daarmee winst te maken. De overheid verkoopt soms een overheidsbedrijf aan een bedrijf in de particuliere sector. Dat noem je privatisering.