5V literatuur H7

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Literatuurgeschiedenis 5V

Hoofdstuk 7: 1800-1900

Wat betekent de naam Multatuli?

1. Ik ga graag op reis
2. Ik heb veel gedragen
3. Ik ben schrijver
4. Ik heb veel gedaan

Van welke naam is Multatuli een pseudoniem?

1. Eduard Douwes Dekker
2. Louis Couperus
3. Batavus Droogstoppel
4. Max Havelaar

In 1830 wordt in Nederlands-Indië een nieuw
systeem ingevoerd. Met dit systeem worden
boeren gedwongen hun grond beschikbaar
te stellen voor het verbouwen van producten
voor de Nederlandse handel.
Hoe heet dit stelsel?

1. Poldermodel
2. Kavelstelsel
3. Leenstelsel
4. Cultuurstelsel

Raamvertelling/dubbelroman

Verhaal 1: 

Droogstoppel krijgt "pak van Sjaalman" en hij geeft het aan Stern 

verhaal 2:

 over Max Havelaar in Nederlands Indië

Binnen dat verhaal lees je o.a. het verhaal van Saidjah en Adinda

dus: 

een verhaal in een verhaal in een verhaal

Romantiek

Realisme

Exotisch oord

Verzonnen personen

Historische werkelijkheid

Echt bestaande personen

Beschrijving sociale omstandigheden

Gevoelens

Max Havelaar 

• Romantisch: exotisch oord, geëngageerd, gevoelens, verzonnen personen
• Realistisch: realistische weergave (historische) werkelijkheid, herkenbare personen, beschrijving sociale omstandigheden, ook geëngageerd, direct aanspreken lezer (doorbreken fictie) 
• Bijzondere structuur: drie verschillende vertellers, verschillende verhalen en tekstsoorten in één boek.

Waarom heeft Eduard Douwes Dekker Max Havelaar geschreven?

Wat was er ook alweer
kenmerkend voor zijn werk?
Probeer minimaal
drie kenmerken te noemen.

Waarom zou hij zijn bundel de titel 'Snikken en Grimlachjes' (1867) hebben meegegeven?

Bij welke stroming kun je "Snikken en Grimlachjes" van Piet Paaltjens indelen?

1. Realisme
2. Romantiek
3. Symbolisme
4. Naturalisme

Francois Haverschmidt, alias Piet Paaltjens 

Dichter en predikant (1835-1894)

• Schrijft over emoties: de pijn van het leven (Weltschmertz)  en het verlangen naar liefde en schoonheid (Sehnsucht) 
• Stijl: cynisch, ironisch, humoristisch 
• Veel contrasten: leven versus dood, liefde versus eenzaamheid etc.
  
  

Predikt de kerk leeg
(dagboek over doodsangst/doodsverlangen, moedeloosheid)

1868: overlijden zoon (2 jaar) 

1891: overlijden vrouw

1894: berooft zichzelf van het leven

7.4 Couperus
(1863 - 1923)

• Tachtiger (blz 153 NN)
• Schreef romans, verhalen, reisverslagen en sprookjes
  
• Reisde graag: Den Haag, Nederlands-Indië, Frankrijk, Italië
• Terugkerende onderwerpen: het noodlot, in zichzelf gekeerde personages
• Debuut: Eline Vere
• Noodlot is een naturalistische roman (blz 152 NN)

1

Louis Couperus bij DWDD!

https://www.bnnvara.nl/dewerelddraaitdoor/videos/252760

Naturalisme

Het leven wordt bepaald door drie factoren. 
De mens is  afhankelijk van deze factoren (determinisme Zola):  

1. erfelijke aanleg (race)

2. milieu waarin je opgroeit (en je opvoeding)

3. tijd waarin je leeft (moment)

Naturalisme

Niet alleen de beschrijving, maar ook de verklaring van de (rauwe) werkelijkheid

Populair: psychologische roman

Naturalistische romans zijn somber en pessimistisch   

Vrije wil bestaat niet, het leven wordt bepaald  door het noodlot (fatalisme)

De nadruk ligt in naturalistische romans ook op onderbewuste gevoelens (met name de seksuele gevoelens)  

Naturalisme

Voorbeelden van naturalistische romans:    

De beweging van '80

Tachtigers:
groepje Amsterdamse schrijvers die rond 1880 debuteerden, produceerden impressionistisch en naturalistisch werk.

Zij vonden het werk van hun voorgangers ouderwets

en moraliserend. 

Tachtigers: 1880-1910

l'art pour l'art: het gaat NIET om de boodschap, maar het gaat om de schoonheid van het kunstwerk zelf

Grote breuk met voorgaande schrijvers (de domineedichters)

De beweging van '80

eigen tijdschrift: De Nieuwe Gids

Twee principes:

1. vorm en inhoud moeten één zijn

2.kunst is individueel (oorspronkelijke beeldspraak)

romantiek

naturalisme

(donker)grijs: tweedeling goed / slecht valt weg

zwart-wit: goed beloond / slecht bestraft

fantastische

bovennatuurlijke 

alledaagse

romantiek

naturalisme

realisme

ook prostituee of zieke kan centraal staan

de gewone man staat centraal (arbeider)

held en kunstenaar staan centraal

Frederik van Eeden (1860-1932)

• Tachtiger
• Psychiater
• Maatschappijhervormer

• De kleine Johannes (1887) = cultuursprookje = romantische literatuur
• Van de Koele meren des doods (1900) = naturalistische roman = realistische literatuur

1